نام‌گذاری سوره قَدْر
نام‌گذاری این سوره به نام «قدر» به دلیل اشاره خداوند به نزول قرآن در شب قدر و اهمیت آن شب در نخستین آیات آن است.نام دیگر این سوره را «انا انزلنا» گفته‌اند؛ زیرا با این واژه شروع شده است.
ترتیب و محل نزول
سوره قدر از سوره‌های مکی و در ترتیب نزول، بیست و پنچمین سوره‌ای است که بر پیامبر(صلی الله علیه و آله) نازل شده است.این سوره در چینش کنونی مُصحَف، نود و هفتمین سوره است و در جزء ۳۰ قرآن جای دارد.
برخی از مفسران به دلیل وجود روایاتی، احتمال نزول این سوره را در مدینه داده‌اند؛ زمانی که پیامبر اسلام(صلی الله علیه و آله) در خواب دید بنی امیه بر منبر او بالا می‌روند، سخت ناراحت و اندهگین شد؛ به همین سبب سوره قدر نازل شد تا تسلای پیامبر اسلام(صلی الله علیه و آله) باشد.
تعداد آیات و دیگر ویژگی‌ها
سوره قدر ۵ آیه، ۳۰ کلمه و ۱۱۴ حرف دارد. این سوره از نظر حجم از سوره‌های مفصلات و از گروه «اوساط» و از سوره‌های کوچک قرآن است.نکات فقهی درباره سوره قدر
نکات فقهی این سوره شامل:وحدت افق
برخی از فقها با استناد به آیه «انا انزلناه فی لیله القدر» بر این باورند که رویت هلال در یک منطقه برای دیگر نقاط جهان هم حجت است؛ چراکه شب قدر فقط یک شب است، شبی که سرنوشت انسان‌ها در تمام نقاط جهان تعیین می‌شود و معلوم است نمی‌توان گفت در یک جای جهان شب قدر است و در دیگر نقاط نیست؛ بنابراین شب قدر برای تمام جهان در یک شب واحد اتفاق می‌افتد.البته در جواب این ادعا گفته شده این آیه فقط در مقام بیان نزول قرآن در شب قدر است و در آیه دلیلی بر متعدد یا یکی بودن شب قدر وجود ندارد.
.jpg "سوره قَدْر")
خواندن سوره قدر در نمازهای مستحبی
در برخی از نمازهای مستحبی، خواندن این سوره توصیه شده است؛ ازجمله:نماز حضرت رسول(صلی الله علیه و آله)
دو رکعت است در هر رکعتى سوره حمد یک بار و إِنّٰا أَنْزَلْنٰاهُ پانزده بارنماز حضرت فاطمه
دو رکعت است در رکعت اوّل سوره حمد یک بار و إِنّٰا أَنْزَلْنٰاهُ صد بار و در رکعت دوم سوره حمد یک بار و سوره توحید صد بار.نماز وحشت
دو رکعت است. در رکعت اول سوره حمد و آیة الکرسی و رکعت دوم بعد از سوره حمد ده مرتبه اِنّا اَنْزَلْناهُنماز اول ماه
دو رکعت است. در رکعت اوّل بعد از سوره حمد سى مرتبه سوره توحید و در رکعت دوّم بعد از سوره حمد سى مرتبه اِنّا اَنْزَلْناهُفضائل و برکات سوره قدر
برخی از برکات این سوره شامل:پرداخت بدهی
امام علی (علیه السلام): بهترین رفیق آدمی سوره قدر است که به‌وسیله آن می‌تواند قرضش را ادا کند.امام باقر (علیه السلام): برای ادای قرض همواره استغفار کنید و سوره قدر را زیاد بخوانید.
آسان شدن درد زایمان
در روایت داریم که در کنار خانم‌هایی که زایمانشان سخت است سوره قدر را بخوانید.داشتن خواب آرام
امام صادق (علیه السلام): هر کس بعد از نماز عشا 15 بار سوره قدر را بخواند تا شب آینده در امان الهی خواهد بود و هر کس این سوره را پیش از خواب بخواند تا صبح در امان الهی خواهد بود.
اجابت دعا
امام جواد (علیه السلام): هر کس سوره قدر را در یکی از نمازهایش بخواند نمازش در علیین مورد قبول خواهد بود و ثوابش دو برابر می‌شود و کسی که سوره قدر را بخواند و دعا کند دعایش در لوح محفوظ مستجاب، نوشته می‌شود.
بخشش گناهان
امام رضا (علیه السلام): هر مؤمنی که هنگام وضو گرفتن سوره قدر را بخواند از گناهش خارج می‌شود، مانند روزی که از مادر زاده شده است.
