به طور کلی لبنیات به آن دسته از مواد غذایی گفته می شود که ماده اولیه سازنده آن شیر می باشد. پر مصرف ترین شیر مورد استفاده در ساخت لبنیات شیر گاو بوده و علاوه بر آن در برخی محصولات از شیر گاومیش و بز نیز استفاده می شود. در ادامه به طور کامل، خواص و مضرات مصرف لبنیات برای بدن بیان شده اند.
فواید و خواص مصرف شیر
همانطور که گفته شد شیر یکی از اصلی ترین فراورده های لبنی بوده که به صورت مستقیم و غیر مستقیم به عنوان ماده اولیه در تولید انواع لبنیات استفاده می شود .
شیر ماده غذایی کاملی برای انسان است زیرا اکثر مواد مغذی مورد نیاز بدن در شیر یافت می شود. ویتامین‌های A، B6 ،B12 ،اسید‌فولیک ،ویتامین‌های E و D و مواد معدنی مانند کلسیم، فسفر، پتاسیم، آهن و منیزیم برخی از مواد مغذی موجود در شیر می باشند. تحقیقات نشان داده است زنانی که در دوران بارداری شیر مصرف کرده اند، کودکان آنها از سلامت جسمی و رشد بهتر استخوانی برخوردار بوده اند.
همچنین مصرف شیر در نوجوانی و قبل از آن تاثیر بسیار بیشتری بر رشد و کنترل وزن نسبت به مصرف قرص کلسیم دارد. در بزرگسالان نیز مصرف شیر باعث سلامت دندان، کاهش حملات قلبی و کاهش ابتلا به دیابت نوع 2 می شود.
کلسیم و ویتامین D موجود در شیر باعث سلامت قلب و جلوگیری از پوکی استخوان شده و سبب افزایش قدرت بدنی فرد در سنین بالا می شود.
بنا به گفته وزارت بهداشت ، در کلان شهرها مسمومیت با آلودگی هوا امری اجتناب ناپذیر است ، سرب موجود در هوا که از سوختن بنزین و گازوئیل منتشر می شود برای ریه خطرناک بوده و کلسیم موجود در شیر برای مقابله با این مسمومیت بسیار کارساز خواهد بود. لازم به ذکر است مصرف شیرهای پر چرب در این مناطق باعث افزایش مسمومیت های ریوی می گردد.
جذب بیشتر پتاسیم نسبت به سدیم در بدن باعث جلوگیری از مسدود شدن رگ ها و در ادامه موجب کاهش مشکلات قلبی عروقی، سکته و ابتلا به فشار خون می شود، از این رو شیر که منبع مورد توجهی برای پتاسیم است از ابتلا به بیماری های ذکر شده جلوگیری می کند.
مصرف شیر برای افرادی که مدت زمان کوتاهی در معرض تابش نور خورشید قرار دارند و ویتامین D کافی دریافت نمی کنند، بسیار مهم است، زیرا شیر منبعی سرشار از ویتامین D می باشد. این ویتامین که همراه کلسیم جذب می شود باعث ترشح هورمون سروتونین و در نتیجه کاهش افسردگی و تنظیم خواب در فرد می شود. همچنین ویتامین D برای بهتر شدن خلق و خو و سلامت پوست و مو بسیار حائز اهمیت است.
چه کسانی نباید شیر مصرف کنند؟
اما این نوشیدنی جذاب همیشه سودمند نبوده و برای برخی افراد مشکلات گوارشی بسیاری به وجود می آورد. هر فرد ممکن است به یک گروه از مواد غذایی حساسیت نشان دهد و لاکتوز موجود در شیر نیز برای برخی مشکل ساز شده است.
حساسیت به لاکتوز :
لاکتوز همان کربوهیدرات اصلی موجود در لبنیات است، افرادی که نمی توانند آنزیم لاکتاز که برای هضم لاکتوز مورد نیاز است را در بدن خود تولید کنند با مصرف لبنیات دچار حساسیت شده که این حساسیت دارای علائم دل درد ، نفخ ، اسهال و دیگر مشکلات گوارشی است. به این افراد توصیه می شود برای جلوگیری از مسمومیت از شیر های بدون لاکتوز موجود در بازار استفاده کنند.
