مزار و سنگ قبر دلاور دلواري

نوشته اي درباره مدفن شهيد والاي قيام جنوب
شناخت و آشنايي با شرح و احوال و شيوه زندگاني شخصيت هاي مؤثر در حيات و تمدن بشري، امروز در شمار يکي از پرطرفدارترين حوزه هاي مطالعاتي و پژوهشي در سطح جهان و به خصوص در کشور ايران شده است، به نحوي که محققان و پژوهشگران بسياري سال هاي متمادي صرف وقت مي نمايند تا بخش هاي مختلف و متنوع زندگاني اين گونه افراد را شناخته و دريابند. لازم به ذکر نيست که علاوه بر اين که اين شخصيت ها رقم زننده بخشي از تاريخ بشري اند، بازتابنده روح زمانه حاکم بر جامعه بوده و بيانگر فضاي ذهني و رواني و فکري مردم و حاکميت نيز هستند. البته نمي توان از اهميت تأثيرگذاري زندگاني و روش و منش و شخصيت اين گونه افراد برآحاد جامعه در گذشته و حال غافل ماند. به عبارت ديگر الگوپذيري جامعه از آن ها بسيار شايان توجه است و البته پرداختن و توجه به شرح احوال و زندگاني آنان نيز، الگو سازي براي نسل هاي جوان را تحقق مي بخشد.
رئيس علي دلواري از جمله شخصيت هاي ياد شده در تاريخ معاصر ايران است که شرح دلاوري هاي او در کتاب هاي متعدد آمده است. روحيه حماسي و ظلم ستيزي و تقابل با بيگانه و استعمار در کنار روحيه رشادت و جواني و اصيل و بومي وي عناصري هستند که همواره در کنار نام و شهرت رئيس علي دلواري بوده است، از اين رو محبوب بسياري از محققان و پژوهشگران و علاقه مندان به مرز و بوم ايران اسلامي گشته است. راقم اين سطور نيز که سال هاست در باب تاريخ معاصر ايران مشغول به پژوهش است خود را در شمار علاقه مندان وي مي بيند و چنانچه در لا به لاي سطور ناپيدا و نامکشوف و مهجور مانده تاريخ، نشاني از وي دريابد آن را بر رخ همگان خواهد کشيد و به نمايش عمومي و اطلاع جمعي خواهد رساند تا هر چه بيشتر شخصيت و حمايت آن پهلوان خطه جنوب ايران معلوم روشن گردد. از اين رو پس از سقوط صدام و رژيم بعث عراق در آوريل 2003ميلادي(فروردين-ارديبهشت 1382)،طي سفري که در خردادماه 1382ش به عتبات عاليات داشتم بر آن شدم تا از يکي از کهن ترين و مهم ترين و مقدس ترين قبرستان هاي جهان ديدن نمايم. بنابراين به شهر نجف و قبرستان وادي السلام رفتم در جست و جوهاي چند ساعته که در لابه لاي سنگ هاي بالا و پايين رفته قبرستان مذکور داشتم، در جوار مقام حضرت صاحب الزمان از حسن اتفاق به قبر و مزار آن دلاور تنگستاني، رئيس علي دلواري برخوردم. ديداري که مرا به عمق تاريخ برد و بار ديگر يادآور جانبازي هاي مردم جنوب ايران در مقابله با دشمن خارجي گرديد. پس حيفم آمد که عکسي از سنگ قبر آن مرحوم برندارم. در نتيجه با مشقت بسيار، هم به لحاظ پستي و بلندي هاي محيط قبرستان و هم به سبب تابش پرحرارت نور آفتاب، عکسي نه چندان مناسب و کامل اما پرفايده برداشتم. لازم به ذکر است که فرزندم را بر بالاي سنگ قبر و دست بر آن نهاده، مستقر ساختم تا هم نشانگر قرائت سوره فاتحه بر روح آن مرحوم باشد و هم تداعي کننده اين موضوع براي فرزندم که بزرگان اين مرز و بوم قابل احترام و تقديرند و بايد روح آن ها را پاس داشت و ياد آن ها را جاودان.

