تأثیرخانه اول بر خانه دوم!

تاثير محيط خانواده بر عملکرد دانش‌آموز در محيط مدرسه
دعواهاي خانوادگي زن و شوهر و تداوم آنها يکي از عواملي است که به شدت سبب تضعيف روحيه و افت تحصيلي دانش‌آموزان مي‌شود. از آنجايي که کودکان در چنين لحظاتي زود انرژي و توان خود را از دست مي‌دهند و نمي‌توانند هم زمان با تحصيل بار مشکلات خانوادگي را نيز به دوش بکشند خسته و ناتوان مي‌شوند و اولين آثار خستگي آنها را مي‌توان در کيفيت نمرات درسي آنها مشاهده کرد.
والدين نبايد در چنين شرايطي از فرزند دانش‌آموز خود توقع نمرات خوب داشته باشند و به او بگويند اين دعواها ربطي به تو ندارد. چنين چيزي غيرممکن است زيرا فرزندان جزيي از محيط خانواده هستند و هر چيزي چه مثبت چه منفي تاثيرات زيادي روي آنها در محيط خانواده خواهد داشت. اين وظيفه والدين است که مراقب روحيه فرزندان دانش‌آموز خود باشند تا مانع از تحليل شخصيتي آنها شوند و به اين ترتيب راه را براي هر نوع زمينه انحرافي که در چنين لحظاتي آينده فرزندان را تهديد مي‌کند، ببندند.

چگونه نقش مثبت داشته باشيم؟
 

کودکان در مورد نشان دادن احساس خويش نسبت به مدرسه، به والدين اتکا دارند. بگذاريد آنها بدانند که مدرسه از نظر شما برانگيزاننده و لذت‌بخش است. رفتن به مدرسه خود يک کار است. کودکان شما نياز به تشويق دارند. براي اينکه آنها کار خويش را به بهترين صورت انجام دهند، بايد از علاقه و توجه شما مطمئن شوند. براي تنظيم وقت انجام تکاليف و گفتگوهاي خانوادگي برنامه‌ريزي کنيد. چنين برنامه‌اي، در بهبود تحصيل و ايجاد نظام فکري صحيح و آموزش تجزيه و تحليل مسايل به کودکان مفيد است. فرزندان خود را در بحث‌ها و گفتگوهاي خانوادگي شرکت دهيد، وقتي آنها عضوي براي برنامه‌هاي خانوادگي باشند، انگيزه لازم را براي فکر کردن و يادگيري به دست خواهند آورد. به خاطر داشته باشيد که ايجاد فضاي مناسب جهت يادگيري و آموزش در خانواده بستگي به طرز فکر و رفتار اعضاي خانواده دارد نه به ثروت و دارايي آنها.

فرزندان خود را محترم بشماريد
 

بگذاريد کودک خودش باشد. با در نظر گرفتن او به عنوان يک انسان روش مثبتي اتخاذ نماييد. کمک کنيد تا از طريق تاييد و تصويب شما براي خود حرمت و احترام کسب نمايد. وقتي مشکل بسيار پيچيده باشد از افراد متخصص کمک بخواهيد. به دانش‌آموزان کلاس‌هاي ابتدايي کمک کنيد تا براي کارهاي در دست اجراي خود تمرکز حواس داشته باشند.

گريز از خانواده
 

اختلافات خانوادگي موجب گريز فرزندان از خانواده مي‌شود و آنان را در معرض خطر مشکلات درسي و رفتاري قرار مي‌دهد. جو نامطلوب خانوادگي فرزندان را از محيط خانواده فراري مي‌دهد. ناهماهنگي‌ پدر و مادر فرزندان را دچار سردرگمي مي‌کند و آنان در مورد آينده خود از جمله درس و تحصيل دچار ترديد مي‌شوند و يا احساس مي‌کنند که هيچ‌گاه زمينه مناسبي براي درس و مطالعه وجود ندارد. فقدان يا غيبت پدر مي‌تواند با افت تحصيلي فرزندان (به ويژه فرزندان پسر و به خصوص پسر ارشد خانواده) ارتباط نزديک داشته باشد.

