تغذيه سالم در خدمت سلامت چشم ها...

به طور کلي بهترين راه درمان و برطرف کردن يک آسيب(از سلامتي گرفته تا اجتماعي، اقتصادي و...) پيشگيري از آن است و در علم پزشکي هم اين اصل در بسياري موارد قابل اجرا مي باشد. مي توان از بروز خيلي از بيماري ها به روش هاي مختلف پيشگيري کرد. البته اين درباره همه مشکلات جسمي يا رواني صدق نمي کند، چون علم پزشکي و عوامل انساني از پيشگيري از ابتلا به تعداد زيادي از بيماري ها ناتوان مي باشد. بحث سلامتي چشم ها موضوع بسيار مهمي است و راه هاي پيشگيري از ابتلا به برخي از آنها يا کاهش ريسک بروز آنها نيز يکي از دغدغه هاي متخصصان علم پزشکي است. در بين بيماري هاي بسيار زيادي که سلامتي چشم هاي ما را تهديد مي کنند، برخي شايع تر هستند و درباره آنها زياد شنيده و خوانده ايم. آب مرواريد يا در اصطلاح پزشکان« کاتاراکت» و بيماري «استحاله ماکولاي وابسته به سن» از اختلالات چشمي بسيار شايع هستند که خطر ابتلا به آنها با افزايش سن بيشتر خواهد شد. منظور از استحاله در اين بيماري تحليل رفتن است.
محققان علم تغذيه درباره اين موضوع تحقيق مي کنند که آيا مي توان با روش هاي تغذيه اي از بروز بيماري هاي چشمي به خصوص دو اختلال شايع بالا پيشگيري کرد و ريسک ابتلا به آنها را کاهش داد يا خير. آنها در اين باره به يافته هاي ارزشمند زيادي دست يافته اند و همچنان انجام پژوهش ها در اين زمينه ادامه دارد.
بيماري هاي چشمي در رديف بيماري هاي ناتوان کننده...
بيماري هاي چشمي يکي از شايع ترين علل ناتواني هاي دائمي در آمريکا هستند. در حدود 20 ميليون آمريکايي بالاي 40 سال و پيرتر آب مرواريد دارند و 10 ميليون نفر از افراد بالاي 60 سال هم به استحاله ماکولاي وابسته به سن ( AMD) مبتلا مي باشند. هرچه سن فرد بالاتر رود امکان بروز اين دو بيماري هم بيشتر خواهد شد. چگونگي رژيم غذايي افراد و تغذيه سالم، در بروز هر دو تأثيراتي دارد.

آب مرواريد چيست؟
 

وقتي پروتئين هاي موجود در عدسي چشم آسيب ببينند، فرد به کاتاراکت مبتلا خواهد شد. وجود اين پروتئين هاست که عدسي چشم را شفاف نگه مي دارد و در صورت صدمه ديدن اين پروتئين ها عدسي مات يا کدر خواهد شد و اين پديده موجب مي شود که بيمار تار ببيند. برخي بيماران از ديد کم در شب يا دوبيني شکايت مي کنند. معمولاً جراحي و درآوردن عدسي صدمه ديده و کاشت يک عدسي مصنوعي به جاي آن براي درمان اين بيماري چشمي لازم است.
استحاله ماکولاي وابسته به سن( AMD)
اين بيماري زماني روي مي دهد که سلول هاي روي ماکولاي چشم بميرند. ماکولا در مرکز شبکيه واقع شده و در حالت عادي وجود آن باعث مي شود که شخص اطراف را واضح ببيند. به عبارتي وجود ماکولاي سالم موجب مي شود که فرد بتواند خطوط اطراف هر شيء را تشخيص دهد و بتواند چيزهاي اطرافش را از هم متمايز کند و جزئيات و ريزه کاري هاي آنها را به راحتي مشاهده نمايد. به علاوه اين نقطه ديد مرکزي طبيعي براي شما فراهم مي سازد که براي خواندن، نوشتن و در کل انجام کارهايي که دقت چشمي بسياري مي خواهند ضروري است. اگر شما بيماري باشيد که ماکولاي چشمش صدمه خورده، ديدتان ديگر واضح نيست و نمي توانيد جزئيات اشياي دور و برتان را تشخيص دهيد. AMD درمان قطعي ندارد، ولي تغذيه صحيح مي تواند در پيشگيري از بروز آن مؤثر باشد.

