پوسیدگی دندان چیست؟

پوسیدگی دندانی، بیماری عفونی دندان‌ها است که موجب حل شدن و تخریب بافت‌های دندان‌ها می‌شود. درک این نکته که تخریب سطح دندان و ایجاد حفره در دندان‌ها نشانه‌ی عفونتی باکتریایی است، بسیار اهمیت دارد.

عدم توجه به حقیقت عفونی بودن پوسیدگی موجب می‌شود که فقط به دنبال درمان همان دندان پوسیده باشیم و از علت غافل بمانیم و به این ترتیب احتمالا هر از گاه با یکی از این دندان‌های پوسیده مواجه خواهیم بود. اما با درنظر گرفتن باکتریایی بودن علت پوسیدگی‌ها و با تمرکز بر حذف باکتری‌ها به عنوان عامل ایجادکننده می‌توان به توفیقی طولانی‌مدت در بدست آوردن سلامت دست یافت.1

پوسیدگی دندان چگونه آغاز می‌شود؟

ضایعات پوسیدگی تنها زیر توده‌ای از باکتری‌ها که قادر به ایجاد محیطی با شرایط اسیدی کافی باشند، ایجاد می‌گردند. این اسیدها موجب برداشت ماده‌ی معدنی از سطح دندان‌ها شده و روند پوسیدگی دندانی از همین جا آغاز می‌شود.

توده‌ای ژلاتینی از باکتری‌ها‌ی اتصال‌یافته به سطح دندان که سبب تولید اسید و شروع پوسیدگی می‌شوند، پلاک دندانی، پلاک باکتریایی و یا پلاک میکروبی نامیده می‌شود.1

علت پوسیدگی دندان

حفره ها در اثر پوسیدگی دندان به مروز زمان ایجاد می شوند.

علل پوسیدگی دندان عبارتند از:

تشکیل پلاک

پلاک دندان یک ماده چسبنده است که دندان را می پوشاند. تشکیل پلاک به دلیل خوردن قند و نشاسته زیادی است. هنگامی که قندها و نشاسته ها از روی دندان پاک نشوند، باکتری ها به سرعت شروع به تغذیه از روی دندان می کنند و پلاک تشکیل می شوند. پلاک هایی که روی دندان باقی می ماند می تواند زیر یا بالای لثه را به حالت تارتار سفت کند.

تارتار جداشدن پلاک را دشوارتر کرده و محفظه ای برای باکتری ها ایجاد می کند.

حمله پلاک

اسیدهای موجود در پلاک مواد معدنی موجود در مینای دندان سخت و بیرونی را از بین می برند و این فرسایش باعث سوراخ شدن مینای دندان می شود. هنگامی که قسمت های مینای دندان از بین بروند، باکتری ها و اسید می توانند به لایه بعدی دندان بنام عاج انتقال پیدا کنند. عاج از مینای دندان نرمتر بوده و نسبت به اسید از مقاومت کمتری برخوردار است.

عاج دارای لوله های ریز است که به طور مستقیم با عصب دندان ارتباط برقرار می کند و باعث ایجاد حساسیت در دندان می شود. در صورتی که تخریب ادامه یابد، با پوسیدگی دندان، باکتری ها و اسید پیشروی خود را از طریق دندان ادامه می دهند و در کنار مواد داخلی دندان (پالپ) حاوی اعصاب و رگ های خونی حرکت می کنند.

پالپ به وسیله باکتری متورم و تحریک می شود. از آنجا که جایی برای گسترش تورم در داخل دندان وجود ندارد، عصب فشرده شده و باعث درد می شود.
ناراحتی حتی می تواند در خارج از ریشه دندان تا استخوان نیز پیش روی کند.2

علائم پوسیدگی دندان

پوسیدگی دندان معمولاً هیچ علائم اولیه‌ای ندارد و این موضوع دلیل اهمیت مراجعه مرتب به دندان‌پزشکی را آشکار می‌کند. با مراجعه منظم به دندان‌پزشکی و انجام رادیوگرافی به صورت دوره‌ای، می‌توان پوسیدگی دندان را در مراحل اولیه تشخیص داد و پیش ازاین که پوسیدگی تا جایی پیشرفت کند که باعث بروز علائم شود، آن را درمان کرد.

