بسكتبال

زادگاه بسكتبال، آمريكاست. اين بازي را در اوايل سال 1891 ميلادي شخصي به نام جيمزناي اسميت پايه ريزي و ابداع كرد.
زماني كه دكتر ناي اسميت در دانشگاه تدريس مي كرد، به فكر ابداع و اختراع ورزشي افتاد تا دانشجويان بتوانند در فصل زمستان در سالن به آن بپردازند و آمادگي جسماني خود را براي پرداختن به مسابقه هاي ميداني مانند: فوتبال، هاكي، بيسبال و... در فصل بهار و تابستان حفظ كنند. ايشان پس از بررسي رشته هاي ورزشي موجود، دريافت در ورزش جديد بايد:
- توپ نقش داشته باشد.
- به صورت گروهي به اجرا در آيد.
- اصل رقابت در آن رعايت شود و بر مهارت استوار باشد.
- هيچ گونه خشونتي در برخوردهاي بدني وجود نداشته باشد.
حاصل اين افكار و انديشه ها ورزشي شد به نام بسكتبال كه امروزه پس از سپري شدن نزديك به يك قرن از اختراع آن، از پرطرفدارترين و هيجان انگيزترين رشته هاي ورزشي است.
در اين جا به صورت خلاصه و كوتاه به معرفي اين ورزش، قواعد و قوانين رايج در آن مي پردازيم:

اندازه ي زمين
 

ميدان هاي بسكتبال همه به يك اندازه نيست. زمين بازي براي خردسالان كوچك تر از زمين بزرگ سالان است. مسابقه هاي رسمي در ميدان هايي به شكل مستطيل به طول 26 و عرض 14 متر برگزار مي شود، كه طول و عرض زمين را مي توان به نسبت 2 متر در 1 متر كم و زياد كرد.

خط كشي زمين
 

زمين بسكتبال به شكل خاصي خط كشي مي شود. خط هاي دور زمين به پهناي 5 سانتي متر است. از مركز زمين و به موازات عرض زمين خطي كشيده مي شود كه زمين بازي را به دو قسمت مساوي تقسيم مي كند. در وسط زمين يك دايره ي بزرگ به شعاع 180 سانتي متر و درون آن، يك دايره ي كوچك تر به شعاع 90 سانتي متر رسم مي كنند. مركز اين دايره ها كه درست مركز زمين است، محل آغاز بازي است.

تخته و حلقه پرتاب
 

تخته ي بسكتبال مستطيلي است به طول 180 و عرض 120 سانتي متر كه جاي آن در فضاي بالاي زمين در دو انتهاي ميدان است، و بايد به گونه اي قرار گيرد كه به اندازه ي 120 سانتي متر با خط انتهاي زمين فاصله داشته باشد. اين تخته به كمك ميله هايي آهني به سقف سالن يا به زمين متصل و محكم مي شود. ارتفاع تخته از كف سالن بازي 275 سانتي متر بايد باشد. روي تخته، سبد يا حلقه ي پرتاب در فاصله ي 30 سانتي متري از سطح تخته نصب است كه در كل 305 سانتي متر با زمين فاصله دارد.
قطر حلقه ي بسكتبال 45 سانتي متر و ارتفاع توري كه به شكل سبد به آن متصل مي شود30 سانتي متر است.

توپ بسكتبال
 

اوايل كه بازي بسكتبال ابداع شد، از توپ فوتبال براي اين بازي استفاده مي كردند؛ اما چون اين توپ سبك بود در سال 1894 ميلادي اولين توپ مخصوص بسكتبال را يك كارخانه ي دوچرخه سازي توليد كرد كه اندكي از توپ فوتبال بزرگ تر بود.
توپ بسكتبال بزرگ تر از توپ هاي معمولي است و از جنس چرم، لاستيك يا پلاستيك ساخته مي شود و هنگام استفاده باد مي كنند. محيط قانوني يك توپ بسكتبال پس از باد شدن بايد حداقل 75 و حداكثر 78 سانتي متر باشد؛ ضمن آن كه در اين حال وزن توپ نبايد كم تر از 600 و بيش تر از 650 گرم باشد.

لباس
 

بازي كنان بسكتبال در ابتدا يك شلوار بلند و بلوز آستين كوتاه مي پوشيدند؛ اما در حال حاضر يك بلوز ركابي با شورت، كفش و جوراب مخصوص است. لباس هر تيم بايد يك رنگ باشد و شماره ي هر بازي كن در پشت و جلو پيراهن نصب شود.

تعداد نفرات
 

تعداد بازي كنان نخستين تيم هاي بسكتبال، نامحدود بود و هر تيم مي توانست از نفرهاي دلخواه استفاده كند؛ اما چون لازم بود مقرراتي در كار باشد تعداد بازي كنان هر تيم را 9 نفر قرار دادند كه بعدها به 7 نفر و سرانجام به 5 نفر كاهش يافت.
امروزه مسابقه هاي بسكتبال بين دو دسته 5 نفري انجام مي شود، كه چون تعداد رسمي نفرهاي تيم 10 نفر است (كه گاهي به 12 نفر هم مي رسد) بازي كنان به جاي همديگر وارد زمين مي شوند و اين تعويض ها به دفعه ها صورت مي گيرد.

