بادكش درماني

پروفسور «شارل لیشتن تلر»، استاد تاریخ پزشكي در دانشگاه لوزان و هامبورگ در كتاب تاریخ پزشكي مي نویسد:
«براي این كه بدانیم به كجا مي رویم، باید بدانیم كه از كجا مي آییم و براي این كه بدانیم در كجا هستیم، باید گذشته ي خود را بجوییم و ببینیم كه از كجا مي آییم.»
نابساماني هاي پزشكي اخیر، تا حد زیادي به این علت است كه انسان، رابطه ي خود را با گذشته قطع كرده است و اگر كسي از گذشته ي پزشكي آگاه باشد، براي پیش رفت دانش پزشكي راه هاي تازه اي پیدا خواهد كرد.
سازمان بهداشت جهاني از حدود ۳۰ سال پیش، به منظور جامه ي عمل پوشاندن به شعار خود، یعني «بهداشت براي همه تا سال ۲۰۰۰»، توسعه ي طب سنتي را مورد توجه قرار داده است. این تصمیم، بر دو پایه استوار است:
اول، عدم دسترسي بسیاري از افراد به خدمات اولیه ي بهداشتي درماني ، كه در بعضي كشورها تا ۸۰ درصد جمعیت را شامل مي شود و دوم، عدم رضایت از درمان هاي طب جدید، به خصوص در رابطه با بیماري هاي مزمن و عوارض جانبي داروهاي شیمیایي .
به این دلیل، در سال ،۱۹۷۸ سازمان بهداشت جهاني ، بیانیه اي در زمینه ي توسعه ي طب سنتي منتشر نمود. در این بیانیه طب سنتي به طور خلاصه، این گونه تعریف شده است:
«مجموعه ي تمامي علوم نظري و عملي كه در تشخیص طبي ، پیش گیري و درمان بیماري هاي جسمي ، ذهني یا ناهنجارهاي اجتماعي به كار مي رود و به صورت گفتاري یا نوشتاري ، از نسلي به نسل دیگر انتقال یافته باشد.»
یكي از روش هاي درماني كه داراي سابقه ي چند هزار ساله مي باشد، «بادكش درماني » است كه پزشكان از زمان هاي دور، در درمان بیماري ها و دردها از آن بهره مي گرفتند.
در طب سنتي چین، تلفیقي بین «بادكش درماني » و «طب سوزني » صورت گرفته است و طبیبان چیني ، در بسیاري موارد، جهت افزایش تأثیر طب سوزني ،آن را همراه بادكش به كار مي برند. در طب سنتي ایران زمین نیز درمان با بادكش (حجامت گرم و خشك)، سابقه اي طولاني دارد و توسط پزشكان بزرگي چون «ابو علي سینا» ، «رازي» ، «جرجاني» و بقیه ، بارها جهت درمان بیماري ها و درد هاي مختلف، تجویز شده است.
در طب كلاسیك و جدید نیز مطالعات فراواني روي تأثیرات بادكش در درمان بیماري ها و مكانیسم این تأثیرات انجام شده است.
در این میان، مي توان به مطالعات فراوان دكتر «یوهان ابلر» (پزشك آلماني ) و پروفسور Von neisser اشاره كرد.
كتاب هاي فراواني نیز در این زمینه در سراسر جهان به چاپ رسیده است كه به عنوان نمونه، مي توان به Cuppiny thrapy نوشته ي پروفسور Il Kay chirali از انگلستان و كتاب هاي متعدد در مورد بادكش درماني یا خلاء درماني اشاره كرد.
در شبكه هاي علمي اینترنت نیز مقالات متعدد (بیش از ۲۶۰ هزار مورد) در این زمینه موجود است كه با كلمات كلیدي Air thrapy, cupping, Dry cupping مي توان آن ها را ملاحظه نمود. ساخت دستگاه هاي Cupping therapy كه در ایران به دستگاه «دردكش» K.D معروف است، استفاده از این شیوه ي درماني را براي عموم مردم آسان نموده است.انواع بادكش به طور كلي ، بادكش به دو دسته ي گرم و سرد تقسیم مي شود. طبق نظر همه ي حكیمان و پزشكان، تأثیر بادكش گرم در درمان دردها و بیماري ها بیش تر از بادكش سرد است. در طب سنتي ، از بادكش با عنوان «حجامت گرم و خشك» یاد مي شود. از این جا كه دستگاه درد كش با مكانیسم سرد و خشك عمل مي كند، براي تكمیل درمان، بهتر است محل مورد نظر را با حوله ي گرم، گرم كرده، سپس با استفاده از این دستگاه اقدام به بادكش گذاري كرد.

