توصيه دکتر فرهاد غريب‌دوست به خانم‌هايي که نمي‌خواهند زانودرد سراغشان بيايد
خيلي‌ها، مخصوصا خيلي از خانم‌هاي ايراني، با رسيدن به سنين ميانسالي، زانودرد را تجربه مي‌کنند و گاهي اوقات نيز اين درد برايشان هميشگي مي‌شود و کم‌کم به آن عادت مي‌کنند؛ دردي که اين روزها به نظر مي‌رسد شيوعش هر روز بيشتر از ديروز است. با دکتر فرهاد غريب‌دوست، فوق تخصص روماتولوژي و استاد دانشگاه علوم پزشکي تهران، درباره همين زانودرد گفتگو کرده‌‌ايم.
آقاي دکتر! زانودردها بر چه اساسي طبقه‌بندي مي‌شوند؟
زانودردها براساس علل ايجادشان به 3 گروه تقسيم مي‌شوند. گروهي از زانودردها در سنين بزرگسالي و ميانسالي بروز مي‌کنند و ناشي از تخريب سطح مفصلي (آرتروز) هستند؛ گروهي نيز بر اثر ابتلا به نوعي بيماري در سنين مختلف ايجاد مي‌شوند و گروهي ديگر مربوط به مفصل کشککي‌راني يا مشکلات استخوان کشکک مي‌شوند که اين گروه از دردهاي زانو حتي در سنين جواني هم بروز مي‌کنند.
پس زانودرد مختص ميانسالان نيست؟
همين‌طور است. استخوان کشکک نقش قرقره‌اي در بدن دارد. همان‌طور که قرقره باعث انجام راحت‌تر کارها مي‌شود و کارايي را افزايش مي‌دهد، استخوان کشکک هم مانند قرقره‌اي است که باعث مي‌شود ما راحت‌تر بتوانيم فعاليت‌هاي روزانه را انجام دهيم. البته اين در صورتي است که کشکک بدون مشکل و به درستي کار کند اما در شرايطي که کشکک سرجاي خود قرار نداشته باشد مشکل‌ساز خواهد شد و تاندون نمي‌تواند به راحتي حرکت کند و در نتيجه، نيروي عضله چهارسر به صورت متعادل وارد نمي‌شود و سطح مفصلي استخوان کشکک با سطح مفصلي استخوان ران تماس بيشتري خواهد داشت.
زانودرد در خانم‌ها بيشتر است يا آقايان؟
در هر دو جنس، رايج است اما به طور کلي بيماري‌هاي مربوط به غضروف، بيشتر در خانم‌ها ديده مي‌شود؛ چون معمولا دوران بارداري‌اي دارند که در آن بايد وزن زيادي را تحمل کنند. البته خيلي از خانم‌ها کارهاي خانه را علت اصلي ابتلاي‌شان به دردهاي زانو و حتي آرتروز مي‌دانند؛ در حالي که نبايد همه تقصيرها را گردن کارهاي خانه انداخت. آنچه باعث تخريب غضروف و مفاصل زانو و کمر مي‌شود، نحوه نادرست کار کردن خانم‌ها در خانه است.
بالا و پايين رفتن از پله‌ها چقدر در ايجاد اين زانودردها موثر است؟
هنگامي که ما از پله‌ها بالا مي‌رويم چند برابر وزن بدنمان به مفصل زانو فشار وارد مي‌کنيم و اين در حالي است که هنگام پايين‌آمدن اين فشار بیشتر می شود. متاسفانه مردم به اين فشارها توجه نمي‌کنند و به‌ويژه هنگام پايين آمدن از پله‌ها که آسيب بيشتري زانو را تهديد مي‌کند، سريع‌تر و با فشار زيادي پايين مي‌آيند؛ اين در حالي است که بايد به آرامي و يکي‌يکي از پله‌ها بالا و پايين رفت. از طرفي هنگام بالا رفتن از پله‌ها، عضلات، قسمتي از فشار را تحمل مي‌کنند اما در پايين آمدن، علاوه بر عضلات، غضروف و استخوان و رباط‌ها هم تحت فشار قرار مي‌گيرند.