آلرژی به شیر :
این گروه از افراد اکیدا از مصرف شیر خودداری کنند زیرا یک واکنش شدید باعث ایجاد شوک آنافیلاکسی ناگهانی و مرگ بار می شود. علائم آلرژی به لبنیات در این گروه میتواند به صورت مشکلات گوارشی ، آسم ، اگزما ، خونریزی و ذات الریه باشد.
حساسیت به کازئین :
یکی از پروتئین های موجود در شیر است که موجب التهاب کلی بدن ، عود کردن جوش و آکنه ، میگرن و سینوزیت می شود. این اتفاق زمانی می افتد که سیستم ایمنی بدن به اشتباه کازئین موجود در شیر را به عنوان مهاجم در نظر گرفته و با آن مقابله می کند. این حساسیت عموما بعد از سن 5 سالگی از بین می رود اما برای برخی افراد متاسفانه ادامه پیدا خواهد کرد. برای افرادی که به این ماده حساسیت دارند توصیه می شود از مصرف لبنیات پرهیز کنند.
پوکی استخوان !
جالب است بدانید افراد بزرگسالی که روزانه بیش از 3 لیوان شیر مصرف می کنند و یا مصرف لبنیات توسط آنها زیاد است، دچار پوکی استخوان شده و استخوان های ضعیف تری دارند. این اتفاق می تواند به دلیل وجود قند موجود در شیر به نام لاکتوز باشد. برای جلوگیری از این مشکل بهتر است در مصرف شیر زیاده روی نشود.
فواید مصرف ماست :
ماست یکی از فراورده های لبنی است که از تخمیر شیر توسط باکتری ها به وجود می آید در این تخمیر لاکتوز شیر تبدیل به اسید لاکتیک می شود و به میزان زیادی از بین می رود. این ماده غذایی به دلیل وجود کلسیم و پروتئین بالا فواید زیادی از جمله تنظیم کلسترول و فشار خون و بهبود متابولیسم بدن دارد. استفاده منظم از آن باعث درمان یبوست و همچنین به دلیل مقابله با باکتری های مضر معده باعث درمان اسهال نیز می شود. به دلیل وجود باکتری لاکتوباسیلوس در ماست، این ماده غذایی درمانی موثر برای سرطان و مشکلات روده بزرگ است.
مضرات مصرف ماست
در کنار فوایدی که برای ماست بیان شد، این ماده لبنی مضراتی نیز داشته که مضرات آن در ادامه بیان شده است:
حساسیت به لاکتوز :
همانطور که گفته شد با وجود اینکه بیشتر لاکتوز موجود در شیر در حین تبدیل شدن به ماست از بین می رود اما باز هم برای افراد با حساسیت شدید به لاکتوز مشکل ساز خواهد بود. همین طور کازئین موجود در ماست نیز برای افراد دارای آلرژی به این ماده مشکل ساز می شود.
سردی ماست :
ماست ماده غذایی سرد است و این سردی می تواند باعث سردرد های میگرنی، التهاب روده و دل پیچه شود. همینطور به دلیل وجود کلسیم زیاد در ماست، مصرف بیش از حد آن منجر به افزایش سنگ کلیه می گردد.
فواید مصرف پنیر برای بدن
نوع دیگری از فرآورده های لبنی به دست آمده از شیر، پنیر است که جایگاه ویژه ای در سفره ی صبحانه ایرانیان دارد، که انواع مختلفی داشته و از اضافه کردن آنزیم مایه پنیر به شیر بدست می آید.
این ماده غذایی نیز مانند سایر فراورده های لبنی سرشار از کلسیم، پروتئین، ویتامین A و سایر مواد مغذی بوده و برای سلامت دندان و استخوان مفید است.