كاربرد درماني و مكانیسم تأثیر بادكش
 

بادكش گذاري با مكانیسم هاي متعددي باعث رفع دردها و درمان بیماري هاي مختلف مي شود كه در زیر به تعدادي از این مكانیسم ها اشاره مي شود:
۱. یكي از علل درد و خستگي در قسمت هاي مختلف بدن تجمع بعضي مواد نظیر اسید لاكتیك و سایر مواد زاید سلولي در مویرگ هاي سطحي بدن است كه معمولا با اختلال در خون رساني موضعي همراه است. بادكش با ایجاد خلاء باعث انبساط عروق سطحي ، تجمع خون در موضع و افزایش خون رساني موضعي مي شود. در نتیجه اكسیژن و غذاي بیش تري به سلول ها رسیده، درد و خستگي رفع مي شود.
۲. افزایش خون رساني موضعي با فراخواني سلول هاي دفاعي و فاكتور هاي ضد التهاب خوني به موضع، باعث تسریع ترمیم آسیب هاي بافتي و عفونت هاي موضعي مي شود. مثلا با بادكش كردن اطراف زخم هاي بستر مي توان به ترمیم و بهبود این زخم ها كمك شایاني كرد.
۳. بادكش با ایجاد خلاء در تخلیه ي سموم و عفونت هاي موضعي مثلاً در گزیدگي با مار و عقرب كمك كننده است.
۴. بادكش با ایجاد فشار منفي باعث انبساط عضلاني شده و در رفع اسپاسم عضلاني كه علت بسیاري از دردهاي موضعي است، كمك كننده مي باشد.
۵. بادكش با تحریك روده ها و دستگاه گوارش در درمان برخي از بیماري هاي گوارشي ، نظیر زخم معده، تنبلي روده و یبوست كمك كننده است.
۶. بادكش متناوب با جذب خون به عضلات در رفع لاغري هاي موضعي و افزایش بافت ماهیچه اي موضع مؤثر است.
7. اگر علت چاقي تجمع موضعي چربي باشد، بادكش گرم در سوزاندن چربي هاي موضعي مؤثر است. (با مكانیسم فراخوان خون به ناحیه ي پرچربي )
۸. از فشار منفي ایجاد شده توسط بادكش مي توان در كنترل و تنظیم بعضي از خونریزي ها در بدن بهره گرفت. مثلاً در هایپر منوره (قاعدگي با خونریزي شدید) مي توان زیر سینه ها را بادكش كرد. با این عمل فشار خون از اندام تحتاني به سمت اندام فوقاني متوجه شده و از شدت خونریزي كاسته مي شود یا در خونریزي كم (هایپو منوره) با بادكش كردن ران ها و ساق پاها مي توان فشار خون را از قسمت هاي فوقاني به سمت اندام تحتاني متوجه ساخته و میزان خونریزي را افزایش داد. یا در خون دماغ شدید با بادكش كردن اطراف ناف (در طرف خونریزي ) فشار خون به قسمت هاي تحتاني منتقل شده و خون دماغ كم كم قطع مي شود.
۹. تعدادي از دردهاي عضلاني بر اثر درگیر شدن اعصاب حسي بین ماهیچه ها یا بافت پیوندي سخت شده ایجاد مي شود. بنابراین با بادكش نمودن در بسیاري از موارد این فشار از روي عصب برداشته شده و درد تسكین مي یابد.
۱۰. در رفع خواب رفتگي ها و گزگز اندام، بادكش با تسریع خون رساني و اكسیژناسیون بافتي مؤثر مي باشد.
۱۱. عده اي از اطباء و حكما از فشار منفي بادكش جهت كمك به خروج سنگ هاي كلیوي استفاده مي كنند. به این صورت كه بعد از روغن مالي ، مسیر كلیه ها را از طرف كلیه به سمت مثانه بادكش متحرك مي كنند.
۱۲. در افرادي كه داراي طبع سرد و تر هستند و در اصطلاح طب سنتي بلغمي مزاجند، بادكش گرم و خشك كاربرد فراواني دارد و جایگزین مناسبي براي حجامت (تر) مي باشد.
۱۳.طبق تعریف طب سنتي گاهي دردها بر اثر غلبه ي سردي بر بافت یا عضو ایجاد مي شود و تجربه نشان داده است كه بسیاري از دردهاي موضعي با گرم كردن موضع تسكین مي یابد. بادكشي گرم در رفع این دردها مؤثر است.
در طب سنتي بیماري برص یا Vetiligo در دسته ي بیماري هاي بلغمي جاي مي گیرد. عده اي با این استدلال كه بلغم سرد و تر و بادكش گرم و خشك است، یعني دقیقاً ضد بلغم، بادكش متناوب دست كم ۴۰ جلسه یك روز در میان را در از بین بردن ضایعات برص مؤثر مي دانند.
۱۴. البته این مسأله قطعي است كه افزایش خون رساني پوست توسط بادكش گذاري در رفع بسیاري از بیماري هاي پوستي مؤثر است و تحقیقات پروفسور Von neisser نیز این مسئله را تأیید مي كند.
۱۵. در زانوهایي كه دچار تورم، درد و تجمع مایع در مفصل شده اند (تجمع بلغم موضعي ) با بادكش متناوب ۴۰ تا ۱۲۰ جلسه یك روز در میان مي توان كم كم این مایع را از محیط خارج كرد.

