اهداف و عوارض شيمي درماني

شيمي درماني يعني درمان با مواد شيميايي، در ابتدا از اين روش، فقط براي درمان عفونت ها استفاده مي شد چون آنتي بيوتيک ها نيز مواد شيميايي هستند. در اينجا منظور از شيمي درماني درمان دارويي سرطان هاست. داروهاي شيمي درماني باعث جلوگيري از رشد سلول ها (cytosatic effect) و يا از بين بردن سلول ها (cytotoxic effect) مي شوند و بيشتر روي سلول هايي که در حال تکثير و رشد هستند، اثر مي گذارند. بدين دليل ما شاهد عوارض متعددي هستيم که، نتيجه تأثير اين داروها روي سلول هاي سالم بدن مي باشند. اوايل شيمي درماني، مخصوصاً در درمان سرطان هاي خون کاربرد داشت اما روز به روز داروهاي جديدتري در دسترس هستند که تحولي در درمان ساير سرطان ها نيز بوجود آورده اند. درمان سرطان ها و مخصوصاً تومورهاي تو پر که بخش عمده اين بيماري ( حدود 95 درصد) را تشکيل مي دهند نياز به همکاري عميق ميان رشته هاي جراحي، راديوتراپي و مديکال آنکولوژي ( سرطان شناسي) دارد. در سه حالت نياز به شيمي درماني در تومورهاي تو پر وجود دارد.
شيمي درماني القايي
زماني که تومور پيشرفته باشد و عمل جراحي به طور کامل امکانپذير نباشد. هدف از اين شيمي درماني، کوچک کردن تومور يا کاهش مرحله است تا جراح بتواند تومور را عمل کند. از اين روش گاهي به همراه راديو تراپي براي درمان سرطان هاي مختلف مانند سرطان هاي پستان، ريه، معده و غيره استفاده مي شود.
شيمي درماني کمکي
پس از عمل جراحي، براي اينکه امکان عود مجدد سرطان به حداقل برسد استفاده از چند دوره شيمي درماني در برخي از سرطان ها مانند سرطان پستان، روده بزرگ، ريه و غيره توصيه مي شود.

*شيمي درماني تسکيني
 

در بسياري از بيماران، بيماري در هنگام تشخيص پيشرفته است و متاستازهاي دور دست وجود دارد لذا درمان سرطان هاي پيشرفته حائز اهميت خاصي مي باشد. درمان تسکيني نه تنها سبب طول عمر در برخي بيماران مي شود، بلکه علائم بيماري آنها را در بسياري از مواقع بهبود مي بخشد و باعث ارتقاء کيفيت زندگي آنها مي شود. داروهاي شيمي درماني اکثراً درون وريدي، تزريق مي شوند و در مراکزي از عوامل شيمي درماني استفاده مي شود که تسهيلات و امکانات حمايتي لازم در کنار بيمار موجود باشد. دوز داروهاي شيمي درماني، به جاي وزن بدن عموماً بر اساس مساحت سطح بدن (BSA) محاسبه مي گردد.

*عوارض جانبي داروهاي شيمي درماني
 

1-عوارض هماتولوژيک و سرکوب ايمني: خطرناک ترين عوارض بسياري از داروهاي شيمي درماني عوارض خوني آنها مي باشد که شايع ترين شکل آن کاهش گلبول سفيد همراه با خطر بالاي عفونت است. اگر چه کاهش پلاکت ها و خونريزي ناشي از داروها نيز ممکن است تهديد کننده حيات باشد.
2-عوارض گوارشي: بي اشتهايي، تهوع و استفراغ از جمله شايع ترين و زجرآورترين عوارض حاد تعداد زيادي از داروهاي شيمي درماني مي باشند. براي چنين عوارضي مي توان از داروهاي ضد تهوع استفاده نمود که با توجه به دسته فارماکولوژيک و اثر بخشي، آنها را طبقه بندي مي کند. مهم ترين دسته هاي دارويي، آنتاگونيست هاي سروتونين (مثل اوندانسترون و گرانيسترون) مي باشند که تحول عظيمي را در درمان اين عوارض در 15 سال اخير بوجود آورده اند. موکوزيت، اسهال و گاهي يبوست نيز مشاهده مي شود.
3-واکنش هاي پوستي (ريزش مو): ريزش مو شايع ترين عارضه جانبي جلدي شيمي درماني است و اثرات شديد رواني بر بيمار مي گذارد. ريزش مو تقريباً هميشه برگشت پذير است و با تأخير چند هفته اي موها دوباره رشد مي کنند.

*ساير عوارض شيمي درماني:
 

4-عوارض قلبي 5- واکنش هاي عروقي و افزايش حساسيت 6- عوارض عصبي 7- عوارض ادراري- تناسلي 8-بدخيمي ثانويه 9- عوارض جنسي و گونادي 10- درد عضلاني
داروهاي شيمي درماني بايد موقعي تجويز شود که پزشک از بيماري و وضعيت روحي و جسمي بيمار اطلاعات کافي داشته باشد.
منبع:نشريه دنياي سلامت، شماره 55.
/ج