جراحي فك و صورت همراه با ارتودنسي در گفت‌وگو با دکتر کمال قرني‌زاده متخصص جراحي دهان، فك و صورت
احتمالا شما هم افرادي را ديده‌‌ايد که با ارتودنسي دندان‌هايشان مرتب نمي‌شود و نياز دارند که فک‌شان را هم جراحي کنند تا صورت‌شان زيبا شود. در اين جراحي‌ها موقعيت فک‌ها نسبت به هم جابه‌جا مي‌شود و اين جراحي، جراحي سنگيني هم به شمار مي‌آيد.
آقاي دکتر! چرا گاهي برخي از متخصصان ارتودنسي به بيماران توصيه مي‌کنند که قبل يا بعد از درمان ارتودنسي، پيش جراح فك بروند و فک‌شان را جراحي کنند؟
جراحي ارتوگناتيك قسمتي از جراحي فك و صورت است كه به درمان ناهنجاري‌هاي فكي‌ـ دنداني كه موجبات اختلال در جفت‌گيري دندان‌ها تكلم، زيبايي صورت مي‌شود، مي‌پردازد. اين رشته در اكثر موارد نيازمند همكاري تنگاتنگ با ارتودنسي است. اين اختلال‌ها در ابعاد مختلف قدامي‌ـ‌خلفي، عمودي، عرضي و تركيبي از اين ابعاد اتفاق مي‌افتد كه به ناهنجاري‌هايي مانند کوچکي فک،کوچکي چانه، ناقرينگي فک، صورت كشيده، و... مي‌شود.
علت اين ناهنجاري‌ها چيست؟
علت‌هاي مختلفي براي اين ناهنجاري‌ها وجود دارد؛ ژنتيک، ناهنجاري‌هاي مادرزادي، اختلال‌هاي تكاملي، بيماري‌هاي مختلف، تروما و تومورها مي‌توانند از علل ناهنجاري‌هاي فكي باشند. امروزه وجود ازدواج بين نژادهاي مختلف باعث افزايش ناهماهنگي‌هاي فكي شده است. فرزندان ممكن است از يك والد يك فك و از والد ديگر فك ديگر يا سايز دندان‌ها را از يك والد و فكين را از والد ديگر به ارث ببرند، بنابراين عدم همخواني سايزها مي‌تواند به صورت ژنتيكي، عامل بسياري از ناهنجاري‌ها باشد. اين ناهنجاري‌ها كه به صورت هاي مختلف تقسيم‌بندي مي‌شوند مي‌توانند در محدوده تنوع بشري باشند اما در صورت شدت باعث ايجاد اختلال در زيبايي، جويدن، تكلم و استعداد به اختلال‌هاي مفصل فکي را باعث مي‌شوند.
به طور کلي آدم‌ها چند نوع جفت‌گيري فکي دارند و چه کساني از نظر پزشکي، در اين خصوص، طبيعي تلقي مي‌شوند؟
يک تقسيم‌بندي رايج در اين زمينه براساس وضعيت رويش اولين مولرهاي دائمي در سنين 6 تا 7 سالگي است. در صورتي كه دندان آسياي اول پايين يك مقدار جلوتر از آسياي اول فك بالا باشد، در اصطلاح در گروه يک ناهنجاري فکي قرار مي‌گيرد و اگر بيش از يك مقدار كم جلوتر باشد در گروه 3 و اگر عقب‌تر باشد در گروه 2 قرار مي‌گيرد. اين يك شاخص بررسي وضعيت فكين نسبت به همديگر است ولي بايد توجه كرد در بزرگسالان روي اين رابطه هميشه نمي‌توان تكيه كرد.
کشيدن زودهنگام دندان و پوسيدگي هم مي‌تواند روي اين رابطه اثر بگذارد؟
عواملي مانند كشيدن زودهنگام دندانهاي شيري، پوسيدگي و كشيدن دندانهاي دائمي روي اين رابطه تاثير مي‌گذارد ولي مي‌توان روي رابطه نيش‌ها و قدامي‌ها نسبت به هم كه تحت عنوان اورجت و اوربايت است، تكيه كرد. اورجت طبيعي يعني اينكه دندانهاي قدامي فك فوقاني به اندازه 1 تا 2 ميلي‌متر قدامي‌تر از دندانهاي قدامي فك پايين قرار گرفته باشند و اوربايت يعني 1 تا 2 ميلي‌متر روي دندانهاي قدامي پايين را پوشانيده باشد. در اورجت معكوس دندانهاي قدامي پايين جلوتر از دندانهاي قدامي فک‌بالا هستند كه نشانگر رابطه بين فکي گروه 3 است و در افزايش اورجت نشانگر ناهنجاري گروه 2 است. در صورتي كه دندانهاي فكين به هم نرسند به عنوان بايت باز و در صورتي كه بيش از 2 ميلي‌متر همديگر را پوشانيده باشند (عمودي) به عنوان بايت عميق خوانده مي‌شود. از ناهنجاري‌هاي مادرزادي شكاف لب و كام از علل عمده اختلال‌هاي رشدي فكي هستند. اسكار ناشي از زود بسته‌شدن درزهاي کام روي رشد نرمال ماگزيلا اثر گذاشته و منجر به تنگي قوس فك و نبود رشد قدامي ماگزيلا مي‌شود.