یاد آوري :
 

در رفع بلغم موضعي و سیستمیك بادكش گرم و خشك بهتر از بادكش سرد است.

بادكش درماني Cupping therapy در روایات
 

در بیش تر كشورهاي توسعه یافته، طب سنتي و مكمل را تعداد زیادي از افراد این جوامع پذیرفته اند. به طوري كه ۴۸درصد مردم استرالیا، ۷۰درصد جمعیت كانادا، ۴۲درصد مردم آمریكا، ۳۸درصد مردم بلژیك و ۷۵ درصد جامعه ي فرانسه، دست كم یك مرتبه در سال از خدمات طب مكمل بهره مي برند.
در آلمان ۷۷درصد كلینیك هاي ضد درد از طب سوزني یا بادكش سرد استفاده مي كنند و امروزه وسایل پیشرفته در خصوص حجامت و بادكش و طب سوزني و ... ساخته شده است كه جزو صنایع پزشكي محسوب شده و درصد قابل توجهي را به خود اختصاص داده اند.
در حقیقت اگر تاریخ تحولات پزشكي با وضع كنوني آن درهم آمیخته شود، براي پیشرفت پزشكي راه هایي تازه پیدا مي شود.چ
به عقیده ي ابن سینا، بهترین مكتب پزشكي آن است كه به دارو نیاز نداشته باشد.
در روایات مختلف نیز پرهیز از دارو تا زماني كه بدن بتواند درد را تحمل كند، از اولویت برخوردار است.
رسول گرامي اسلام(ص) در این باره مي فرماید:
«تَجَنَّبِ الدَّواءُ مَا احتَمَلَ بَدَنُكَ الدّاء فَاذا لَم یَحتَمِل الدّاء فالدّواء.»
(تا زماني كه بدن تو تحمل درد را دارد، از دارو بپرهیز و زماني كه دیگر تحمل آن را نداشت، از دارو استفاده كن.)
از حضرت امام علي (ع) نقل شده كه فرمودند:
«إمشِ بِدائكَ ما مَشي بِك.» (تا زماني كه بیماري با تو مي سازد، تو نیز با آن بساز.)
حضرت امام كاظم(ع) در باره ي زود پناه بردن به دارو مي فرماید:
«لَیسَ مِن دواء الاّ و هو یهیّج داء و لَیسَ شي في البَدَن انفع من إمساك الیَه الاّ عمّا یَحتاج الیَه.»
(هیچ دارویي نیست، مگر آن كه خود بیماري تازه اي را دامن مي زند. براي بدن چیزي سودمندتر از پرهیز و خوردن غذا در حد نیاز بدن نیست.)
در روایت دیگر از حضرت امام كاظم(ع) آمده است كه:
«إدفَعوا مُعالِجَة الأطِباء ما اندفَع الداء عَنكُم، فَاِنَّه بِمَنزلَة البِناء، قلیلُه یَجُرُّ الي كثیره.»
(تا زماني كه بیماري خود به خود از شما برطرف مي شود به معالجه پزشكان روي نیاورید، زیرا كار طبیب مانند بنّاست كه اندك كار او به كار بسیار منجر مي شود.)
در روایت دیگر از امام علي (ع) آمده است:
«یا اَیهاالناس تَداوَوا، فَان الله تعالي لَم یَخلُق داء الاّ خَلَقَ لَه شَفا. الاّ السّام و السّامُ الموت.»
(اي مردم! خود را درمان كنید، زیرا خداي تعالي هیچ دردي نیافریده. مگر آن كه برایش شفا نیز آفرید به جز مرگ.)
نتیجه اي كه از روایات مختلف گرفته مي شود، این است كه (بسته به نوع بیماري ها) قبل از مصرف دارو به تحمل بدن باید نگاه شود و از مصرف سریع دارو پرهیز شود تا دچار بیماري هایي كه از داروها به وجود مي آید، نشویم. و زماني كه بیماري بر سلامتي غلبه نمود، از روش هاي مختلف و مناسب و با احتیاط لازم، براي بهبودي بدن بهره بجوییم.
در روایات، جهت درمان بیماري ها، شیوه هاي مختلفي بیان شده است. برخي از راه هاي درماني ، استفاده از درمان فیزیكي ، بدون استفاده از دارو توصیه مي شود. مانند:
پرهیز، حجامت گرم و تر و حجامت گرم و خشك و ماساژ درماني .
در برخي از راه هاي درماني استفاده از داروهاي گیاهي سفارش شده است و مسلماً احتیاط در استفاده از هركدام از آن ها، شرط اساسي در درمان بیماري مي باشد.
از آن جا كه بادكش درماني ( Cupping therapy )، یكي از راه هاي مقابله و پیش گیري از بیماري ها مي باشد، از جمله مواردي است كه به صورت فیزیكي بدون استفاده از دارو، یكي از راه هاي درمان بیماري هاست.

