در این مطلب قصد داریم ضمن تعریف مفهوم تعارض منافع، مصادیق و نحوه گزارش تعارض منافع را بررسی کنیم. برای کسب اطلاعات دقیق تا پایان این مطلب همراه ما باشید.
.jpg "چگونه می توان در صورت مشاهده تعارض منافع، آن را گزارش کرد؟")
تعارض منافع چیست؟
تعارض منافع یا Conflict of Interest به شرایطی گفته می‌شود که فرد در موقعیت خاصی قرار دارد و مجبور است بین منفعت خود یا منفعت سازمان، شرکت یا فردی دیگر تصمیم‌گیری کند و یکی از آن‌ها را انتخاب کند. به عبارت دیگر در این موقعیت منافع و ترجیحات شخصی فرد با وظایف و تعهدات حرفه‌ای و شغلی در تعارض قرار می‌گیرد و تصمیم‌گیری را سخت می‌کند.البته نهادهای مختلف بین‌المللی تعاریف متفاوتی برای این مسئله مطرح می‌کنند. به طور مثال سازمان توسعه و همکاری‌های اقتصادی تعارض و تضاد منافع را وضعیتی می‌داند که بین منافع دولتی و خصوصی کارکنان تعارض ایجاد می‌شود و انجام وظایف کارکنان را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
همچنین سازمان شفافیت بین‌الملل ادعا می‌کند شرایطی که افراد و نهادهای مختلف بین وظایف کاری و منافع شخصی در تعارض قرار می‌گیرند و مجبور به انتخاب می‌شوند اجتناب‌ناپذیر است. البته با گزارش تعارض منافع در شرکت‌ها و سازمان‌ها می‌توان از انحرافات اخلاقی حرفه‌ای جلوگیری نمود.
.jpg "چگونه می توان در صورت مشاهده تعارض منافع، آن را گزارش کرد؟")
اهمیت کنترل و گزارش تعارض منافع چیست؟
تمام مردم از مقامات و مسئولینی که در سمت‌ها و سطوح مختلف فعالیت می‌کنند انتظار دارند وظایف خود را بدون جانبداری و به‌صورت بی‌طرفانه بدون در نظر داشتن منفعت خود یا اطرافیانشان انجام دهند. سوءمدیریت در انجام وظایف موجب فساد و نارضایتی می‌شودکه با گزارش تعارض منافع می‌توان از آن پیشگیری نمود.به عبارت دیگر برای گزارش تعارض منافع می‌توان دلایل زیر را ذکر نمود:
- با گزارش و مدیریت تعارض منافع می‌توان اعتبار نظام قضایی و اعضای آن را حفظ نمود.
- نادیده‌گرفتن خطرات تعارض بین منافع باعث ایجاد تعارض منافع بالقوه می‌شود.
اقداماتی که برای مدیریت تعارض منافع صورت می‌گیرد در افزایش کارآمدی محیط تاثیر دارد و بی‌قانونی و فساد را تهدید می‌کند. بنابراین اگر مدیران می‌خواهند با فساد مبارزه کنند، باید سیاست‌هایی برای گزارش تعارض منافع در نظر داشته باشند و در جهت بهبود انسجام اداری فعالیت نمایند.
انواع تعارض منافع کدام است؟
برای گزارش تعارض منافع لازم است اطلاعات کاملی درباره انواع آن داشته باشید. انواع تعارض منافع شامل موارد زیر است:-
تعارض فرد محور یا سازمان محور
منظور از تعارض فرد محور شرایطی است که فرد در تعارض با وظایف غیر شخصی قرار می‌گیرد و مجبور به انتخاب می‌شود. این شکل از تعارض منافع که با نام تعارض منافع شخصی هم شناخته می‌شود، اهمیت ویژه‌ای دارد و موجب تعارض بین هدف‌ها مسیرهای سازمانی با منفعت شخصی کارکنان می‌شود. کارمند یا مدیری که مبنای تصمیم‌گیری را روابط دوستانه و شخصی قرار می‌دهد و معیارهای حرفه‌ای و اخلاقی را نادیده می‌گیرد، درگیر تعارض منافع فرد محور می‌شود.