بيماري‌هاي خانه و تاثير بر درس
 

در درون خانواده، بيماري‌ جسمي و رواني پدر و مادر، جو خانوادگي نامطلوب، نظارت ناهماهنگ و معيوب والدين مي‌تواند با افت تحصيلي فرزندان ارتباط داشته باشد. بيماري جسمي و رواني پدر ومادر در صورت تداوم مي‌تواند مانع نظارت صحيح بر درس و رفتار فرزندان شود و زمينه را براي افت تحصيلي آنها فراهم کند، به عنوان نمونه مادري که دچار افسردگي ماژور بود، نظارتي بر رفت و آمد فرزند خود نداشت و نوجوان به جاي آنکه به مدرسه برود به مکان‌هاي ديگري رفت و آمد کرده و همين امر زمينه را براي سوءاستفاده‌هاي جنسي و جسمي از او آماده مي‌نمايد.

پند و نصيحت حد و اندازه دارد
 

افت تحصيلي يا فقدان نظارت والدين در خانواده با نظارت معيوب والدين ارتباط دارد. دانش‌آموزاني که دچار افت تحصيلي مي‌شوند، از نصحيت‌ها و پند و اندرزهاي والدين خود خسته مي‌شوند و متاسفانه والدين نيز گويا جز نصيحت‌هاي تکراري و خسته‌کننده (که معمولا با تحقير و توهين نيز همراه هستند) هيچ راه مناسب ديگري را نمي‌دانند يا آزمايش نکرده‌اند.
پدري مي‌گفت هنگامي که همسرم به درس و مشق پسرم رسيدگي مي‌کند، پسرم با دست راست مي‌نويسد و با دست چپ مراقب است که هر لحظه در برابر کتک‌هاي مادر از خود دفاع کند. ادامه چنين وضعيتي در نهايت مي‌تواند به بي‌علاقگي به درس و مدرسه و در نتيجه افت تحصيلي منجر شود.
بنابراين عوامل افت تحصيلي که مربوط به خانواده هستند عبارتند از: بيماري جسمي و رواني پدر و مادر، اختلافات خانوادگي، فقدان نظارت يا نظارت ناهماهنگ و ضعيف يا بدون ثبات والدين و شيوه‌هاي معيوب تربيتي.
ما با دخالت بيش از حد در امور تحصيلي فرزندانمان و ابراز حساسيت‌هاي بي‌مورد انگيزه فردي آنها را براي پيشرفت از بين مي‌بريم. گاه تا حدي آنها را در امور تحصيلي به خود وابسته مي‌کنيم که معلوم نمي‌شود درس و تحصيل وظيفه کيست؟ وظيفه او يا وظيفه ما؟ گاه نيز نظارت بر مسايل تحصيلي به حدي شدت مي‌يابد که عملا تمام زندگي نوجوان در درس و مدرسه خلاصه مي‌شود و شور و نشاطي که اقتضاي اين دوره‌هاي سني است، رنگ مي‌بازد.
به ياد داشته باشيم که هيچ نوع دخالت و نظارتي نبايد استقلال عمل و احساس مسووليت فردي را از بين ببرد. اگر ديديد فرزندتان به خاطر شما و يا ترس از شما و يا با فشار شما درس مي‌خواند و نه به خاطر خود و ميل و اراده خود مطمئن باشيد جايي سر رشته امور از دستتان در خواهد رفت و دير يا زود شايد با وضعيت پيش‌بيني شده‌اي مواجه شويد، اگر چه مطلب اندکي طولاني شد ولي تا اينجا شما بايد تا حدي اين توانايي را کسب نموده باشيد که بتوانيد علت يا علل ضعف تحصيلي فرزندان را منصفانه و به دور از خود محوري و پيش‌داوري توجه نماييد. لازم به ذکر است که در کنار موارد يادشده کيفيت آموزش نيز از عوامل موثر پيشرفت تحصيلي محسوب مي‌شود اما چون مخاطب عمده ما در بحث حاضر والدين هستند لذا از ورود به موضوع ياد شده اجتناب مي‌کنيم.