انواع بادكش گذاري بادكش ثابت:
 

در این روش، لیوان یا لیوان ها در طول مدت زمان مشخصي به طور ثابت روي پوست بدن بیمار قرار مي گیرند و پس از تمام شدن زمان بادكش از بدن جدا مي شوند. مثلاً باكش وسیع كتف و كمر كه در درمان كمردردها و رفع خستگي مزمن كاربرد دارد.

بادكش متناوب (منقطع):
 

گاهي براي جلوگیري از كبودي موضع یا براي جلوگیري از عوارض بادكش هاي خاص، مثلاً روي پوست صورت و گونه، از بادكش متناوب استفاده مي شود، به این صورت كه پس از ایجاد خلاء و ثابت شدن لیوان روي پوست پس از ۳ تا ۵ ثانیه، لیوان از روي پوست جدا شده، دوباره هواگیري مي شود و روي پوست گذاشته مي شود، عمل تثبیت و جدا كردن لیوان بین ۲۰ تا ۴۰ مرحله تكرار مي شود.
از این روش بادكش مي توان در آماده كردن موضع حجامت تر و بادكش نقاط مختلف صورت استفاده كرد.

بادكش متحرك یا لغزان:
 

در بادكش متحرك، قبل از بادكش گذاري ، موضع را روغن مالي مي كنیم (جهت روغن مالي مي توان از روغن هاي طبیعي ، نظیر روغن زیتون، روغن كنجد، روغن بادام تلخ یا روغن سیاه دانه استفاده كرد.) پس از روغن مالي ، بادكش را روي بدن ثابت مي كنیم و سپس به آرامي آن را با دست روي بدن به حركت درمي آوریم. این عمل باعث گرمي (سرخي ) موضعي مي شود و در رفع اسپاسم هاي عضلاني و خستگي مفرط بسیار مؤثر است.
تذكر۱:
در بادكش متحرك افرادي كه داراي جوش هاي متعدد پوستي هستند احتیاط كنید.
تذكر۲:
در تمام بادكش ها حتماً از لیوان هاي سالم و بدون ترك استفاده كنید. زیرا لبه هاي ترك خورده و شكسته ي لیوان ممكن است بریدگي هاي شدید ایجاد كند.
تذكر۳:
كبودي هاي ناشي از بادكش واكنش طبیعي بدن است و جاي نگراني ندارد و در ۵ تا ۱۰ روز كاملاً رفع مي شود. براي رفع سریع تر این كبودي ها مي شود از ماساژ موضع بادكش بلافاصله پس از بادكش گذاري بهره گرفت.
«با كنترل پوست بیمار و تنظیم مدت بادكش از كبودي شدید پوست جلوگیري كنید.»
تذكر۴:
در صورتي كه بیمار در موقع بادكش گذاري دچار حالات تهوع و سرگیجه و عرق سرد شد، بلافاصله بادكش را از بدن جدا كنید و بیمار را به پهلوي راست بخوابانید و پاهاي او را به داخل شكم خم كنید. علایم نام برده در چند دقیقه كاملاً رفع خواهند شد.
براي رفع سریع تر علایم مي توانید از یك قاشق عسل خوراكي به صورت مكیدن یا یك لیوان شربت عسل استفاده كنید.
تذكر۵:
ایجاد تاول روي پوست بیمار پس از بادكش گذاري چند علت عمده دارد:
