تاریخچه گنبد باز
در روزگار شاه عباس صفوی، مقبرهای ساخته شد که امروزه با نام «گنبد باز» در نطنز شناخته میشود. وجه تسمیه و داستانهای پرشماری که دربارهٔ این بنا نقل شده، بسیار شنیدنی است؛ روایتهایی که سینه به سینه در میان مردم نطنز جابهجا شده و به نسل امروز رسیده است.شاه عباس برای شکار جانوران بزرگ به مناطق شمالی ایران مانند گرگان و مازندران سفر میکرد، اما شکار پرندگان را در اصفهان و پیرامون نطنز مناسب میدانست. او علاقهای ویژه به بازهای شکاری داشت؛ تا جایی که سفیران کشورهای گوناگون، از جمله گرجستان و روسیه، بازهای چابک و تربیتشده را به او پیشکش میکردند.
در میان این پرندگان، بازِی به نام «لَوند» بیش از همه دل شاه عباس را بُرد .لوند به دلیل تیزپروازی و چابکیاش، محبوبیت ویژهای یافت. گنبد باز نطنز، در حقیقت یادبود و آرامگاه همین باز شکاری محبوب و قدرتمند است.
مسیرهای دسترسی به گنبد باز نطنز
برای بازدید از این گنبد، دو مسیر اصلی و فرعی وجود دارد:
مسیر اصلی
این مسیر در بخش شمالی واقع شده و با شیبی تند، فاصلهٔ کمی تا شهر نطنز دارد. مسافت این راه تا قله کوه نسبتاً طولانی است و برای پیمودن آن باید حدود ۱۲۰۰ متر پیادهروی کنید. از این مسیر، نمای کامل شهر نطنز بهوضوح قابل مشاهده نیست.
مسیر فرعی
مسیر فرعی از کنار منطقهای کوهپایهای به نام «قدمگاه» میگذرد. این مسیر دارای شیبی ملایمتر و مسافتی در حدود ۹۰۰ متر است. در حین عبور از مسیر فرعی، نمای زیبا و کاملی از شهر نطنز پیش چشم بازدیدکننده پدیدار میشود.
معماری گنبد باز
معماری گنبد باز نطنز از ویژگیهای منحصربهفردی برخوردار است. این بنا متشکل از یک گنبد آجری هشتضلعی است که بر سکویی دایرهشکل بنا شده است. قطر این سکوی دایرهای ۱۰ متر و ارتفاع آن بین ۳ تا ۸ متر متغیر است.ستونهای نگهدارنده گنبد در فاصلهای حدود یک متری از لبه پرتگاه قرار گرفتهاند و مصالح بهکار رفته در ساخت بنا، آجر و ملات گچ است.
ورودیهای گنبد دارای ابعاد استانداردی هستند: ارتفاع ۱۸۰ سانتیمتر، طول ۱۰۰ سانتیمتر و عرض ۸۰ سانتیمتر.
در ضلع شمال غربی گنبد، درگاهی تعبیه شده که از طریق یازده پلهٔ مارپیچ به بخش فوقانی گنبد متصل میشود. در سقف فضای داخلی نیز دریچهای مدور طراحی شده که از طریق آن میتوان هم نمای داخلی ساقه گنبد و هم نمای خارجی آن را مشاهده کرد.
