الگوی برتر(5)
نويسنده:علي اشرف حيدري*
عباسعلي شاملي**
عباسعلي شاملي**
6 – فرضيه ششم پژوهش
H1: بين خوش خلقي دبيران دين و زندگي و سطح الگوپذيري دانش آموزان مقطع متوسطه رابطه وجود دارد.
از آنجايي كه متغيرهاي خوش خلقي دبيران والگوپذيري دانش آموزان، از نوع اسمي و رتبه‌اي (مقوله‌اي) مي‌باشند، براي بررسي رابطه بين اين دو متغير، از آزمون استقلال مجذور خي استفاده، و نتايج آن در جدول هاي زير آورده شده است.
جدول 19: فراواني و درصد الگوپذيري دانش آموزان بر اساس خوش خلقي دبيران
|
سطح الگو پذیری |
سطح الگو پذیری دانش آموز |
مجموع |
|||
|
کم |
متوسط |
زیاد |
|||
|
بلی |
فراوانی |
4 |
75 |
268 |
347 |
|
درصد |
1.2 |
21.6 |
77.2 |
100 |
|
|
خیر |
فراوانی |
11 |
18 |
24 |
53 |
|
درصد |
20.8 |
34 |
45.3 |
100 |
|
|
مجموع |
فراوانی |
15 |
93 |
292 |
400 |
|
درصد |
3.8 |
23.3 |
73 |
100 |
|
جدول 20: نتايج آزمون استقلال خي دو و ضريب همبستگي وي كرامر
|
آماره ها |
مقدار |
درجه آزادی |
سطح معنا داری |
|
خی دو (کای اسکوئر) |
56.555 |
2 |
P=0.001 |
|
ضریب همبستگی وی (V ) کرامر |
0.376 |
- |
P=0.001 |
)، نتيجه مي‌گيريم كه بين فراواني هاي مشاهده شده و مورد انتظار تفاوت معنا دار وجود دارد. در نتيجه، فرضية 
رد و فرضيه 
تأييد مي‌شود. بر اين اساس و با توجه به درصدهاي محاسبه شده در جدول 19 و ضريب همبستگي وي كرامر به دست آمده ( 376 /0)، چنين استنباط مي‌كنيم كه بين خوش خلقي دبيران دين و زندگي و سطح الگوپذيري دانش آموزان مقطع متوسطه رابطه مستقيم دارد.با جمع بندي نتايج آزمون فرضيه هاي اين پژوهش، مي‌توان مهم ترين رفتارهاي اخلاقي دبيران معارف اسلامي مؤثر در الگوبرداري اخلاقي دانش آموزان را به اين ترتيب طبقه بندي كرد.
1. خوش خلق بودن دبيران معارف اسلامي؛
2.توجه و پاي بندي آنان به آداب، سنن و اعتقادات ديني دانش آموزان؛
3. بالا بودن مدرك تحصيلي و سطح علمي دبير؛
4. شيوه تدريس و چگونگي اداره كلاس توسط دبير؛
5. آراستگي ظاهري دبير و رعايت بهداشت عمومي و فردي.
با مقايسه عوامل تأثير گذار در سطح الگوپذيري دانش آموزان در مي‌يابيم كه از بين تمام عوامل ذكر شده، خوش خلقي دبيران معارف اسلامي داراي بالا ترين ميزان تأثير گذاري است و اين خود اهميت خوش خلقي و خوش رفتاري و شيوه برخورد دبير معارف اسلامي با دانش آموز را مي‌رساند. همچنين يافته هاي اين پژوهش حاكي از آن است كه دانش آموزان بيش از آنكه به مدرك تحصيلي، رشته تحصيلي، تجربه دبير، شيوه تدريس و حتي ظاهر دبير خود توجه نمايند و به الگوبرداري ار وي بپردازند، به اخلاق، منش، خوشرويي وچگونگي احترام به شخصيت خود توسط دبير معارف اسلامي توجه دارند. از اين روي، دبيران دين و زندگي بايد سعي كند در رفتار و اخلاق خود و چگونگي برخورد با دانش آموزان در كلاس درس و محيط خارج از كلاس، چگونگي رويارويي با خطاها و اشتباهات احتمالي دانش آموزان، پيش و بيش از هر چيز بر متانت، ادب و عدالت تکيه کنند.
