چرا نفخ مي‌کنيم ؟
نويسنده: دکتر ياشا نهريني
اغلب افراد در طول زندگي خود نفخ شکم را تجربه کرده‌اند؛ حالتي که با احساس ناخوشايند اتساع شکم همراه است. نفخ شکم مي‌تواند با سيري زودرس، حالت تهوع، افزايش صداي شکمي و دفع گاز همراه باشد. خوشبختانه در اکثر قريب به اتفاق اين موارد، اين حالت نشانه‌اي از يک مشکل حاد و جدي نيست و دلايل ساده‌اي مثل پرخوري، مصرف حبوبات و غذاهاي چرب، اضطراب و حتي بلع غيرارادي هوا مي‌توانند به نفخ شکم بينجامند. با اين حال، وقتي تعداد دفعات و شدت نفخ به‌طرز معناداري به بالاتر از حد معمول مي‌رسد، نبايد مشکلات جدي‌تر را از نظر دور داشت.
روده همه ما در حالت طبيعي، حاوي 200 ميلي‌ليتر گاز است و روزانه چيزي حدود 600 ميلي‌ليتر گاز از سيستم گوارش ما دفع مي‌شود. 5 گاز اصلي موجود در روده شامل نيتروژن، اکسيژن، دي‌اکسيدکربن، هيدروژن و متان است. از ميان اين گازها نيتروژن و اکسيژن از هواي تنفسي وارد روده مي‌شود و بقيه گازها حاصل تخمير مواد غذايي روده توسط باکتري‌ها هستند. گازهاي توليدي اضافي در قسمت فوقاني مجاري گوارشي اغلب از طريق آروغ زدن تخليه مي‌شوند و گازهاي توليدي قسمت تحتاني دستگاه گوارش هم به‌صورت ارادي و غيرارادي از مخرج دفع مي‌شوند. به‌طورکلي، يک روده سالم روزانه بين 7 تا 9 ليتر گاز توليد مي‌کند که بخش اعظم آن جذب خون مي‌شود و تنها 600 ميلي‌ليتر باقي‌مانده از راه دهان يا مخرج تخليه مي‌شود. حداقل 1400 ميلي‌ليتر گاز تجمع‌يافته در روده لازم است تا شکم يک فرد 2 سانتي‌متر از حالت عادي بالاتر بيايد. به‌طور ميانگين، در يک فرد بالغ و سالم در هر شبانه‌روز 14 نوبت دفع گاز صورت مي‌گيرد. در برخي منابع، دفع گاز تا 25 نوبت را هم در محدوده طبيعي به حساب آورده‌اند. به هر حال، اگر شخصي در طول شبانه‌روز بيش از 25 بار تخليه گاز از مخرج داشته باشد قطعا نيازمند بررسي‌هاي تکميلي است. دستگاه گوارش زن‌ها بيش از مردان به توليد و تجمع گاز و اتساع شکم مي‌پردازد.
بلع ناخودآگاه هوا: اين حالت که در علم پزشکي اصطلاحا به آن آئروفاژي نيز گفته مي‌شود، معمولا هنگام تند غذا خوردن و نوشيدن، جويدن آدامس يا سيگار کشيدن رخ مي‌دهد.
يبوست: در صورتي که يک فرد به يبوست مزمن مبتلا باشد، اختلال حرکات روده و کندي حرکات آن باعث تجمع گاز و کاهش نوبت دفع به کاهش تخليه همان گاز منجر خواهد شد. در نتيجه، يبوست مي‌تواند به نفخ بينجامد.
اختلالات آنزيمي: بسياري از بالغان بدون آنکه خود خبر داشته باشند دچار درجاتي از کمبود آنزيم لاکتاز هستند. کمبود اين آنزيم به همراه کمبود گروه ديگري از آنزيم‌هاي گوارشي مي‌تواند موجب سوءهاضمه و در نهايت افزايش گاز توليدي در روده باشد.
افزايش رشد و تکثير باکتري‌هاي روده: در اين حالت، باکتري‌هاي مقيم روده به دلايل گوناگوني بيش از حالات معمول تکثير پيدا مي‌کنند و حجم عظيمي از باکتري‌ها در روده عملا در فرآيند هضم و جذب اختلال ايجاد خواهند کرد.