مغفرت اموات
امام رضا (علیه السلام): هر کس قبر مؤمنی را زیارت کند و در کنار قبرش 7 بار سوره قدر را بخواند خداوند هم او و هم صاحب قبر را می‌آمرزد.ختم سوره قدر
برای مشاهده قدرت خداوند هر روز بعد از نماز صبح 10 بار سوره قدر را بخوانید.برای برآورده شدن حاجات می‌توانید 360 بار سوره قدر را بخوانید. 2
شأن نزول و محتوای سوره قدر
محتوای این سوره چنانکه از نامش نیز پیدا است بیان نزول قرآن مجید در شب قدر است، و سپس بیان اهمیت شب قدر و برکات و آثار آن.در اینکه این سوره در مکه نازل شده، یا مدینه؟ مشهور میان مفسران مکی بودن آن است، ولی بعضی احتمال داده اند که در مدینه نازل شده است، زیرا در روایتی آمده که پیغمبر اکرم صلی الله علیه وآله و سلّم در خواب دید که بنی امیه از منبر او بالا رفته اند، این امر بر پیامبر گران آمد و ناراحت شد، سوره قدر نازل گردید و پیامبر را تسلی دارد لذا بعضی لیلة القدر خیر من الف شهر را ناظر به مدت حکومت بنی امیه که حدود یکهزار ماه بود می دانند و می دانیم مسجد و منبر در مدینه تشکیل شد نه در مکه.
ولی معروف چنانکه گفتیم مکی بودن است، و این روایت ممکن است از قبیل تطبیق باشد نه شان نزول.
.jpg "سوره قَدْر")
داستان سوره قدر
در تفسیر برهان از شیخ طوسی از ابوذر روایت آورده که گفت: به رسول خدا صلی اللّه علیه و آله و سلم عرضه داشتم یا رسول اللّه آیا شب قدر شبی است که در عهد انبیاء بوده و امر بر آنان نازل می شده و چون از دنیا می رفتند نزول امر در آن شب تعطیل می شده است؟ فرمود: نه بلکه شب قدر تا قیامت هست.مؤلف: در این معنا روایات زیادی از طرق اهل سنت نیز آمده.
و در مجمع البیان است که از حماد بن عثمان از حسان ابن ابی علی نقل شده که گفت: از امام صادق علیه السلام از شب قدر پرسیدم، فرمود در نوزدهم رمضان و بیست و یکم و بیست و سوم جستجویش کن.
مؤلف: در معنای این روایات روایاتی دیگر نیز هست، و در بعضی از اخبار تردید بین دو شب شده، یکی بیست و یکم و دیگری بیست و سوم، مانند روایتی که عیاشی از عبد الواحد از امام باقر علیه السلام روایت کرده. و از روایاتی دیگر استفاده می شود که شب قدر خصوص بیست و سوم است، و اگر معینش نکرده اند به منظور تعظیم امر آن بوده، تا بندگان خدا باگناهان خود به امر آن اهانت نکنند.
و نیز در تفسیر عیاشی در روایت عبد اللّه بن بکیر از زراره از یکی از دو امام باقر و صادق علیهما السلام آمده که فرمود: شب بیست و سوم همان شب جهنی است، و حدیث جهنی این است که گفت: به رسول خدا صلی اللّه علیه و آله و سلم عرضه داشتم.
مؤلف: حدیث جهنی که نامش عبد اللّه بن انیس انصاری بود، از طرق اهل سنت نیز روایت شده، و سیوطی آن را در الدر المنثور از مالک و بیهقی نقل کرده.
و در کافی به سند خود از زراره روایت کرده که گفت: امام صادق علیه السلام فرمود: تقدیر در نوزدهم و ابرام در شب بیست و یکم و امضا در شب بیست و سوم است.
مؤلف: در این معنا هم روایات دیگری هست.
پس معلوم شد آنچه همه روایات مختلفی که از ائمه اهل بیت علیهم السلام وارد شده در آن اتفاق دارند این است که: شب قدر تا روز قیامت باقی است، و همه ساله تکرار می شود، و نیز لیله القدر شبی از شبهای رمضان، و نیز یکی از سه شب نوزده و بیست و یک و بیست و سه است.
و اما از طرق اهل سنت روایات به طور عجیبی اختلاف دارند که به هیچ وجه نمی شود بین آنها را جمع کرد، ولی معروف بین اهل سنت این است که شب بیست و هفتم است، و در آن شب بوده که قرآن نازل شده. از خوانندگان محترم هر که بخواهد آن روایات را ببیند باید به تفسیر الدر المنثور و سایر جوامع حدیث مراجعه کند.
روایتی دالّ بر اینکه سوره قدر برای تسلیت به رسول اللّه صلی الله علیه و آله که در رؤ یا بنی امیه را بر منبر خود دیده بود نازل شده.
و در الدر المنثور است که خطیب از ابن مسیب روایت کرده که گفت رسول خدا صلی اللّه علیه و آله و سلم فرمود: در خواب به من نشان دادند که بنی امیه بر منبرم بالا می روند، و این معنا بر من سخت گران آمد و خدای تعالی در این مناسبت سوره انا انزلناه فی لیله القدر را نازل کرد.
مؤلف: نظیر این روایت را خطیب هم در تاریخ خود از ابن عباس آورده. و ترمذی و ابن جریر، طبرانى، ابن مردویه و بیهقی هم روایتی در معنای آن از حسن بن علی نقل کرده اند. و در این میان روایات بسیاری در این معنا از طرق شیعه از ائمه اهل بیت علیهم السلام نقل شده، و در آنها آمده که خدای تعالی لیله القدر را که بهتر از هزار ماه سلطنت بنی امیه است به عنوان تسلیت به رسول خدا صلی اللّه علیه و آله و سلم عطا فرمود.