ضعف و سستي پوست بیمار؛
زیاد بودن فشار منفي ایجاد شده؛
طولاني بودن مدت زمان بادكش؛
بنابراین با كنترل وضعیت پوست در مدت زمان بادكش و تنظیم مدت زمان بادكش و میزان خلاي ایجاد شده، مي شود تا حد زیادي از این مسأله جلو گیري كرد.
تذكر۶:
میزان بادكش در افراد لاغر و ضعیف، كم تر از افراد چاق باید باشد، زیرا بادكش شدید پوست افراد لاغر باعث تورم بافتي (التهاب) و اسپاسم (گرفتگي ) عضلاني این افراد مي شود.
امروزه جهت بادكش درماني ، دستگاه هاي Cupping therapy (درد كش) ساخته شده است كه طرز استفاده از این دستگاه به این صورت مي باشد:
جهت استفاده از دستگاه دردكش، ابتدا موضع بادكش را با روغن هایي مثل:
روغن زیتون، روغن سیاهدانه یا روغن بادام تلخ به مدت ۵ دقیقه ماساژ دهید. سپس دستگاه مكنده را به پشت لیوان متصل كرده و با چند بار مكش با ایجاد خلاء لیوان را روي بدن ثابت كنید.
سپس دستگاه مكنده را از لیوان جدا كرده و جهت اطمینان دریچه ي لیوان را كمي به داخل فشار دهید. مدت زمان لازم براي بادكش گذاري به طور متوسط ۱۰ دقیقه است و البته این زمان براي كودكان و بعضي از بیماران كه داراي پوستي سست و نازك هستند تا ۵ دقیقه كاهش مي یابد.
مدت زمان بادكش تیروئید و كبد كم تر از ۱۰ دقیقه است؛
در صورت مشاهده ي كبودي زیاد یا تاول هاي پوستي كوچك، بادكش را خاتمه دهید؛
در صورت ایجاد تاول به هیچ وجه آن ها را دستكاري نكنید و با عسل روي آن ها را پانسمان نمایید؛
جهت ایجاد خلاء مناسب در افرادي كه بدني پر مو دارند، بهتر است موهاي موضع بادكش، قبل از بادكش گذاري تراشیده شود؛
بعد از اتمام مدت زمان لازم، با كشیدن سوپاپ انتهاي لیوان، آن را از بدن جدا مي كنیم. جهت رفع كبودي احتمالي مي شود موضع را كمي ماساژ داد، جهت جلوگیري از انتقال بیماري هاي قارچي و پوستي بهتر است هر فرد از لیوان مخصوص خود براي بادكش استفاده كند و در صورت در دسترس نبودن لیوان ها را قبل از استفاده ي مجدد ضد عفوني كنید.
جهت افزایش عمر مفید دستگاه هر چند وقت یك بار قطعات دستگاه را باز كنید، تمیز و روغن كاري كنید و دوباره مورد استفاده قرار دهید.
دوره ي درمان با بادكش به طور متوسط ۷ تا ۱۴ جلسه ي یك روز در میان است و در بعضي بیماري هاي مزمن تا ۴۰ جلسه نیز باید ادامه یابد.
منابع:
ارقام و آمار این نوشتار، برگرفته از سایت سازمان بهداشت جهاني و كتابخانه ي ملي آمریكاست
ارسال توسط کاربر محترم سایت : erfanxan