پيشگيري از AMD ... چگونه؟
 

در واقع يک «رژيم چشمي سالم» است که ممکن است در کاهش ريسک ابتلا به AMD مؤثر واقع شود. به گفته دانشمندان علم تغذيه، ويتامين هايB9, B12, B6, E, C يا همان اسيدفوليک يا فولات، کاروتنوئيدها، بتا-کاروتن، لوتئين، زئازانتين و همچنين اسيدهاي چرب امگا-3 و روي با حفظ سلامتي چشم در ارتباط هستند. جنيفر نلسون، کارشناس ارشد تغذيه و دانشيار دانشکده علوم سلامتي در مينه سوتا مي گويد:«وجود مقادير کافي اسيد فوليک، ويتامين B6 و آنتي اکسيدان ها در رژيم غذايي معمول افراد در حفظ سلامتي چشم نقش مهمي دارد.» مواد غذايي بسياري در دسترس همه ما مي باشد که مقادير زيادي از عناصر گفته شده در بالا که در پيشگيري از بروز بيماري هاي چشمي مي توانند مؤثر واقع شوند را به وفور در خود دارند. در صدر ليست اين خوراکي ها مطابق بسياري از رژيم هاي سالم ميوه ها و سبزي ها قرار دارند که منابع خوبي براي تأمين ويتامين هاي C و E هستند. از بين سبزي ها آنهايي که برگ هاي سبز تيره دارند(مانند اسفناج و کلم پيچ) مي توانند منابع گياهي خوبي براي تأمين لوتئين و ويتامين E مورد نياز باشند. مصرف ميوه ها و سبزي هاي زرد و نارنجي(مانند پرتقال، نارنگي و هويج) که بتا- کاروتن و زئازانتين در خود دارند هم به حفظ سلامت چشم کمک مي کند.
ماهي هايي چون سالمون، مکرل، ساردين، تون و ماهي سفيد هم سرشار از اسيدهاي چرب امگا-3 هستند که تأثير مثبت آنها در پيشگيري از بروز بسياري بيماري ها ثابت شده است. بيماري هاي چشمي هم از اين نوع هستند. به علاوه وجود تخم مرغ، شير، گوشت بره و گوشت گاو در رژيم سالم چشمي مي تواند ماده معدني روي را به قدر کافي به بدن شما برساند. شما مي توانيد با خوردن موز، گوشت مرغ، لوبياي خشک، ماهي، جگر و سيب زميني از ويتامين B6 هم بهره مند شويد.
بسياري از منابع غذايي گفته شده در بالا مانند مرکبات، غلات غني شده، سبزي هايي که برگ سبز تيره دارند، جگر، قارچ، مغزها و نخودها سرشار از اسيدفوليک هستند.

غذاهايي که دوستدار AMD هستند...
 

اگر شما برنج سفيد، نان سفيد، پاستا و به طور کلي غذاهايي که کربوهيدرات هاي تصفيه شده دارند زياد مي خوريد نادانسته به بالابردن ريسک ابتلا به استحاله ماکولاي وابسته به سن کمک مي کنيد. اگر اين بيماري زود تشخيص داده نشود و براي جلوگيري از پيشرفت آن اقدامات لازم صورت نگيرد، مي تواند فرد را نابينا کند. نان، برنج سفيد و پاستا کربوهيدرات هاي ساده دارند که با خوردن آنها مقدار گلوکز يا قند خون به سرعت افزايش خواهد يافت. به جاي اين غذاها نان ها و پاستاهايي بخوريد که کربوهيدرات هاي پيچيده دارند. همچنين برنج قهوه اي را به جاي برنج سفيد جايگزين کنيد. مصرف مکمل ها هم خالي از فايده نيست...
در کنار مصرف مرتب غذاهايي که در بالا گفته شد، مصرف مکمل ها نيز کمک بزرگي است. پژوهشي که محققان انستيتوي ملي بيماري هاي چشم آمريکا در سال 2001 انجام دادند، نشان داد اگر AMD در مراحل متوسط باشد خوردن دوزهاي بالا از مکمل ويتامين E، بتا- کاروتن، روي و مس ممکن است از پيشرفت آن به مراحل بالاتر پيشگيري کند. همچنين مشخص شد کسي که AMD او در مراحل اوليه است يا فردي که اصلاً نشانه هاي اين بيماري را ندارد از مصرف اين مکمل ها فايده اي نخواهد برد.

خوردن مکمل ها از ديدگاه يک متخصص
 

دکتر نلسون درباره مصرف اين مکمل ها به نکته مهمي اشاره مي کند:«از آنجايي که دوز آنتي اکسيدان ها و روي موجود در اين مکمل ها نسبتاً بالاست مشاوره با پزشک متخصص قبل از شروع به مصرف آنها حتمي و ضروري مي باشد، زيرا اوست که مي تواند با شناختي که از وضعيت جسماني شما دارد تشخيص دهد که آيا اصلاً مجاز به خوردن آنها هستيد يا خير و در صورت امکان، به چه ميزان و از کدام مکمل ها بايد استفاده کنيد.
مهم تر از همه اينکه به هيچ وجه نبايد پس از خواندن اطلاعات کلي درباره تأثير مکمل هاي بالا در پيشگيري از AMD، بي درنگ و سرخود سراغ آنها برويد. وقتي هم پزشک دوز روزانه مشخصي را تجويز مي کند، نبايد بيشتر از آن دوز مکمل بخوريد.»

اگر بيش از حد مکمل بخوريد...
 

او در ادامه نوعي از بيماري ها را مثال مي زند که مصرف زياده از حد مکمل ها مي تواند ريسک ابتلا به آنها را افزايش دهد:« مکمل هايي که محققان انستيتوي ملي بيماري هاي چشم از تأثير احتمالي مثبت آنها بر حفظ سلامتي چشم سخن گفته اند، مقدار زيادي بتا-کاروتن در خود دارند که مي تواند يکي از عوامل بالا برنده ريسک ابتلا به سرطان ريه در سيگاري ها باشد». اين متخصص عقيده دارد که يک رژيم غذايي حاوي مقادير زيادي سبزي هاي با برگ هاي سبز، ماهي و غلات غني شده مي تواند به بسياري از افراد کمک کند بدون مصرف مکمل هاي فوق نيز از بروز بيماري هاي چشمي به ويژه استحاله ماکولاي وابسته به سن پيشگيري کنند.
منبع:نشريه ي دنياي تغذيه، شماره 99
/ع