چاقي هم در بروز اين درد تاثير دارد؟
حتي در مواردي که زانو در اثر يک بيماري التهابي دچار مشکل است، وزن بيشتر مي‌تواند فرآيند التهاب را طولاني‌تر کند.
چه تفاوتي ميان درد زانو و درد ناشي از آرتروز زانو وجود دارد؟
آرتروز يا همان استئوآرتريت، در واقع، ضايعه تخريبي و تحليلي غضروف مفصل است که درنهايت به درگيري مفاصل منجر مي‌شود. اين قبيل ضايعات با افزايش سن بسياري از مفاصل بدن را درگير مي‌کنند اما اگر غضروف مفصل از بين برود و به درگيري استخوان آن قسمت منجر شود، بيماري آرتروز اتفاق مي‌افتد. در عين حال، شايع‌ترين علامت آرتروز، درد است؛ دردي که با حرکت و حين يا پس از کار کردن با آن مفصل، تشديد مي‌شود. اوايل ممکن است درد شما خفيف باشد و براي مثال، مفصل زانو در مقاطعي از شبانه‌روز درد بگيرد و با استراحت بهبود يابد ولي به مرور زمان و با پيشرفت بيماري آرتروز، حتي در حال استراحت هم درد خواهيد داشت. شکايت ديگري که مبتلايان به آرتروز دارند، خشکي يا سفتي مفاصل است، به‌خصوص هنگام صبح.
آيا نوع راه رفتن و نشستن ما هم از جمله عوامل آسيب‌رسان به زانو محسوب مي‌شوند؟
بله؛ مجموعه ساختارهاي تشکيل‌دهنده مفصل زانو و مفصل کشکک ران که بيشترين سطح درگيري را در موقع حرکت و فعاليت دارند، بيشترين آسيب را مي‌بينند. وقتي ما زانوهايمان را زياد خم و راست (بيشتر از 60 تا 70 درجه) مي‌کنيم، آسيب زيادي به زانوهايمان وارد مي‌شود؛ مثلا حالتي شبيه نشستن و برخاستن، چمباتمه زدن، چهارزانو يا دوزانو نشستن به مدت طولاني، چهار دست و پا راه رفتن (البته نه در کودک نوپا) يا انجام ورزش‌هايي که باعث باز و بسته شدن زياد پاها مي‌شود، از جمله اين موارد است.
آيا ورزش يا تمريني براي کاهش آسيب و تقويت زانوها وجود دارد؟
بله؛ تمرين‌هاي حسي عمقي که باعث تقويت عضلات مي‌شوند و حالتي را به وجود مي‌آورند که فرد بتواند از وضعيت‌هاي مختلف مفصل هنگام انجام ورزش آگاه باشد، خيلي موثرند.
حرف آخر
اگر حفظ سلامت مفاصل‌تان برايتان اهميت دارد و دوست نداريد به اين زودي‌ها زانو و کمرتان را به تيغ جراحي بسپاريد، هرگز همه کارهاي خانه را به‌طور ناگهاني در يک روز انجام ندهيد. براي پيشگيري از ابتلا يا شدت يافتن درد زانو هرگز نبايد اين مفصل را بيش از حد خم کرد. زانو زدن هنگام نظافت کف سالن و اتاق‌ها يکي از موثرترين عوامل در بروز درد استخوان است. بهتر است براي نظافت کف منزل از يک تي دسته‌بلند استفاده کنيد. هنگام نشست‌و‌برخاست و بلند کردن اجسام نيز نبايد کمرتان را بيش از حد خم کنيد و همچنين نبايد ساعت‌هاي طولاني دو زانو يا چهارزانو بنشينيد.
منبع: www.salamat.com