کاهش حرکت روده: هر عاملي که کاهش تحرک روده را به دنبال داشته باشد موجب افزايش تجمع گاز و اتساع شکم مي‌شود. به‌عنوان نمونه در بيماران ديابتي به علت آسيب اعصاب معده حالتي به نام گاستروپارزي ايجاد مي‌شود که همراه با کاهش سرعت تخليه معده است. علاوه بر اين، برخي داروها نيز مي‌توانند عامل کاهش حرکت روده باشند.
دلايل مهم‌تر: نفخ مي‌تواند به عنوان نشانه‌اي از يک بيماري مهم نيز باشد. به‌عنوان نمونه، اگر در مسير لوله گوارش انسدادي رخ دهد، اتساع شکمي به همراه درد و استفراغ ديده مي‌شود. تجمع مايع در شکم و تومورهاي دستگاه گوارش هم مي‌توانند باعث اتساع شکم شوند. علاوه بر اين نشانگان روده تحريک‌پذير هم گاهي اوقات با نفخ تظاهر پيدا مي‌کند.
بلع هوا: شما نيازمند اصلاح سبک زندگي خود هستيد. بهتر است ديگر آدامس نجويد و غذاي خودتان را آهسته‌تر بخوريد و قبل از قورت دادن، حسابي آنها را بجويد. آب‌نبات‌ها و نوشيدني‌هاي گازدار هم گزينه‌هاي مناسبي در رژيم غذايي شما نيستند.
يبوست: بهتر است از ملين‌هاي اسموتيک و ميزان فراواني مايعات استفاده کنيد. توجه داشته باشيد که ترکيبات فيبرداري که در درمان يبوست به کار مي‌روند مي‌توانند موجب تشديد نفخ شما شوند.
سوءهاضمه: اگر دچار کمبود آنزيم لاکتاز هستيد از محصولات کم لاکتوز استفاده کنيد و اگر به گلوتن نان حساسيت داريد محصولات رژيمي تهيه کنيد.
رژيم غذايي: سعي کنيد در رژيم غذايي از مواد توليدکننده گاز همچون حبوبات، ذرت و کلم بروکلي کمتر استفاده کنيد. محدودکردن مصرف غذاهاي پرچرب نيز به کاهش مشکل شما کمک زيادي خواهد کرد.
درمان‌هاي دارويي: توصيه‌هاي بالا اغلب تلاش مي‌کنند تا به درمان ريشه‌اي تجمع گاز در شکم بپردازند. با وجود اين راه‌هاي درماني ديگري نيز وجود دارند که تنها به تسکين علامتي اين مشکل مي‌پردازند. اين درمان‌ها طيف گوناگوني از داروهاي صنعتي تا محصولات گياهي را در برمي‌گيرند. به هر حال بايد توجه داشت که مصرف طولاني‌مدت اين محصولات حتما با تاييد پزشک معالج‌تان باشد.
منبع:www.salamat.com
/ع
روده همه ما در حالت طبيعي، حاوي 200 ميلي‌ليتر گاز است و روزانه چيزي حدود 600 ميلي‌ليتر گاز از سيستم گوارش ما دفع مي‌شود. 5 گاز اصلي موجود در روده شامل نيتروژن، اکسيژن، دي‌اکسيدکربن، هيدروژن و متان است. از ميان اين گازها نيتروژن و اکسيژن از هواي تنفسي وارد روده مي‌شود و بقيه گازها حاصل تخمير مواد غذايي روده توسط باکتري‌ها هستند. گازهاي توليدي اضافي در قسمت فوقاني مجاري گوارشي اغلب از طريق آروغ زدن تخليه مي‌شوند و گازهاي توليدي قسمت تحتاني دستگاه گوارش هم به‌صورت ارادي و غيرارادي از مخرج دفع مي‌شوند. به‌طورکلي، يک روده سالم روزانه بين 7 تا 9 ليتر گاز توليد مي‌کند که بخش اعظم آن جذب خون مي‌شود و تنها 600 ميلي‌ليتر باقي‌مانده از راه دهان يا مخرج تخليه مي‌شود. حداقل 1400 ميلي‌ليتر گاز تجمع‌يافته در روده لازم است تا شکم يک فرد 2 سانتي‌متر از حالت عادي بالاتر بيايد. به‌طور ميانگين، در يک فرد بالغ و سالم در هر شبانه‌روز 14 نوبت دفع گاز صورت مي‌گيرد. در برخي منابع، دفع گاز تا 25 نوبت را هم در محدوده طبيعي به حساب آورده‌اند. به هر حال، اگر شخصي در طول شبانه‌روز بيش از 25 بار تخليه گاز از مخرج داشته باشد قطعا نيازمند بررسي‌هاي تکميلي است. دستگاه گوارش زن‌ها بيش از مردان به توليد و تجمع گاز و اتساع شکم مي‌پردازد.
