وقف
نويسنده : مهدي هشيار
وقف يعني ايستادن. وقف جزو اعمال ستودني است که قرآن به آن اشاره کرده است. گذشتگان با مقوله وقف آشنا بودند و بخشي از اموال خود را براي خدايان و معابد انفاق مي کردند. در کتاب مذهبي زرتشتيان، اوستا مي خوانيم:«اهورا مزدا از کسي خشنود است که بينوايان را دستگيري کند.»
افراد يکسان نيستند. ما بايد طبق تعاليم الهي و دستور نبوي به محرومان کمک کنيم تا برابري برقرار شود . وقف يکي از روش هاي پسنديده نياکان ما بوده است. سنت وقف، ويژه اسلام و کشورهاي اسلامي و شرقي نيست . در کشورهاي غربي و حتي در نقاط دورافتاده جزاير استراليا و افريقا و در ميان سرخ پوستان امريکاي جنوبي و در هند و نپال و تبت نيز اين سنت وجود داشته و دارد. عراقي ها در قديم با تصرفات مالي که شبيه وقف بوده، آشنا بودند. پادشاه، زميني را در اختيار بعضي کارکنان خود مي گذاشت تا از درآمد آن بهره بگيرد، بدون آن که مالک زمين شود يا بتواند آن را به ديگري منتقل کند. مردم مصر، املاکي براي معبدها و مقبره ها اختصاص مي دادند تا درآمد آن صرف تعميرات و اقامه مراسم و خرج کارکنان و خادمان شود. در موزه مصر نقوشي وجود دارد که حاکي از وقف املاک براي کارکنان معبدهاست.
روميان با نظام مؤسسه هاي کنيسه و خيريه آشنا بودند که به اداره فقيران و ناتوانان مي پرداخت. نظام مالي آلماني ها شبيه وقف است. مالک مال خود را براي مدت معين يا تا ابد به خانواده اش اختصاص مي داد.
امروزه در کشور فرانسه، نوعي از تصرفات مالي وجود دارد که شبيه وقف اولادي است. طبق قانون، پدر اجازه دارد مالي را به فرزندانش ببخشد يا به نفع او وصيت کند که در دوره حياتش، از آن استفاده کند و بعد از مرگش به اولادش يا برادرش منتقل شود.
فرانسه از اين عمل حقوقي، تحت عنوان هبه منتقله نام مي برد که در قانون اين وقف را چنين معرفي مي کنند:«وقف بر امور خيريه عبارت است از اختصاص دادن مال معيني از دارايي و سرمايه براي هميشه به عمل خير، اعم از آن که عام باشد يا خاص».
وقف خاص اسلام و جوامع اسلامي نبوده و اين حرکت خيرخواهانه در بيش تر کشورها وجود داشته است. در کشورهاي غربي و حتي نقاط دورافتاده استراليا و افريقا و در ميان سرخ پوستان آمريکاي جنوبي، سنت وقف مطرح بوده که موقوفاتي را براي پرستش گاه ها و کليساها اختصاص مي دادند.
انديشه وقف در طول قرن ها به عنوان ابزاري فراگير در عمران نواحي مطرح بوده و حتي نقش مؤثري در تشکيل پديده هاي جغرافيايي سرزمين هاي اسلام، چه درون شهر و چه برون شهري داشته است.
اگر دولت مردان سرزمين هاي اسلامي به واقفان معتقد مسلمان اطمينان دهند که به نيابت آن ها ارج نهاده مي شود، نهاد وقف به منزله اهرمي مردمي ، به صورت داوطلبانه و خودجوش در خدمت عمران منطقه قرار مي گيرد و بستر زايش پديده هاي جغرافيايي بديعي خواهد بود.
اگر نگاهي گذرا به تاريخ وقف و مضمون وقف نامه ها بيندازيم، در مي يابيم واقفان خير انديش، زوايا و جوانب نيازها را در نظر گرفته اند. البته نيازهاي عمومي و خصوصي مردم نسبت به زمان ها و مکان هاي مختلف متفاوت است، اما در روزگار ما تأسيس و مديريت فضاهاي آموزشي، درماني، مسکن و جاده از اولويت بيشتري برخوردارند. از اين رو، از راه هاي گوناگون و با تلاش در معرفي وقف و مفهوم آن به عموم مردم، مي توان در جهت اولوليت هاي جامعه کمک شود.
مرحوم کليني در اصول کافي از امام صادق(ع)نقل کرده است :«خداوند براي فقرا در اموال ثروت مندان به قدر کفايت قرار داده است و اگر اين مقدار آن ها را کفايت نمي کرد، بيش تر قرار مي داد و مشکلات فقرا از ناحيه کساني است که آن ها را از حق شان باز مي دارند».
