علت خواب رفتن دست و پا چیست؟ برای درمان آن چه کار باید کرد؟
خواب‌رفتن دست و پا که نام علمی آن (Paresthesia) است به حالتی از بی‌حسی اعضای بدن گفته می‌شود که همراه با سوزن سوزن شدن، گزگز و سرد شدن دست و پا باشد. این حالت ممکن است در روز یا شب اتفاق بیفتد. حتما برای شما هم پیش آمده که بعد از نشستن یا ایستادن طولانی مدت دست یا پایتان بی‌حس و سوزن سوزن شود. معمولا هم این حالت با تکان دادن عضو درگیر یا چند قدم راه رفتن بعد از چند دقیقه از بین میرود و در انجام فعالیت‌های روزمره اختلالی ایجاد نمی‌کند. خواب رفتگی خفیف به صورت مکرر اتفاق نمی‌افتد و خیلی زود از بین میرود و اصلا جای نگرانی نیست.دلیل خواب رفتن دست و پا چیست؟
خواب رفتن دست و پا دلایل زیادی دارد اما می‌توان دلایل را در دو گروه کلی قرار دارد.۱. فشار به عصب دست و پا
گروه اول: مربوط به شرایطی است که فشاری به دست و پا وارد شده باشد و به دنبال آن خون‌رسانی به آن عضو مختل شود یا وقتی فشار زیاد ازبافت‌های اطراف روی عصب، عصب را تحت فشار قرار دهد. این حالت در بسیاری از مناطق بدن ایجاد می‌شود، به طور مثال میتواند بر روی دست‌ها یا پاها تأثیر بگذارد و باعث سوزن شدن، بی حسی، خواب رفتگی یا درد شود.این حالت‌ها در موارد زیر ایجاد می‌شود:
هنگام خواب رفتن دستتان را زیر سرتان گذاشته‌‌اید و در نتیجه به عصب‌‌های دست فشار وارد شده است لذا هنگام بیدار شدن متوجه می‌شوید که مچ دستتان درد می‌کند یا حتی دستتان خواب رفته است. علت خواب رفتن دست در خواب در اکثر اوقات به همین دلیل است.
اگر عصبی که در ستون فقرات تحتانی قرار دارد، تحت فشار باشد، سبب خواب رفتن ساق پا می‌شود. زمانی که به مدت طولانی پایتان را روی پای دیگر انداخته‌اید یا تحت فشار قرار داده‌اید، با خواب رفتن ساق پایتان مواجه می‌شوید.
احتباس مایعات در بدن هم میتواند سبب خواب رفتن دست و پا شود. تجمع مایعات در بدن به علت‌های مختلفی مثل مصرف زیاد نمک و تغییرسطح هورمون در دوران قاعدگی ایجاد می‌شود. درصورتی که بخشی از بدن متورم شود، گردش خون در آن ناحیه مختل می‌شود و به دنبال آن مورمورشدن و بی حسی اتفاق می‌افتد.
۲. گزگز کردن دست و پا به دلیل بیماری
گروه دوم: مربوط به شرایطی است که در اثر بیماری، اختلال یا کمبود ویتامین، اعصاب محیطی دچار آسیب شده باشند.همه‌ی اعصاب خارج از مغز و نخاع اعصاب محیطی هستند. این اعصاب از دست‌ها، پاها و تا کف پاها کشیده می‌شوند. درصورتی که اعصاب محیطی آسیب ببینند، بی‌حسی و مورمور شدن ایجاد می‌شود. به شایع‌ترین نوع آسیب عصبی نوروپاتی محیطی یا پیرامونی گفته می‌شود. به‌جز مواردی که آسیب عصبی ارثی است، در انواع اکتسابی خواب رفتن دست یا پا قابل پیشگیری و درمان است و درصورتی که درمان صورت نگیرد و با گذشت زمان، این آسیب بیشتر می‌شود و حتی ممکن است غیر قابل برگشت شود. در ادامه از بیماری‌های مختلفی صحبت می‌کنیم که خواب رفتن دست یا پا میتوانند نشانه ابتلا به آن‌ها باشند.