والدين بخوانند
 

1 قبل از آنکه به تغيير دادن رفتار فرزندان در امور تحصيلي‌اش بينديشيد، به خودتان و رفتارتان فکر کنيد.
2 بهتر است قبل از هر اقدامي با خصوصيات و ويژگي‌هاي جسماني، ذهني، عاطفي، اجتماعي و اخلاقي فرزندتان آشنا شويد.
3 سعي کنيد تا حد امکان منطقي و آرام رفتار کنيد. به ياد داشته باشيد که وجود اضطراب تا حدي براي افزايش عملکرد يادگيري موثر است و هر چه ميزان آن بيشتر باشد نتيجه معکوس خواهد داشت يعني اضطراب شديد عملکرد يادگيري را کاهش خواهد داد.
4 به جاي اينکه به فرزندتان حمله کنيد، ببينيد علت يا علل ضعف فرزندتان چيست.
اگر علت ضعف تحصيلي فرزندتان را عمدتا ذهني تشخيص داديد، بايد اقدامات خاصي در راه برطرف کردن اين مشکل انجام شود.
5 اگر علت ضعف تحصيلي فرزندتان را عاطفي تشخيص مي‌دهيد، ببينيد علاوه بر عوامل ذهني موثر، نقش پيش‌نيازها و يا شکست‌هاي مکرر در انگيزش تحصيلي و ريشه عدم انگيزه او را در کجا مي‌توانيد پيدا کنيد. در خانه يا مدرسه؟
6 اجازه بدهيد بيشترين لذت درس خواندن و پيشرفت تحصيلي نصيب فرزندتان شود.
7 شما حتما براي تشويق پيشرفت تحصيلي فرزندتان از جايزه و پاداش استفاده مي‌کنيد اما بهتر است بدانيد روان‌شناسان پاداش را به انواع بيروني و دروني تقسيم مي‌کنند. پاداش بيروني: نوعي ايجاد انگيزش از بيرون همان تشويق‌هاي غيرکلامي و کلامي است. پاداش دروني: کسب لذت فردي از کاري است که خود انجام مي‌دهد.
8 از مقايسه کردن فرزندتان با ديگران اعم از خواهر و برادر و هم‌کلاسي و... شديدا بپرهيزيد.
9 به جاي اينکه با اعمال و گفتار خود به فرزندتان ثابت کنيد که ناتوان و ضعيف و بي‌عرضه است، سعي کنيد ثابت نماييد که شکست‌ها و يا کوشش او ناکافي است.
10 در مواردي که مشکلات تحصيلي فرزندتان مسايل حادتري را در خانه و خانواده به وجود مي‌آورد، دخالت شما نه تنها کمکي نمي‌کند بلکه بر وخامت اوضاع مي‌افزايد. بهتر است امکان کمک گرفتن از افراد متخصص را مدنظر قرار دهيد.
11 لازم است نه تنها زندگي منظم و با برنامه‌اي داشته باشيد بلکه فرزندتان را هم با شيوه‌هاي برنامه‌ريزي و استفاده مناسب از زمان آشنا سازيد و آگاهي از روش‌هاي مطالعه از نيازهاي ضروري دانش‌آموز است.
منابع و ماخذ:
نقش اوليا در پيروزي تحصيلي فرزندان- نوشته: لسي‌جي‌نيسون- ترجمه: نعمت کديور- انتشارات انجمن اوليا و مربيان
نوجوانان و خانواده، نويسنده: غلامرضا صفري، انتشارات انجمن اوليا و مربيان
منبع: http://www.salamat.com