وقت بازي
 

مسابقه بسكتبال در 4 وقت 10 دقيقه اي انجام مي گيرد. بين وقت اول و دوم 2 دقيقه استراحت، بين وقت دوم و سوم 10 دقيقه و بين وقت سوم و چهارم 2 دقيقه استراحت در نظر گرفته شده است. اگر در پايان 40 دقيقه مسابقه دو تيم نتيجه ي مساوي بگيرند داور بازي يك وقت 5 دقيقه اي اضافه مي كند؛ و اگر باز هم مساوي شوند يك وقت اضافي ديگر به مدت 5 دقيقه در نظر مي گيرد. اين كار تا زماني ادامه مي يابد كه يكي از تيم ها به امتياز بيش تري دست يابد و برنده ي مسابقه شود؛ البته در ميان اين 5 دقيقه ها هر بار يك دقيقه براي استراحت و تعويض زمين در نظر مي گيرند.

تايم اوت
 

در هر 4 وقت، هر تيم مي تواند از يك تايم اوت استفاده كند. اگر تيمي تايم اوت وقت اول را نگرفت مي تواند در وقت دوم از دو تايم اوت استفاده كند. در تايم اوت ها بازي متوقف مي شود تا بازي كنان از راهنمايي هاي مربي خود استفاده كنند و استراحت كوتاهي هم كرده باشند. اگر بازي به وقت اضافي كشيده شود، هر تيم مي تواند در هر 5 دقيقه از وقت اضافي، يك تايم اوت داشته باشد. زمان هر تايم اوت يك دقيقه است. زمان تايم اوت، جزء زمان رسمي بازي به حساب نمي آيد.

شروع بازي
 

بازي بسكتبال با جامپ بال بين دو تيم آغاز مي شود. در جامپ بال داور مسابقه در مركز زمين توپ را به طور عمودي به بالا مي اندازد و آن توپ بايد به طور عمودي پايين بيايد؛ دو بازي كن از دو تيم با پريدن به هوا توپ را با دست بزنند و سعي كنند آن را به تيم خود بسپارند. بازي كنان بايد بكوشند تا امتياز بيش تري كسب كنند و توپ را به درون حلقه ي تيم حريف بيندازند.

امتياز گرفتن
 

امتيازي كه به شوت ها تعلق مي گيرد به اين ترتيب است كه پرتاب آزاد (پنالتي) اگر به ثمر برسد، يك امتياز دارد. شوت هايي كه از ديگر نقاط زمين باشد و از حلقه بگذرد دو امتياز دارد؛ اما شوتي كه از بيرون قوس 625 سانتي متر پرتاب شود و به ثمر برسد 3 امتياز خواهد داشت

داوران
 

تعداد داوران يك مسابقه بسكتبال 5 نفر است. از اين 5 نفر، 3 داور در درون زمين بر جريان بازي نظارت مي كنند و يكي از آن ها سرداور است. در كنار زمين هم 2 نفر به عنوان كمك داور هستند كه هر كدام وظيفه ي خاص خود را انجام مي دهند. يك نفر ثبت كننده ي امتيازها و خطاها (منشي)، و نفر دوم مسؤول گرفتن خطاهاي 24 ثانيه و وقت نگه دار است.
در بسكتبال لفظ عمومي خطا وجود ندارد. خطاها تفكيك شده، داراي اصلاح خاص هستند و با توجه به نوع خطا داوران اعلام رأي مي كنند.

چند خطا و اصطلاع رايج بسكتبال
- رانينگ: با توپ راه رفتن و دويدن، بدون زمين زدن توپ.
- دريبلينگ: حمل توپ در حال اصابت توپ با دست و زدن آن به زمين و جا گذاشتن حريف مستقيم.
- جامپ بال: پرتاب توپ بين طرفين.
- خطاي 3 ثانيه: زماني كه تيم مهاجم توپ را از خط نيمه عبور داده باشد، بازي كن حمله كننده حق ندارد بيش از 3 ثانيه در منطقه ي ذوزنقه كه در زير حلقه ي حريف قرار دارد، توقف كند.
- خطاي 8 ثانيه: توقف توپ بيش از 8 ثانيه در زمين خودي.
- خطاي 5 ثانيه: توقف و نگه داشتن توپ در دست مهاجم بدون دريبل كردن يا شوت زدن در زماني كه مدافع جلو مهاجم باشد.
- خطاي 24 ثانيه: از مدت زماني كه تيم مالك توپ مي شود تا قبل از آن كه سوت داور 24 ثانيه زده شود، تيم مهاجم بايد اقدام به شوت كند.
- شارژينگ: فشار آوردن بازي كن حمله روي مدافع.
- ريباند: توپ گيري از روي حلقه ي دفاع و حمله.
منبع: نشريه بچه ها سلام، شماره 5.
/ج