براساس يافته هاي پژوهش، بعد از خوش خلقي دبير، پايبندي دبير به آداب، سنن، اعتقادات دانش آموز و انجام فرايض و مناسك ديني، از مهم ترين رفتارهاي اخلاقي دبيران ديني و قرآن مي‌باشد كه براي دانش آموزان از نقش الگودهنده‌اي بر خوردار است. به عبارت ديگر، براي دانش آموز، شركت دبير معارف اسلامي در مناسك ديني مانند نماز جماعت، ايام الله ها و مراسم مذهبي مهم است و در اين موارد از دبير خود الگو برداري مي‌كنند و اين خود وظيفه خطير دبير معارف اسلامي را براي چگونگي حضور در جامعه و مراسم اجتماعي، رعايت شعائر ديني و پايبندي به اعتقادات، سنن و آموزه هاي ديني حساس تر مي‌كند.
عامل سوم در افزايش سطح الگوپذيري اخلاقي دانش آموزان از دبيران اسلامي، بالا بودن مدرك تحصيلي و سطح علمي دبيران است. اين موضوع نشان از اهميت توان علمي دبيران، تسلط ايشان بر محتواي درس و توان در پاسخ گويي به پرسش ها و شبهات ديني و اخلافي دارد.
همچنين دبيران معارف اسلامي بايد بدانند كه شيوه تدريس آنها به طرز خاص و موشكافانه‌اي تحت نظر دانش آموزان است. و بنابراين، دبيران ضمن سعي در افزايش معلومات علمي براي تسلط بر محتواي دروس، بايد كار تدريس را با آيات و احاديث ديني شروع كنند و از استفاده به موقع و درست از جملات ادبي و ضرب المثل هاي فارسي نيز غافل نشوند.
همچنين دبيران معارف اسلامي بايد بداند براي تأثير گذاري بيشتر بر اخلاق دانش آموزان، ضمن رعايت بهداشت فردي و عمومي، ظاهري آراسته و متناسب با شغل معلمي داشته باشند.
با توجه به اين يافته ها، مسئوليت خطير دبيران معارف اسلامي در آموزش مفاهيم و آموزه هاي ديني و سعي در ارائه يك نمونه و الگوي اخلاقي متناسب با يك جامعه اسلامي و پرورش اخلاقي دانش آموزان كه سرما يه هاي اصلي اين مملكت به شمار مي‌آيند، سنگين تر مي‌شود. معلمان بايد بكوشند با تأسي از رسول مكرم اسلامي (ص) كه خداي سبحان ايشان را يك نمونه، و الگوي كامل براي بندگان معرفي كرده است، خود نمونه كاملي از يك انسان كامل و يك الگوي متناسب اخلاقي براي دانش آموزان باشند تا در رسالت خطير خويش در سازندگي اخلاقي آنها روز به روز موفق تر باشند اهميت اين نقش و جايگاه هنگامي روشن تر مي‌شود كه بدانيم دانش آموزان دبيرستاني در اين دوره سني به دنبال يك الگو مي‌گردند تا خود را به او شبيه سازند. معلم معارف اسلامي به علت نگرش مثبت دانش آموزان به وي و اينكه بيشتر دانش آموزان او را شايسته الگوبرداري مي‌دانند بايد از اين امر اطلاع داشته و سعي كند نتايج حاصل از اين پژوهش را در رفتار و منش خود منعكس كند.
پيشنهادهاي كاربردي بر اساس يافته هاي پژوهش
الف) پيشنهاد به مسئولان وبرنامه ريزان تعليم وتربيت
2. برگزاري دوره هاي آموزشي ضمن خدمت براي دبيران معارف اسلامي درباره اهميت تربيت اخلاقي.