با پیشرفت پوسیدگی دندان، حفره‌ی ایجاد شده در دندان به ریشه‌ی دندان نزدیک‌تر می‌شود و باعث درد دندان می‌شود. این درد به تدریج بیشتر می‌شود و به‌خصوص در هنگام قرار گرفتن دندان در معرض گرما ،سرما، غذاها و نوشیدنی‌های شیرین شدت پیدا می‌کند.

در صورتی که حفره‌ی ایجاد شده در دندان به اندازه‌ی کافی گسترش پیدا کند، می‌تواند باعث شکسته شدن قسمتی از دندان شود که در نتیجه یک سوراخ بزرگ و قابل رویت روی دندان به وجود می‌آید و ممکن است دندان نسبت به قرار گرفتن در معرض فشار در هنگام جویدن غذا، حساس شود.

بوی بد دهان یا احساس مزه‌ی بد در دهان نیز از دیگر علائم پوسیدگی دندان‌ها هستند. پوسیدگی دندان‌های جلو بیشتر قابل رویت است و به شکل لکه‌های قهوه‌ای‌رنگ یا سیاه‌رنگ روی دندان دیده می‌شود، اما پوسیدگی در سایر دندان‌ها معمولا بدون استفاده از اشعه ایکس قابل رویت نیست.3

عوامل خطر پوسیدگی دندان

عوامل زیر می توانند خطر پوسیدگی دندان را افزایش دهند:

محل قرارگیری دندان، پوسیدگی، بیشتر در دندان های پشت (مولر و پرمولر) رخ می دهد. دندان های پشت دارای شیارها، چاله ها و ریشه های متعدد هستند که می توانند ذرات غذا در این قسمت ها تجمع کنند. در نتیجه، تمیز نگه داشتن آن ها نسبت به دندان های جلوی صاف، دشوارتر است.

غذاها و نوشیدنی های خاص، غذاهایی که به مدت طولانی به دندان می چسبند (مانند عسل، شکر میوه خشک، کیک، کلوچه، آب نبات و نعناع سخت) بیشتر باعث پوسیدگی می شوند.

تغذیه نوزاد در زمان خواب، وقتی به نوزادان در هنگام خواب بطری های شیر، آب میوه یا سایر مایعات حاوی قند داده می شود، این نوشیدنی ها ساعت ها در حالی که نوزاد خواب است روی دندان های آن ها باقی می مانند و باعث پوسیدگی دندان می شود که به آن، اغلب پوسیدگی دندان بطری کودک گفته می شود.

مسواک زدن ناکافی، اگر به سرعت بعد از خوردن و آشامیدن دندان خود را تمیز نکنید، پلاک به سرعت تشکیل می شود و اولین مراحل پوسیدگی می تواند آغاز شود.

استفاده ناکافی از فلوراید، فلوراید، یک ماده معدنی طبیعی است که به جلوگیری از حفره ها کمک می کند و حتی می تواند اولین مراحل آسیب به دندان را به تعویق بیاندازد.

فلوراید، یک ماده رایج در خمیر دندان و شست و شوی دهان است. اما آب بطری معمولاً فاقد فلوراید است.