-
تعارض نظام‌مند یا غیر نظام‌مند
-
تعارض بالقوه و بالفعل
-
تعارض منافع مالی و غیر مالی
.jpg "چگونه می توان در صورت مشاهده تعارض منافع، آن را گزارش کرد؟")
چند مثال برای گزارش تعارض منافع
در صورت گزارش تعارض منافع می‌توانیم منابع را به خوبی شناسایی کنیم و از آن‌ها بهره‌برداری مناسبی داشته باشیم و شاهد ارتقا توانمندی و کارآمدی حوزه‌های مختلف باشیم. بنابراین لازم است ابتدا مصادیق تعارض منافع را شناسایی کنیم تا بتوانیم راهکارهای اصلاح ساز و کارها ارائه کنیم.برای آشنایی بهتر با مفهوم تعارض منافع لازم است چند مثال بیان کنیم.
-
مثال 1
زیرا مطابق مسئولیت شغلی موظف است بر کار پیمانکار نظارت کند و هر گونه خطا و نقصان را گزارش نماید یا از تمدید قرارداد با شرکت پیمانکار امتناع کند. در حالی که به دلیل توصیه به استخدام باید از خطاهای شرکت پیمانکار چشم‌پوشی کند و بدون در نظر گرفتن مصالح عمومی جامعه و با وجود کاستی‌ها، بازهم قرارداد را تمدید کند.
-
مثال 2
از طرف دیگر ممکن است برخی از اطلاعات شرکت که محرمانه هستند و نباید کارکنان از آن‌ها اطلاع داشته باشند، توسط مدیر در اختیار کارمند قرار بگیرد و مشکلاتی را ایجاد نماید.
-
مثال 3
به عبارت دیگر این فرد بین کسب درآمد بالا برای خود و حفاظت از اطلاعات محرمانه مشتریان و شرکت دچار تعارض می‌شود.
-
مثال 4
در صورتی که بعدا در شرکت رقیب مشغول به فعالیت شود و بخواهد اطلاعات شرکت قبلی را در اختیار مدیران قرار دهد، دچار تعارض منافع می‌شود. با اینکه مسئولیت کاری این فرد در شرکت پیشین تمام شده است، اما باید به اصول اخلاقی و حرفه‌ای کار خود پایبند باشد و درصدد رقابت نباشد.
.jpg "چگونه می توان در صورت مشاهده تعارض منافع، آن را گزارش کرد؟")
بهترین اقدامات برای مدیریت و گزارش تعارض منافع کدام است؟
در نقاط مختلف دنیا دولت‌ها سیاست‌هایی را در جهت رفع تعارض منافع تدوین می‌کنند. در صورتی که مطلع شدید یکی از همکاران یا مدیر دچار تعارض منافع شده است و منافع سازمان یا شرکت به خطر افتاده است لازم است با توجه به اطلاعات و اختیاراتی که دارید در کوتاه‌ترین زمان اقدامات مناسبی را انجام دهید.ممکن است بتوانید با یک گفتگوی ساده مشکل و تعارض پیش آمده را برطرف کنید و فرد را از انجام عمل بازدارید. بسیاری از مواقع صحبت کردن و دادن اطلاعات کافی در مورد رفتارهایی که تعارض منافع قلمداد می‌شوند می‌توانید از منافع سازمانی محافظت کنید.
این تنها روش برای مدیریت و کنترل تعارض منافع نیست؛ شیوه‌های مختلفی برای مدیریت تعارض بین منافع وجود دارد که هر فرد یا سازمان می‌توانند یکی از آن‌ها را اتخاذ کند.
مهم‌ترین اقدامات برای رفع و گزارش تعارض در سازمان‌ها شامل موارد زیر است:
افشای تعارض میان منافع
یکی از بهترین اقدامات برای گزارش تعارض منافع برملا کردن یا افشای تعارض‌هاست. ممکن است در سازمانی که شما مشغول فعالیت هستید برای گزارش تعارض منافع امکان اطلاع‌رسانی به منابع انسانی وجود داشته باشد.به این ترتیب با مشاهده رفتاری مبنی بر تضاد منافع بین همکاران یا مدیر می‌توانید موضوع را به منابع انسانی اطلاع دهید تا کارشناسان و مسئولین در این مورد تحقیق کنند و راهکارهای لازم را اتخاذ نمایند.
مصداق دیگر افشای تعارض مربوط به زمانی است که کسی کار خود را در یک شغل جدید شروع می‌کند و می‌تواند تعارض بین منافع را آشکار کند تا بعدا مشکلی ایجاد نشود. این اقدام ساده و کم‌هزینه برای گزارش تعارض منافع راهبردی و موثر است که روند رسیدگی به امور مختلف را آسان‌تر می‌کند.