خواب رفتن دست و پا نشانه چه بیماری است؟
نوروپاتی محیطی همراه با نشانه‌های خواب رفتن دست و پا و مورمورشدن به دلایل زیر ایجاد می‌شود:۱. سندرم تونل کارپال و خواب رفتن دست
سندرم تونل کارپال (Carpal Tunnel Syndrome) یا نشانگان مجرای مچ دستی بسیار شایع است. زمانی که عصب میانی (Median nerve) که در طول مچ است و از استخوان مچ دست می‌گذرد، تحت فشار قرار بگیرد یا آسیب ببیند احساس مورمورشدن یا بی‌حسی در دست خواهید داشت. به این حالت که به آن سندروم تونل کارپال می‌گویند به علت‌های مختلفی مثل آرتروز ایجاد می‌شود. آرتروز با گذشت زمان میتواند باعث خار استخوان شود که از این رو میتواند عصب مدیان را فشرده کند. افرادی بیشتر در معرض سندرم تونل کارپ هستند که شغل‌شان با حرکات دائمی انگشتان همراه است؛ مثل تایپیست‌ها، مکانیک‌ها، کسانی که پیانو می‌نوازند.
۲. تاثیر اختلالات ژنتیکی خاص در خواب رفتن پا
این اختلالات میتواند افراد مبتلا را در معرض آسیب‌های عصبی همراه با فشرده سازی اعصاب و بی‌حسی قرار دهد. این افراد به طور مکرر در فعالیت‌های روزمره و حتی بیدار شدن ازخواب دچار مشکل می‌شوند. یکی از این اختلالات نوروپاتی ارثی همراه با استعداد فلج فشاری (HNPP) شناخته شده است که چون به صورت اتوزومال غالب (Autosomal dominant) است، باعث می‌شود سابقه‌ی خانوادگی بسیار متداول باشد.۳. نوروپاتی دیابتی دلیل خواب رفتن دست و پا در خواب
افراد مبتلا به دیابت، در خطر آسیب عصبی هستند و اصطلاح پزشکی برای این عارضه، نوروپاتی دیابتی (Diabetic Neuroupathy) است. بالا رفتن قند خون سبب آسیب به بافت‌های بدن از جمله رگ‌ها و اعصاب می‌شود. همچنین علاوه بر آسیب عصبی، میتواند به عروق خونی که اعصاب شما را تامین می‌کند، نیز آسیب برساند. تقریبا نیمی از افرادی که دیابت دارند، از نوروپاتی محیطی هم رنج می‌برند. در نوروپاتی دیابتی خواب رفتن و مورمور شدن در اغلب موارد از قسمت پایینی پا تا مچ شروع می‌شود و در نهایت ساق پا را درگیر می‌کند. در مورد دست‌ها هم دقیقا همین‌طور است، اول دست و انگشتان خواب می‌روند و بعد از پیشرفت بیماری، بازوها هم درگیر می‌شوند. اگرچه نوروپاتی دیابتی بیشتر به صورت بی‌حسی و مورمور شدن پاها بروز می‌کند؛ اما ممکن است روی بازوها و دست‌ها هم اثر بگذارد.۴. کمبود ویتامین و موادمعدنی و خواب رفتن بدن
ویتامین‌های گروه ب (B1, B6, B12)، پتاسیم و منیزیم برای سلامت اعصاب مهم و ضروری‌اند. درصورتی که فردی این ویتامین‌ها را در رژیم غذایی به میزان کافی دریافت نکند و از مکمل‌های غذایی استفاده نکند، با سرد شدن دست و پا و مور مور شدن آن‌ها روبرو خواهد شد. افراد زیر بیشتر در معرض این آسیب هستند:کسانی که فقرآهن و کم خونی دارند. (گزگز دست و پا و کم خونی مرتبط هستند.)
کسانی که رژیم غذایی گیاهخواری دارند
خانم‌های باردار
افراد بالای ۵۰سال
کسانی که دچار اختلال‌های گوارشی خاصی مثل بیماری سلیاک یا بیماری روده‌ی التهابی (IBD) هستند.