علل رايج نفخ
بلع ناخودآگاه هوا: اين حالت که در علم پزشکي اصطلاحا به آن آئروفاژي نيز گفته مي‌شود، معمولا هنگام تند غذا خوردن و نوشيدن، جويدن آدامس يا سيگار کشيدن رخ مي‌دهد.
يبوست: در صورتي که يک فرد به يبوست مزمن مبتلا باشد، اختلال حرکات روده و کندي حرکات آن باعث تجمع گاز و کاهش نوبت دفع به کاهش تخليه همان گاز منجر خواهد شد. در نتيجه، يبوست مي‌تواند به نفخ بينجامد.
اختلالات آنزيمي: بسياري از بالغان بدون آنکه خود خبر داشته باشند دچار درجاتي از کمبود آنزيم لاکتاز هستند. کمبود اين آنزيم به همراه کمبود گروه ديگري از آنزيم‌هاي گوارشي مي‌تواند موجب سوءهاضمه و در نهايت افزايش گاز توليدي در روده باشد.
افزايش رشد و تکثير باکتري‌هاي روده: در اين حالت، باکتري‌هاي مقيم روده به دلايل گوناگوني بيش از حالات معمول تکثير پيدا مي‌کنند و حجم عظيمي از باکتري‌ها در روده عملا در فرآيند هضم و جذب اختلال ايجاد خواهند کرد.
کاهش حرکت روده: هر عاملي که کاهش تحرک روده را به دنبال داشته باشد موجب افزايش تجمع گاز و اتساع شکم مي‌شود. به‌عنوان نمونه در بيماران ديابتي به علت آسيب اعصاب معده حالتي به نام گاستروپارزي ايجاد مي‌شود که همراه با کاهش سرعت تخليه معده است. علاوه بر اين، برخي داروها نيز مي‌توانند عامل کاهش حرکت روده باشند.
دلايل مهم‌تر: نفخ مي‌تواند به عنوان نشانه‌اي از يک بيماري مهم نيز باشد. به‌عنوان نمونه، اگر در مسير لوله گوارش انسدادي رخ دهد، اتساع شکمي به همراه درد و استفراغ ديده مي‌شود. تجمع مايع در شکم و تومورهاي دستگاه گوارش هم مي‌توانند باعث اتساع شکم شوند. علاوه بر اين نشانگان روده تحريک‌پذير هم گاهي اوقات با نفخ تظاهر پيدا مي‌کند.
توصيه‌هاي ضدنفخ
بلع هوا: شما نيازمند اصلاح سبک زندگي خود هستيد. بهتر است ديگر آدامس نجويد و غذاي خودتان را آهسته‌تر بخوريد و قبل از قورت دادن، حسابي آنها را بجويد. آب‌نبات‌ها و نوشيدني‌هاي گازدار هم گزينه‌هاي مناسبي در رژيم غذايي شما نيستند.
يبوست: بهتر است از ملين‌هاي اسموتيک و ميزان فراواني مايعات استفاده کنيد. توجه داشته باشيد که ترکيبات فيبرداري که در درمان يبوست به کار مي‌روند مي‌توانند موجب تشديد نفخ شما شوند.
سوءهاضمه: اگر دچار کمبود آنزيم لاکتاز هستيد از محصولات کم لاکتوز استفاده کنيد و اگر به گلوتن نان حساسيت داريد محصولات رژيمي تهيه کنيد.
رژيم غذايي: سعي کنيد در رژيم غذايي از مواد توليدکننده گاز همچون حبوبات، ذرت و کلم بروکلي کمتر استفاده کنيد. محدودکردن مصرف غذاهاي پرچرب نيز به کاهش مشکل شما کمک زيادي خواهد کرد.
درمان‌هاي دارويي: توصيه‌هاي بالا اغلب تلاش مي‌کنند تا به درمان ريشه‌اي تجمع گاز در شکم بپردازند. با وجود اين راه‌هاي درماني ديگري نيز وجود دارند که تنها به تسکين علامتي اين مشکل مي‌پردازند. اين درمان‌ها طيف گوناگوني از داروهاي صنعتي تا محصولات گياهي را در برمي‌گيرند. به هر حال بايد توجه داشت که مصرف طولاني‌مدت اين محصولات حتما با تاييد پزشک معالج‌تان باشد.
منبع:www.salamat.com
/ع