پنیر حاوی مقدار زیادی اسید لینولئیک است که از خطر ابتلا به انواع سرطان به میزان قابل توجهی جلوگیری می کند. همین طور مصرف آن باعث بالا رفتن PH پلاک دندان و تقویت مینای دندان می شود، بنابراین شما می توانید مقداری پنیر در رژیم روزانه خود قرار دهید تا علاوه بر بهره مندی از ویتامین های مفید آن، از سلامت دندان و کاهش ابتلا به سرطان بهره مند شوید. همچنین اسید لینولئیک موجود در پنیر باعث تاخیر در ابتلا به دیابت نوع 2 و کاهش انباشته شدن چربی در بدن می شود.
مضرات پنیر برای بدن
چربی و سدیم بالا در پنیر سبب شده تا مضراتی نیز در کنار فواید آن وجود داشته باشد. این فرآورده لبنی به دلیل چربی اشباع شده و نمک موجود در آن، در صورت استفاده زیاد و مداوم باعث ابتلا به بیماری های قلبی عروقی، افزایش فشار خون و بیماری های کلیوی می گردد، به همین دلیل باید از مصرف بیش از حد پنیر پرهیز کرد.
فواید مصرف کره حیوانی
کره حیوانی با استفاده از دستگاه های کره گیری از جداسازی چربی ماست بدست می آید. متاسفانه از قرن گذشته مصرف کره حیوانی رو به کاهش بوده زیرا برخی معتقدند چربی اشباع شده در کره حیوانی مضر بوده و کره گیاهی را جایگزین آن کرده اند. در حالی که تحقیقات اخیر نشان داده که این باور نادرست بوده و 80 درصد کره گیاهی نیز از چربی تشکیل شده است. در مقاله طرز تهیه کره خانگی به اموزش های لازم پرداخته شده است.
کره حیوانی منبعی سرشار از کلسیم، منیزیم ، ویتامین A و ویتامین k2 است. همانطور که میدانید ویتامین A برای سلامت پوست و شادابی آن و همینطور برای بینایی بسیار مفید است، مصرف روزانه یک قاشق چای خوری کره می تواند ده درصد از نیاز روزانه انسان به ویتامین A را تامین کند. در بیماران مبتلا به تیروئید متاسفانه تولید این ویتامین بسیار کم بوده و از آن جایی که کره سرشار از ویتامین A می باشد مصرف آن برای این بیماران توصیه می شود. ویتامین k2 که ویتامین محلول در چربی بوده و سلامت استخوان ها را افزایش می دهد متاسفانه در بدن تولید نمی شود با این حال مصرف کره میتواند مقدار مورد نیاز بدن را تامین کند. این ویتامین به جذب بسیار بهتر کلسیم کمک کرده و از تولید رسوب در شریان های خونی و لک افتادن دندان ها جلوگیری می کند.
مضرات مصرف کره حیوانی چیست؟
کره حیوانی منبعی سرشار از ویتامین E ، A و کلسیم بوده اما برخی چربی های اشباع شده در کره را عامل بیماری های قلبی عروقی و افزایش کلسترول می دانند این در صورتی است که تحقیقات اخیر هیچ رابطه ای بین مصرف چربی های اشباع شده و بیماری های قلبی عروقی پیدا نکرده است. البته نباید در مصرف این ماده غذایی زیاده روی شود.
همانطور که میدانید تمامی فراورده های لبنی به مقادیر مختلف حاوی لاکتوز می باشد بنابراین کره نیز برای افراد دارای آلرژی با لاکتوز مشکلاتی ایجاد خواهد کرد که در صورت مشاهده علائم ، بهتر است از مصرف آن خودداری شود.
آشنایی با فواید مصرف دوغ
دوغ فراورده لبنی است که از ترکیب ماست و آب به وجود می آید. این ماده غذایی نیز مانند تمامی فراورده های لبنی سرشار از کلسیم بوده و برای سلامت استخوان ها بسیار مفید است. برای مطالعه بیشتر می توانید مقاله تهیه انواع دوغ ها را بخوانید.