۵. خواب رفتن دست یا پا به علت ابتلا به ام اس
به طور معمول، سیستم ایمنی بدن را از مهاجمان خارجی محافظت می‌کند. درصورت بروز یک بیماری خود ایمنی، سیستم ایمنی بدن به اشتباه به سلول‌های بدن حمله می‌کند. ام اس(Multiple Sclerosis) یک بیماری خود ایمنی است که در آن سیستم ایمنی بدن به محافظ اعصاب (میلین) حمله می‌کند. از نخستین نشانه‌های ابتلا به آن بی‌حس‌شدن و مور شدن است. این نشانه‌ها معمولا روی صورت تأثیر می‌گذارند. اما شدت و محل ضایعات نخاعی که با ام‌اس رخ می‌دهند، ممکن است برای فرد مبتلا بی‌حسی و مورمور شدن دست‌ها و پاها را نیز به همراه داشته باشد.۶. خواب رفتن پا و دست به علت عوارض دارو
انواع مختلفی از دارو‌ها ممکن است باعث آسیب عصبی شوند، که میتواند باعث شود احساس سوزن سوزن شدن و خواب رفتگی در دست یا پا ایجاد شود. دارو‌های سرطان (شیمی درمانی)، HIV یا ایدز، فشار خون بالا، سل و برخی عفونت‌ها میتواند باعث ضعف یا بی حسی در دست و پا شود.۷. اختلالات نخاعی و بی حسی دست و پا
در مواردی هم مشاهده می‌شود اختلال‌های نخاعی یا ستون فقرات (ستون مهره‌ها)، باعث بی‌حسی و گزگز دست و یا پا می‌شود.در صورت صدمه دیدن نخاع یا وجود کیست در نخاع (سیرینکس) این علائم ظاهر می‌شود.
پیشگیری از خواب رفتن دست و پا
علت خواب رفتن دست و پا در خواب هر چه باشد می‌توان از آن پیشگیری کرد. تنها موارد ارثی یا بیماری‌های خودایمن قابل پیشگیری نیستند که البته می‌توان آن‌ها را کنترل و درمان کرد.برای پیشگیری، تغییر وضعیت در هنگام نشستن طولانی و خوابیدن در وضعیت آزادتر میتواند مفید باشد.
درصورتی که فرد کمبود ویتامین داشته باشد، تجویز مکمل‌های مناسب یا تغییراتی در رژیم غذایی از بروز بی‌حسی جلوگیری می‌کند.
همچنین پرهیز از قرار گرفتن در معرض مواد سمی، پیروی از برنامه تمرینی تحت نظارت پزشک، خودداری از نوشیدن مشروبات الکلی جزو مواردی است که ازبروز علائم پیشگیری می‌کند.
تشخیص خواب رفتن دست و پا
برای تشخیص پزشک معالج با گرفتن شرح حال، علائم و وضعیت بدنی بیمار را بررسی می‌کند. در فرایند تشخیص، پزشک میتواند از موارد زیر کمک بگیرد و حتی در مواردی فرد را برای پیگیری درمان به یک متخصص مغزو اعصاب ارجاع نماید.آزمایش خون؛ درخواست آزمایش خون توسط پزشک احتمالا برای تشخیص دیابت، کمبود ویتامین، مشکلات کبد یا اختلال عملکرد کلیه، سایر اختلالات متابولیک و احتمال وجود نشانه‌هایی مبنی بر فعالیت غیر طبیعی سیستم ایمنی بدن است.
بررسی مایع مغزی نخاعی؛ با انجام این تست وجود یا عدم وجود پادتَن مرتبط با نوروپاتی محیطی در بدن فرد بیمار مشخص می‌شود.