اين بيماران را چگونه بايد درمان کرد؟
اين بيماران نيازمند اعمال جراحي‌اي هستند كه از كودكي تا بزرگسالي انجام مي‌شود و به هماهنگي تيمي ميان جراح فك و صورت، متخصص ارتودنسي و ديگر تخصص‌هاي مرتبط گفتاردرماني نياز دارد. وظيفه متخصص ارتودنسي رفع نامنظمي دندان‌ها و بزرگ کردن قطعات فكي جدا از هم، بستن شكاف استخوان فک و پيوند استخوان و پس از آن آماده‌سازي بيمار براي جراحي ارتوسرجري در بزرگسالي است. نقش ارتودنسي در ارتوسرجري با ارتودنسي معمولي تفاوت دارد. ارتودنسي تنها در پي ايجاد قوس‌هاي دنداني عاري از شلوغي، ايجاد اورجت و اوربايت نرمال است. در حالي كه در ارتوسرجري، متخصص ارتودنسي در پي ايجاد قوس‌هاي دنداني مرتب، ايجاد زاويه صحيح دندانهاي روي اسكلت هر فك به صورت جداست و درنهايت با هماهنگ كردن قوس‌هاي دنداني، جابه‌جايي فكين را در جراحي امكان‌پذير مي‌کند.
در ناهنجاري اسكلتي گروه 2 و 3 عضلات اطراف دهان و لب‌ها و زبان در پي تصحيح ناهنجاري با كاهش اختلاف اورجت هستند يعني جبران دنداني و استخواني صورت مي‌گيرد. در گروه 3 دندانهاي قدام فك پايين به سمت زبان متمايل مي‌شوند و دندانهاي قدام فك بالا به سمت لب متمايل و به اين شكل از ميزان اختلاف قدامي ـ خلفي فكين كاسته مي‌شود. متخصص ارتودنسي در ارتوسرجري با حذف اين جبران‌ها رابطه واقعي فك‌ها را نسبت به هم مشخص مي‌كند كه پس از قطع استخوان فكين اين رابطه تصحيح و الكوژن اسكلتي مطلوب براي بيمار درست مي‌شود.
مي‌توانيد کمي درباره اين جراحي توضيح دهيد؟
بله؛ در ارتوسرجري، متخصص ارتودنسي به تصحيح ناهنجاري‌ها جوانان و هنگام اتمام سن رشد فيريولوژيك بين 16 تا 18 سالگي در پسران و 14 تا 17 سالگي در دختران مي‌پردازد در حالي كه درمان ارتودنسي تنها معمولا در سنين نوجواني و قبل از ختم رشد فيزيولوژيك صورت انجام مي‌شود حتي متخصص در سنين رشد به صورت محدود مي‌تواند روي رشد استخواني فكين تاثير بگذارد و به طور محدود استخوان فک را جابه‌جا كند و مي‌تواند روي اسكلت تاثير بسزايي داشته باشد. ولي پس از پايان سن رشد، ناهنجاري‌ها نيازمند جراحي ارتوسرجري است. معمولا در تنگي كام قبل از اتمام رشد، متخصص مي‌تواند عرض قوس فكي فوقاني را افزايش دهد. اما پس از سن رشد همين عمل با تركيبي از جراحي و ارتودنسي انجام مي‌پذيرد. درمان ارتودنسي نه تنها باعث رديف كردن قوس دنداني مي‌شود بلكه با ايجاد ارتباط واقعي فكين نسبت به هم امكان حركات قطعات استخوان را به اندازه مناسب فراهم مي‌كند و درنهايت موجب زيبايي بيشتر، پايداري بيشتر نتيجه جراحي، جويدن بهتر و تكلم گوياتر مي‌شود.
منبع:www.salamat.com
/م
-compressed.jpg "ابوالفضل رنجبران (طراح و گرافیست، پژوهشگر تاریخ هنر)")