اعمال محدودیت برای گزارش تعارض منافع
اقدام مهمی که در گزارش و رفع تعارض بین منافع تاثیر دارد، ایجاد محدودیت و قوانین بازدارنده است. به طور مثال می‌توان قانونی در یک سازمان تصویب کرد که مدیر امکان تصدی دو شغل نداشته باشد.همچنین می‌توان برای دریافت هدایا، سهامداری، مالکیت شرکت خصوصی هم محدودیت‌هایی اعمال نمود تا امکان گزارش‌دهی و رفع تضاد و فساد آسان‌تر شود.
یک مثال ساده درباره ممنوعیت اشتغال همزمان در نظام قضایی مربوط به کارکنان است. کارکنان نظام قضایی امکان اشتغال در ساعاتی غیر از ساعات وظایف رسمی خود را ندارند و نمی‌توانند بابت آن حقوق دریافت کنند.
البته باید بدانید این افراد امکان فعالیت‌های فرهنگی، تحقیقاتی و آموزشی دارند.
آشکار کردن منافع مالی مسئولان
یکی از راهبردهای موثر در ایجاد شفافیت مالی در سازمان‌ها اعلام منافع یا الزام افشا است. مدیر می‌تواند هنگام تصدی یک موقعیت اداری با اعلام دارایی‌های شخصی و خانوادگی خود از بروز تضاد در منافع جلوگیری نمود.به این ترتیب می‌تواند شرایطی را فراهم کند که به واسطه آن دیگران از میزان دارایی‌های او آگاه شوند و بدانند تصمیمات اتخاذ شده به دلیل منافع شخصی بوده یا خیر.
آشکار کردن منافع مالی مسئولان یکی از موثرترین شیوه‌های گزارش تعارض منافع است که در نظام حقوقی کشور جایگاه ویژه‌ای دارد.
رفع تعارض بین درآمد و وظایف سازمانی
بین روش‌های مختلفی که برای گزارش تعارض منافع پیشنهاد می‌کنیم باید با روش رفع تعارض بین درآمد و وظایف سازمانی هم آشنا شویم. این اقدام مهم از بروز تعارض در سازمان جلوگیری می‌کند و با رفع تعارض‌ها سبب تعیین مسیری مجزا برای کسب درآمد می‌شود.در مسیر جدید نباید کسب درآمد موجب عدم تحقق وظایف و اهداف مدیران شود تا منافع سازمان و کارکنان حفظ شود.
تغییر قواعد سازمانی
یکی دیگر از راههای مدیریت و کنترل تعارض در سازمان‌ها تغییر قواعد است. در مواقع لزوم برای گزارش تعارض منافع می‌توان برخی از اقدامات را به صورت کارشناسی انجام داد و رابطه کارشناس و متقاضی را قطع کرد تا زمینه‌ای برای ایجاد تبانی فراهم نشود.به عبارت دیگر تغییر و بروزرسانی فرایند‌های مختلف در سازمان زمینه‌ای برای جلوگیری از ایجاد تعارض ایجاد می‌کند. بهتر است این اقدام را با یک مثال توضیح دهیم. فرض کنید یک سازمان از کارکنان تعهد بگیرد تا بعد از اتمام مدت قرارداد تا مدت زمان مشخصی این اجازه را ندارد در شرکت‌های رقیب کار خود را شروع کند.
این اقدام باعث حفظ منافع شرکت می‌شود. حتی مدیران شرکت می‌توانند قوانین و فرایند‌ها را طوری تصویب کنند که در صورت نیاز مشتری به خدمات تکمیلی سازمان‌های دیگر امکان معرفی آن‌ها و حفظ منافع حقوقی و مالی سازمان مبدا حفظ شود.
جمع بندی
تعارض بین منافع کارکنان و سازمان از مسائل مهمی است که موجب ایجاد فساد می‌شود و باید با اقدامات مناسب کنترل و مدیریت شود. به همین دلیل گزارش و مدیریت تعارض منافع در نظام حقوقی کشور جایگاه ویژه‌ای دارد و مورد توجه قرار می‌گیرد.در این مطلب سعی کردیم راهنمای کاملی درباره تعریف تعارض منافع و نحوه گزارش دادن آن در اختیار شما قراردهیم. امیدواریم این اطلاعات راهنمای مناسبی برای شما باشد و بتوانید تعارض بین منافع را گزارش کنید.
.jpg "راهنمای اقتصادی سفر: لیست مسافرخانه های مشهد برای اقامتی راحت")