الکترومیوگرام یا تست فعالیت الکتریکی عضله
سی تی اسکن
ام ار آی
نمونه برداری از پوست برای مشاهده‌ی انتهای تارهای عصبی
انواع روش‌های درمان خواب رفتگی دست و پا
درمان موفق خواب رفتن دست و پا به تشخیص دقیق نوع و علل اختلال مورد نظر بستگی دارد، هرچقدر زمینه‌ی بروز مشکل درست و دقیق‌تر تشخیص داده شود درمان مؤثرتر خواهد بود. همچنین در صورت مراجعه به‌موقع به پزشک و پیگیری دقیق، احتمال این‌که سلول‌های عصبی محیطی از بین نرفته باشند، بیشتر است و میتوانند دوباره ترمیم شوند.۱. ماساژ درمانی و کمپرس گرم برای رفع گزگز کردن دست و پا
اولین راهی که به شما پیشنهاد می‌کنیم استفاده از ماساژ و کمپرس گرم است. درصورتی که علت بی‌حسی و گزگز کردن مشکلات گردش خون باشد، کمپرس گرم از طریق تحریک بیرونی سیستم گردش خون و مایعات لنفاو باعث افزایش گردش خون و بهبود عملکرد اعصاب می‌شود و احساس بی‌حسی و یا خواب رفتگی دست و پا را درمان می‌کند. برای این‌کار یک حوله داغ یا کیسه‌ی آب گرم را به مدت ۵-۷ دقیقه در مناطق آسیب دیده قرار دهید و بعد از برداشتن چند دقیقه محل را ماساژدهید. درصورتی‌که تا سه بار در روز این کار را تکرار کنید، درد و بی‌حسی به میزان قابل توجهی کاهش می‌یابد.۲. درمان خواب رفتن دست و پا با نمک اپسوم
نمک اپسوم یا نمک حمام نیز به عنوان یک درمان موثر خواب رفتن دست یا پا پیشنهاد می‌شود. منیزیم موجود در آن خاصیت کاهش دهندگی التهاب دارد. پس ضماد کردن آن بر اعصاب آسیب دیده و ملتهبی که باعث ایجاد احساس سوزن شدن می‌شود بسیار موثر خواهد بود. برای انجام این کار یک فنجان نمک اپسوم را به وان پر از آب اضافه کنید و حدود ۲۰ دقیقه بدنتان را در محلول آب و نمک غوطه ورنمایید و سپس حمام کنید. با انجام روزانه یک بار، گردش خون در بدن افزایش می‌یابد و به دنبال آن احساس سوزن سوزن شدن و خواب‌رفتگی کاهش می‌یابد. این روش درمانی میتواند تاثیر خوبی بر درمان خواب رفتن پای چپ نیز باشد.۳. درمان دارویی خواب رفتن دست و پا
تغییر رژیم غذایی و مصرف مکمل‌ها با تشخیص پزشک علائم را کاهش می‌دهد. همچنین در صورت دردهای شدید ممکن است تشخیص پزشک نیاز به مسکن و یا درمان‌های موضعی باشد. حتی در مواردی متخصصان درد میتوانند با کاشت بلوک‌های عصبی یا پمپ‌های درد اقدام به رفع مشکلات اساسی که باعث بی‌حسی و خواب رفتن دست و پا می‌شوند نمایند.۴. رفع خواب رفتگی بدن با توانبخشی فیزیکی
درصورتی که موارد بالا میزان خواب رفتگی را کنترل نکند و همچنان فعالیت های روزمره مختل باشد، ارجاع به دکتر ارتوپد آنلاین میتواند راهگشا باشد. در این روش با استفاده از یک برنامه توانبخشی، تمرینات یا روش‌هایی می‌توانید تعادل بدنتان را حفظ کنید و از پس کارهای روزمره‌ی خود برآیید.۵. درمان خواب رفتن دست و پا با طب سوزنی
پزشک با تعیین علت بی‌حسی و سوزن سوزن شدن دست و پا از طریق سابقه‌ی دقیق سلامتی و با انجام یک معاینه دقیق فیزیکی، میتواند از طب سوزنی استفاده کند که در بیشتر موارد بی حسی و سوزن سوزن شدن دست و پا خیلی خوب به درمان‌های طب سوزنی پاسخ می‌دهند.چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
درصورتی که سوزش و گزگز شدن دست و پا با نشانه‌های زیر همراه بود، و باید سریع‌تر با یک متخصص مغز و اعصاب مشورت کنید.درد و ضعف
مشکلات بینایی یا کاهش دید
اشکال در تکلم
اشکال در حفظ تعادل
به صورت مکرر و با فاصله‌ی زمانی کم اتفاق بیفتد
یا اگر علائم دیگری مثل سرگیجه در کنار خواب‌رفتگی وجود داشته باشد و با تغییر وضعیت و برداشتن فشار از روی اعصاب همچنان احساس مورمورشدن و بی‌حسی می‌کنید، شاید نشان‌دهنده‌ی یک بیماری جدی‌تر باشد.