ب) پيشنهاد به دبيران معارف اسلامي
2. خوش رويي با دانش آموز و مواجهه گرم بشاش با آنان و پذيرفتن اين حقيقت كه دانش آموزان از دبير خوشرو و خوش خلق الگوپذيري بيشتري دارند تا دبير عبوس با چهره در هم و گرفته؛
3. آموزش مفاهيم درسي و اخلاقي استفاده از گفتار متين، به دور از بيان كلمات و لغات لغو و با بياني رسا و شيرين؛
4. تصحيح و بخشش خطاهاي احتمالي دانش آموزان و سعي در كشف علت و ايجاد زمينه مناسب به منظور جلو گيري از تكرار آنها؛
5. توجه به چگونگي بر خورد و تعامل اخلاقي دبيران با دانش آموزان در محيط خارج از دبيرستان به منزلة يك شاخص كليدي در الگوبرداري اخلاقي در نظر دانش آموز؛
6. سعي در مطالعه و علم آموزي و كسب مدرك علمي بالاتر و بالا بردن علم و اطلاعات خويش براي پاسخ گويي به به پرسش ها و شبهات دانش آموزان؛
7. رعايت عدالت در امر تدريس، تشويق و تنبيه دانش آموزان و دوري از هر گونه تبعيض؛
8. خوش قولي دبيران دين و زندگي؛
9. رعايت نظم كاري؛
10. هماهنگي گفتار با كردار؛
11. نحوه رفتار دبيران با ساير همكاران، نوعي آموزش غيرمستقيم زندگي اجتماعي به شاگردان است و اينكه اين امر نزد دانش‌آموزان در الگوبرداري اخلاقي از وي تأثير زيادي بر جاي مي‌گذارد.
12. انجام فرايض و مناسك ديني، رعايت آداب و سنن ديني توسط دبير و تعظيم شعائر و مراسم و احياي سنت‌هاي اصيل مذهبي و استفاده شايسته و نوين از بزرگداشت ايام‌الله و اعياد و مناسبت‌هاي اسلامي و پيراستن آنها از هر گونه افراط و تفريط؛
13. آغاز تدريس با استفاده از آيات و روايات ديني و جلب توجه دانش‌آموزان به اينكه كارها را بايد با نام و ياد خدا و توسل به ائمه اطهار عليه‌السلام شروع كنند.
14. استفاده از جملات ادبي و ضرب‌المثل‌ها؛ زيرا هدف تعليم و تربيت ديني تنها ارائه اطلاعات و معارف ديني به دانش‌آموزان نيست. هدف آن است كه دانش‌آموزان از آموخته‌هاي خود در موقعيت‌هاي مختلف زندگي روزمره استفاده كنند.
15. رعايت بهداشت عمومي و فردي، همراه با آراستگي ظاهري و پوشيدن لباس‌هاي مرتب، تميز و متناسب با شخصيت معلم ديني و قرآن.
پي نوشت ها :
* دانشجوي مقطع كارشناسي ارشد اخلاق دانشگاه پيام نور
**استاديار مؤسسه آموزشي و پژوهشي امام خميني قدس سره
- اميني، ابراهيم، اسلام و تعليم و تربيت، تهران، نشر انجمن اوليا و مربيان، 1372.
- جان دي كرومبولتز، هلن، دي، كرومبولتز، تغيير دادن رفتارهاي كودكان و نوجوانان، ترجمه يوسف كرمي، تهران، فاطمي، 1375.
- ديلمي، احمد و آذربايجاني، مسعود، اخلاق اسلامي، قم، معارف، 1385.
- سادات، محمدعلي، راهنماي معلم (ويژه معلمان ديني)، تهران، وزارت آموزش و پرورش، 1371.
- سادات، محمدعلي، راهنماي آموزش تعليمات ديني در مدارس، تهران، چاپ و نشر ايران، 1373.
- سعدي، شيخ مصلح الدين، كليات، تصحيح ذكاءالملك فروغي، تهران، جاويدان، 1351.
- نمازي شاهرودي، علي، مستدرك سفينه البحار، قم، مؤسسه النشر الاسلامي، 1419 ق.
- سيف علي‌اكبر، روان شناسي پرورشي، تهران، آگاه، 1380.
- شاملي، عباسعلي، مجموعه مقالات تربيت اخلاقي، قم، معارف، 1386.
- شرفي محمدرضا، تربيت اسلامي با تاكيد بر ديدگاههاي حضرت امام خميني قدس سره، تهران، پنجره، 1379.
- علاقه‌بند، علي، جامعه شناسي آموزش و پرورش، تهران، بعثت، 1375.
- عبدالواحد بن محمد تميمي آمدي، غررالحكم و دررالكلم، قم، دفتر تبليغات اسلامي، 1366.
- گينات هايم، روابط معلم و دانش‌آموز، ترجمه: سياوش سرتيپي، تهران فاخته 1375.
- نوري طبري، ميرزا حسين، مستدرك الوسائل، قم، 1369، ج2.
- مظلومي، رجب‌علي، گامي در مسير تربيت اسلامي، تهران، آفاق، 1388.
اسلام و پژوهش هاي تريبيتي ش 3
/ج