همان گونه که در عکس مشخص است سنگ قبر در وسط محوطه اي مربع شکل واقع شده است که ضلع شرقي ان متصل به قبر حجت الاسلام و المسلمين شيخ عبدالکريم کروبي اصفهاني و ضلع شمالي آن چسبيده به مزار شخصي به نام حيدر کاظم است. بر تابلوي مقبره چنين نوشته است: «مقبره رئيس علي دلواري، وکيل مقبره جابر الحاج محمد ابوصيبع». و بر سنگ مزارش که با موزائيک نقش گشته چنين حک شده است: «مرقد مطهر مرحوم رئيس علي دلواري که در مبارزه با استعمار انگليس به شهادت رسيد. فوت 1318ه». دو نکته نوشته در اين سنگ قبر حائز اهميت است. نخست نگارش به خط و زبان فارسي است که بيانگر نفوذ و حضور و جايگاه اين زبان در سرزمين و کشور همسايه شيعه مذهب عراق است که مي توان از آن به عنوان يکي از سرزمين هايي که قرن ها محل حضور فرهنگ و زبان و آيين و مذهب ايران اسلامي(شيعي)بوده، تعبير به حسن و نيکي کرد و دوم ذکر سال فوت رئيس علي دلواري به سال 1318ه. است که صحيح نبايد باشد. مي دانيم که رئيس علي در 1299ق زاده و در 26شوال 1333ق به شهادت رسيد و پيکرش پس از تشييع با شکوه، به رسم امانت چند ماه در «کله بند» در جوار امامزاده اي مدفون گشت آن گاه به نجف و قبرستان وادي السلام انتقال داده شد. بنابراين تاريخ حک شده بر سنگ قبر درست نيست. اما مسأله اين است که تاريخ حک شده چيست؟و چرا سال فوت به غلط نوشته شده است؟ توجيه بنده که کم و بيش با فضاي فکري و رسوما ت دفن اموات در عراق آشنايي نسبي دارم، بدين ترتيب است که شايد اين خطا از جانب تعميرکنندگان مقبره در سال هاي جديد رخ داده است. نکته قابل توجه اين است که در قبرستان هاي عراق دفن کننده پيکر و جسد فرد فوت شده بسيار جايگاه خاص و مهمي دارد که از آن با عنوان «دفّان» ياد مي شود. او موظف به انجام کارهاي تدفين است و پس از انجام آن مراسم، چون قبرها همانند بهشت زهراي تهران داراي شماره و رديف و نمره قطعه نيستند و نمي توان به آساني آن ها را پيدا کرد، اين وظيفه دفّان است که اطلاعات فرد دفن شده را داشته و حفظ کرده و به مراجعه کنندگان ارائه دهد و البته حفاظت از قبر و مزار و هر گونه تغييراتي در آن برعهده وي است. از اين رو چنانچه دفان فوت کند کار وي يا وکيل او يا فرزندش برعهده گرفته وطي سال هاي بعد به انجام مي رساند. بنابراين توضيح، بنده فکر مي کنم که خطاي ثبت شده در تاريخ فوت رئيس علي، احتمالاً از جانب وکيل مقبره که نامش را در سطور قبل ذکر کردم صورت گرفته است، مخصوصاً از اين جهت که خط نوشته شده بر سنگ قبر به شيوه خطاطي عربي است. در پايان اميدوارم که بار ديگر جهت رويت مجدد مزار رئيس علي دلواري و ذکر فاتحه بر قبر او، خداوند زيارت عتبات عاليات را نصيبم گرداند و چنانچه ميسر گشت علت واقعي وقوع اين خطا را يافته و در رفع آن بکوشم.
منبع:ماهنامه شاهد یاران، شماره 52