منبع:نشريه ي انتظار نوجوان، شماره ي 58.
/ج
افراد يکسان نيستند. ما بايد طبق تعاليم الهي و دستور نبوي به محرومان کمک کنيم تا برابري برقرار شود . وقف يکي از روش هاي پسنديده نياکان ما بوده است. سنت وقف، ويژه اسلام و کشورهاي اسلامي و شرقي نيست . در کشورهاي غربي و حتي در نقاط دورافتاده جزاير استراليا و افريقا و در ميان سرخ پوستان امريکاي جنوبي و در هند و نپال و تبت نيز اين سنت وجود داشته و دارد. عراقي ها در قديم با تصرفات مالي که شبيه وقف بوده، آشنا بودند. پادشاه، زميني را در اختيار بعضي کارکنان خود مي گذاشت تا از درآمد آن بهره بگيرد، بدون آن که مالک زمين شود يا بتواند آن را به ديگري منتقل کند. مردم مصر، املاکي براي معبدها و مقبره ها اختصاص مي دادند تا درآمد آن صرف تعميرات و اقامه مراسم و خرج کارکنان و خادمان شود. در موزه مصر نقوشي وجود دارد که حاکي از وقف املاک براي کارکنان معبدهاست.
روميان با نظام مؤسسه هاي کنيسه و خيريه آشنا بودند که به اداره فقيران و ناتوانان مي پرداخت. نظام مالي آلماني ها شبيه وقف است. مالک مال خود را براي مدت معين يا تا ابد به خانواده اش اختصاص مي داد.
امروزه در کشور فرانسه، نوعي از تصرفات مالي وجود دارد که شبيه وقف اولادي است. طبق قانون، پدر اجازه دارد مالي را به فرزندانش ببخشد يا به نفع او وصيت کند که در دوره حياتش، از آن استفاده کند و بعد از مرگش به اولادش يا برادرش منتقل شود.
فرانسه از اين عمل حقوقي، تحت عنوان هبه منتقله نام مي برد که در قانون اين وقف را چنين معرفي مي کنند:«وقف بر امور خيريه عبارت است از اختصاص دادن مال معيني از دارايي و سرمايه براي هميشه به عمل خير، اعم از آن که عام باشد يا خاص».
وقف خاص اسلام و جوامع اسلامي نبوده و اين حرکت خيرخواهانه در بيش تر کشورها وجود داشته است. در کشورهاي غربي و حتي نقاط دورافتاده استراليا و افريقا و در ميان سرخ پوستان آمريکاي جنوبي، سنت وقف مطرح بوده که موقوفاتي را براي پرستش گاه ها و کليساها اختصاص مي دادند.
انديشه وقف در طول قرن ها به عنوان ابزاري فراگير در عمران نواحي مطرح بوده و حتي نقش مؤثري در تشکيل پديده هاي جغرافيايي سرزمين هاي اسلام، چه درون شهر و چه برون شهري داشته است.
اگر دولت مردان سرزمين هاي اسلامي به واقفان معتقد مسلمان اطمينان دهند که به نيابت آن ها ارج نهاده مي شود، نهاد وقف به منزله اهرمي مردمي ، به صورت داوطلبانه و خودجوش در خدمت عمران منطقه قرار مي گيرد و بستر زايش پديده هاي جغرافيايي بديعي خواهد بود.
اگر نگاهي گذرا به تاريخ وقف و مضمون وقف نامه ها بيندازيم، در مي يابيم واقفان خير انديش، زوايا و جوانب نيازها را در نظر گرفته اند. البته نيازهاي عمومي و خصوصي مردم نسبت به زمان ها و مکان هاي مختلف متفاوت است، اما در روزگار ما تأسيس و مديريت فضاهاي آموزشي، درماني، مسکن و جاده از اولويت بيشتري برخوردارند. از اين رو، از راه هاي گوناگون و با تلاش در معرفي وقف و مفهوم آن به عموم مردم، مي توان در جهت اولوليت هاي جامعه کمک شود.
مرحوم کليني در اصول کافي از امام صادق(ع)نقل کرده است :«خداوند براي فقرا در اموال ثروت مندان به قدر کفايت قرار داده است و اگر اين مقدار آن ها را کفايت نمي کرد، بيش تر قرار مي داد و مشکلات فقرا از ناحيه کساني است که آن ها را از حق شان باز مي دارند».
منبع:نشريه ي انتظار نوجوان، شماره ي 58.
/ج