روایاتی درباره بهتر بودن شب قدر از هزار ماه، تقدیر امور و نزول ملائکه و روح در آن شب.
و در کافی به سند خود از ابن ابی عمیر از عده ای راویان از امام صادق علیه السلام روایت آورده که گفت: بعضی از اصحاب ما امامیه که به نظرم می آید سعید بن سمان بود از آن جناب پرسید: چگونه شب قدر از هزار ماه بهتر است؟ با اینکه در آن هزار ماه در هر دوازده ماهش یک شب قدر است، فرمود عبادت در شب قدر بهتر است از عبادت در هزار ماهی که در آن شب قدر نباشد.
و در همان کت اب به سند خود از فضیل، زراره و محمد بن مسلم از حمران روایت کرده که از امام باقر علیه السلام از معنای آیه انا انزلناه فی لیله مبارکه سؤال کرد، فرمود بله شب قدر که همه ساله در ماه رمضان در دهه آخرش تجدید می شود شبی است که قرآن جز در آن شب نازل نشده، و آن شبی است که خدای تعالی در باره اش فرموده: فیها یفرق کل امر حکیم.
آنگاه فرمود: در آن شب هر حادثه ای که باید در طول آن سال واقع گردد تقدیر می شود، چه خیر و چه شر، چه طاعت و چه معصیت، و چه فرزندی که قرار است متولد شود، و یا اجلی که بنا است فرا رسد، و یا رزقی که قرار است تنگ و یا وسیع برسد، پس آنچه در این شب مقدر شود، و قضایش رانده شود قضایی است حتمى، ولی در عین حال مشیت خدای تعالی در آنها محفوظ است و خدا با حتمی کردن مقدرات، العیاذ باللّه به دست خود دست بند نمی زند.
حمران می گوید: پرسیدم منظور خدای تعالی از اینکه فرمود شب قدر بهتر است از هزار شب چیست ؟ فرمود عمل صالح از نماز و زکات و انواع خیرات در آن شب بهتر است از همان اعمال در هزار ماهی که در آن شب قدر نباشد، و اگر خدای تعالی جزای اعمال خیر مؤمنین را مضاعف نمی کرد، مؤمنین بجایی نمی رسیدند، ولی خدا پاداش حسنات ایشان را مضاعف می کند.
مؤ لف: منظور امام از اینکه فرمود: ولی در عین حال مشیت خدای تعالی در آنها محفوظ است، این است که قدرت خدای تعالی همیشه مطلق است، او هر زمان هر کاری را بخواهد می کند، هر چند قبلا خلاف آن را حتمی کرده باشد، و خلاصه حتمی کردن یک مقدر قدرت مطلقه او را مقید نمی کند، او می تواند قضای حتمی خود را هم نقض نماید هر چند که هیچ وقت چنین کاری را نمی کند.
و در مجمع است که از ابن عباس از رسول خدا صلی اللّه علیه و آله و سلم روایت شده که فرمود: وقتی شب قدر می شود ملائکه ای که ساکن در سدره المنتهی هستند و جبرئیل یکی از ایشان است نازل می شوند، در حالی که جبرئیل به اتفاق سایر سکان نامبرده پرچم هایی را به همراه دارند، یک پرچم بالای قبر من، و یکی بر بالای بیت المقدس، و پرچمی در مسجد الحرام و پرچمی بر طور سینا نصب می کنند، و هیچ مؤمن و مومنه ای در این نقاط نمی ماند مگر آنکه جبرئیل به او سلام می کند، مگر کسی که دائم الخمر و یا معتاد به خوردن گوشت خوک و یا زعفران مالیدن به بدن خود باشد.
و در تفسیر برهان از سعد بن عبد اللّه روایت کرده که به سند خود از ابی بصیر روایت کرده که گفت: با امام صادق علیه السلام بودم که سخن از پاره ای خصائص امام در هنگام ولادت به میان آمد، فرمود: وقتی شب قدر می شود امام مستوجب روح بیشتری می گردد. عرضه داشتم فدایت شوم مگر روح همان جبرئیل نیست؟ فرمود: روح از جبرئیل بزرگتر است، و جبرئیل از سنخ ملائکه است، و روح از آن سنخ نیست، مگر نمی بینی خدای تعالی فرموده: تنزل الملئکه و الروح پس معلوم می شود روح غیر از ملائکه است.
مولف: روایات در معنا و خصائص و فضائل شب قدر بسیار زیاد است، که ما در اینجا مختصری از آن را آوردیم، و در بعضی از آن روایات علامتهایی برای شب قدر ذکر شده، از قبیل این که: صبح شب قدر آفتاب بدون شعاع طلوع می کند، هوا در صبح آن شب معتدل است، و لیکن چون این علامتها نه دائمی است و نه اغلب چنین است، لذا از ذکر آن روایات خودداری نمودیم. 3
پی نوشت:
1.www.fa.wikishia.net
2.www.rasekhoon.net
3.www.ommolketab.ir