سن، در ایالات متحده آمریکا، شیوع پوسیدگی دندان در کودکان و نوجوانان بسیار کم است.2

با چه اقداماتی می‌توان از ایجاد پوسیدگی دندان پیشگیری کرد؟

به نظر می‌رسد که انجام اقدامات زیر مهم‌ترین شیوه برای پیشگیری از پوسیدگی دندان‌ها است:

مسواک زدن دو بار در روز و هر بار به مدت دو دقیقه

استفاده از نخ دندان یک بار در روز

استفاده ازخمیردندان‌های حاوی فلوراید

چکاپ منظم توسط دندانپزشک به منظور تشخیص پوسیدگی‌ها در مراحل اولیه و انجام اقدامات پیشگیرانه

نوشیدن آب به مقدار کافی برای افزایش تولید بزاق

افزایش مصرف لبنیات و مواد غذایی سرشار از کلسیم

کم کردن تعداد میان وعده‌ها و مصرف کمتر مواد حاوی کربوهیدرات و یا اسیدیته بالا

مصرف میوه و سبزیجات غنی از فیبر و داشتن یک رژیم غذایی کم قند

فلوراید‌تراپی منظم

استفاده از دهانشویه‌های حاوی فلوراید

و درمان‌های ترکیبی (به عنوان مثال جویدن آدامس های حاوی زایلیتول به همراه شستشوی دهان با دهانشویه ‌های ضد‌باکتریایی و همچنین دهانشویه‌های حاوی فلوراید می‌تواند به کاهش خطر ایجاد پوسیدگی کمک کند).1

درمان پوسیدگی دندان

بررسی های منظم می تواند حفره ها و سایر شرایط دندان را قبل از ایجاد علائم نگران کننده تشخیص دهد و منجر به مشکلات جدی تر شود. اگر قبل از شروع درد، حفره درمان شود، احتمالاً نیازی به درمان دیگری نخواهید داشت. درمان حفره ها بستگی به میزان وخامت آن ها و وضعیت خاص شما دارد.

گزینه های درمانی شامل موارد زیر است:

درمان های فلوراید

اگر حفره شما به تازگی شروع شده است، یک درمان با فلوراید ممکن است به ترمیم مینای دندان کمک کند و گاهی اوقات می تواند یک حفره را در همان مراحل اولیه درمان کند. درمان های حرفه ای فلوراید حاوی فلوراید بیشتری نسبت به مقدار موجود در آب شیر، خمیر دندان و شست و شوی دهان می باشد.

پر کردن دندان

پر کردن دندان که به اصطلاح ترمیم نیز گفته می شود، هنگام پوسیدگی فراتر از مرحله اولیه، گزینه اصلی درمان است. پر کننده ها از مواد مختلفی مانند رزین های کامپوزیتی به رنگ دندان، پرسلن یا آمالگام دندان ساخته شده اند که ترکیبی از چندین ماده است.

تاج ها

برای پوسیدگی گسترده یا ضعیف شدن دندان ها، ممکن است شما نیاز به تاج داشته باشید (یک پوشش مناسب که جایگزین کل تاج طبیعی دندان شما می شود). دندان پزشک تمام قسمت های پوسیده شده را به اندازه کافی از بقیه دندان شما جدا می کند تا از مناسب بودن آن مطمن شود. تاج ها از جنس طلا، پرسلن با استحکام بالا، رزین، چینی ساخته شده از فلز یا مواد دیگر ساخته شده اند.

کانال های ریشه

هنگامی که پوسیدگی به مواد درونی دندان (پالپ) رسید، ممکن است به یک کانال ریشه نیاز داشته باشید. کانال های ریشه، درمانی برای ترمیم و نجات دندان آسیب دیده یا آلوده به جای از بین بردن آن است. پالپ دندان بیمار برداشته می شود. بعضی اوقات داروها برای پاک کردن هرگونه عفونت در کانال ریشه قرار می گیرند. سپس پالپ را با یک پر کننده جایگزین می شود.

کشیدن دندان

بعضی از دندان ها به حدی پوسیده می شوند که نمی توان آن ها را ترمیم کرد و باید برداشته شوند.

کشیدن دندان می تواند شکافی را به وجود آورد که باعث تغییر سایر دندان ها شود.

در صورت امکان، برای تعویض دندان از دست رفته، دریافت یک پل یا یک کاشت دندان می تواند جایگزین شود.2

پینوشتها
1.www.pezeshket.com
2.www.simadent.com
3.www.artmandarman.com