به علت وجود باکتری پروبیوتیک در این ماده غذایی فرآیند هضم غذا سریع تر شده و در درمان بیماری های گوارشی مانند اسهال و زخم روده موثر است. به دلیل تبدیل شدن لاکتوز به اسید لاکتیک در فرایند تخمیر ماست، دوغ نیز برای افراد دچار آلرژی به لاکتوز مشکل چندانی ایجاد نمی کند. وجود این اسید برای سلامت و پاکسازی پوست و سلامت دهان و لثه بسیار مفید است، همچنین برای افراد با کلسترول بالا نیز مفید بوده و تحقیقات نشان می دهد باعث کاهش مشکلات قلبی و عروقی می شود. طبع این ماده غذایی سرد بوده و برای فصل گرم و گرمازدگی نیز توصیه می شود.
مصرف دوغ چه ضرر هایی به بدن می رساند؟
البته این ماده غذایی پر از فایده، معایبی نیز دارد که از مهم ترین معایب آن بالا بردن فشار خون است زیرا در بیشتر دوغ های صنعتی از نمک استفاده شده و مصرف نمک باعث بالا رفتن فشار خون و مشکلات عروقی می شود.
مصرف این ماده غذایی به هنگام رانندگی یا در ساعات روز توصیه نمی شود زیرا دوغ بسیار خواب آور بوده و می تواند مشکلاتی برای شما به وجود آورد، البته خوردن آن ساعاتی قبل از خواب برای کسانی که مشکلات گوارشی ندارند، موجب بهبود کیفیت خواب می شود.
فواید لبنیات برای استخوان بندی بدن
یکی از مهم ترین مواردی که در رابطه با خواص و مضرات لبنیات که می توان به آن اشاره کرد تحت تاثیر قرار دادن استخوان بندی بدن می باشد. با توجه به بررسی های صورت گفته بدن هر فرد تا سن 30 سالگی فرایند استخوان سازی را بیشتر از فرایند تجزیه استخوان ها انجام می دهد، از این رو بعد از گذر از سن 30 سالگی سرعت تجزیه بالا می رود و در این حالت یکی از بهترین روش ها برای تقویت استخوان های بدن مصرف کلسیم است. بر اساس تحقیقات صورت گرفته توسط تیم پزشکی آمریکایی، انواع لبنیات منبع بزرگی از کلسیم می باشد که می تواند نقش فوق العاده مهم در جلوگیری از پوکی استخوان و شکستگی داشته باشد. چنانچه می خواهید شیر را از رژیم غذایی خود حذف کنید می بایست برخی سبزیجات دارای کلسیم مانند اسفناج، کلم پیچ و چغندر را جایگزین آن نمایید.
کاهش امکان ابتلا به سرطان از خواص مصرف لبنیات
عدم بهره گیری از محصولات لبنیاتی باعث می شد تا امکان ابتلا شما به سرطان به شدت کاهش یافته و به حداقل برسد. در واقع با توجه به آزمایشات و بررسی های انجام شده توسط تیم پزشکی سوئدی، کاشف به عمل آمده که امکان ابتلا به سرطان پروستات در افرادی که شیر و سایر محصولات لبنیاتی زیاد مصرف می می کنند در مقایسه با کسانی مصرف لبنیاتی بسیار پایینی دارند در حدود 35 درصد بالاتر می باشد که نشان دهنده عمق فاجعه است.
لبنیات یکی از عوامل مهم در افزایش وزن
شاید افزایش وزن و چاق شدن یکی از مهمترین مشکلاتی است که امروزه بیشتر مردم در رده های سنی مختلف با آن دست و پنجه نرم می کنند. در واقع چربی های موجود در محصولات لبنیاتی باعث می شود تا مصرف کننده در طولانی مدت به صورت تدریجی با مشکل افزایش وزن مواجه شوند.
البته باید به این نکته توجه داشته که چربی های موجود در انواع لبنیات حالت سیری طولانی مدت برای فرد به وجود می آورد که در رعایت رژیم و نخوردن خوراکی و غذای بیشتر بسیار تاثیر گذار است ولی خود همین چربی نیز می تواند در طولانی مدت وزن فرد را افزایش دهد.
