وعدهٔ عزت: انقلاب اسلامی ایران در آینهٔ وعده‌های قرآنی

مقدمه :

وعدهٔ عزت: انقلاب اسلامی  ایران در آینهٔ وعده‌های قرآنی
۱. وعدهٔ الهی: عزت برای مؤمنان و استقرار دین
۱-۱. وعدهٔ تبدیل ترس به امنیت
خداوند متعال در قرآن می‌فرماید: «وَعَدَ اللَّهُ الَّذِینَ آمَنُوا مِنکُمْ وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ لَیَسْتَخْلِفَنَّهُمْ فِی الْأَرْضِ کَمَا اسْتَخْلَفَ الَّذِینَ مِن قَبْلِهِمْ وَلَیُمَکِّنَنَّ لَهُمْ دِینَهُمُ الَّذِی ارْتَضَىٰ لَهُمْ وَلَیُبَدِّلَنَّهُم مِّن بَعْدِ خَوْفِهِمْ أَمْنًا» [۱]. این وعده، نه تنها یک امید بلکه یک سُنَّت الهی است که در طول تاریخ بر مؤمنان واقع شده است.
این آیه، سه وعدهٔ الهی را در یک چارچوب واحد بیان می‌کند: استخلاف در زمین، تثبیت دین مردوده، و جایگزینی ترس با امنیت. این سه‌گانه، هستهٔ برنامهٔ الهی برای جامعهٔ مؤمن است.

۱-۲. شرط وعده: ایمان و عمل صالح
خداوند شرط تحقق این وعده را «ایمان» و «عمل صالح» قرار داده است: «الَّذِینَ آمَنُوا مِنکُمْ وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ» [۱]. این نشان می‌دهد که عزت الهی، نتیجهٔ ترکیبی از باور درونی و رفتار بیرونی است. بدون این دو عنصر، وعدهٔ الهی جاری نمی‌شود.
ایمان بی‌عمل، مانند درختی بی‌ثمر است؛ و عمل بی‌ایمان، همچون بدنی بی‌جان. تنها هنگامی که ایمان در اعمال جاری شود، خداوند دستگاه قدرت را به سوی آن جامعه می‌گرداند.

۱-۳. تثبیت دین مردوده توسط خدا
«وَلَیُمَکِّنَنَّ لَهُمْ دِینَهُمُ الَّذِی ارْتَضَىٰ لَهُمْ» [۱]؛ خداوند نه تنها دین را برگزیده، بلکه استقرار آن را نیز بر عهدهٔ خود گرفته است. این بدان معناست که دین اسلام، تنها یک مجموعهٔ عقاید نیست، بلکه نظامی جامع برای زندگی است که خداوند خودش آن را در جامعهٔ مؤمن تثبیت خواهد کرد.
این وعده، پاسخی به کسانی است که می‌گویند دین و سیاست جدا از هم‌اند؛ در حالی که خداوند دین را برای «تَمْکِین» در زمین طراحی کرده است.

۱-۴. امنیت، ثمرهٔ تقوا و وفاداری
آیهٔ دیگری می‌فرماید: «وَلَوْ أَنَّ أَهْلَ الْقُرَىٰ آمَنُوا وَاتَّقَوْا لَفَتَحْنَا عَلَیْهِم بَرَکَاتٍ مِّنَ السَّمَاءِ وَالْأَرْضِ» [۲]. این آیه، ارتباط مستقیم بین تقوا و باز شدن درهای رحمت و امنیت را نشان می‌دهد.
بنابراین، امنیتی که پس از ترس می‌آید، نه حاصل تدابیر سیاسی صرف، بلکه ثمرهٔ تقوا و وفاداری به عهد خداست.

۱-۵. انقلاب اسلامی: تحقق تاریخی وعدهٔ قرآن
وقوع انقلاب اسلامی ایران در سال ۱۳۵۷، با وجود همهٔ پیش‌بینی‌های غربی و عدم امکان‌پذیری ظاهری، به‌وضوح نشان‌دهندهٔ تحقق وعدهٔ الهی در عصر حاضر است. جامعه‌ای که پس از دهه‌ها ترس از استبداد و وابستگی، با فراخوان ایمان و عمل صالح، به امنیت و عزت دست یافت.
این تحول، نه یک اتفاق تاریخی، بلکه ظهوری از سُنَّت الهی است که قرآن آن را پیش‌بینی کرده بود: «لَیُبَدِّلَنَّهُم مِّن بَعْدِ خَوْفِهِمْ أَمْنًا» [۱].

۲. اخلاص و وفاداری به عهد خدا
۲-۱. اخلاص، شرط پذیرش اعمال
خداوند می‌فرماید: «وَمَا أُمِرُوا إِلَّا لِیَعْبُدُوا اللَّهَ مُخْلِصِینَ لَهُ الدِّینَ» [۳]. این آیه، اخلاص را هستهٔ تمامی عبادات و اعمال می‌داند. بدون اخلاص، هیچ عملی نزد خدا پذیرفته نیست، حتی اگر ظاهراً بزرگ باشد.
در جنبش‌های اجتماعی نیز، اگر انگیزه، رضایت خدا نباشد، آن جنبش از رحمت الهی بی‌بهره خواهد ماند.

۲-۲. وفاداری به عهد خدا
«وَأَوْفُوا بِعَهْدِ اللَّهِ إِذَا عَاهَدتُّمْ وَلَا تَنقُضُوا الْأَیْمَانَ بَعْدَ تَوْکِیدِهَا» [۴]. مؤمنانی که در راه دین، عهدی با خدا بسته‌اند، موظفند به آن پایبند باشند. انقلاب اسلامی، عهدی بود میان ملت و خدا بر استقرار دین.
نقض این عهد، نه تنها خیانت به خدا، بلکه بازگشت به دوران ترس و ذلت است.

۲-۳. اخلاص در رهبری و پیروی
«قُلْ إِنَّ صَلَاتِی وَنُسُکِی وَمَحْیَایَ وَمَمَاتِی لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ * لَا شَرِیکَ لَهُ ۖ وَبِذَٰلِکَ أُمِرْتُ وَأَنَا أَوَّلُ الْمُسْلِمِینَ» [۵]. این اعتراف پیامبر، الگویی برای همهٔ رهبران و پیروان است: همهٔ زندگی، برای خدا باشد.
رهبری اسلامی، تنها زمانی مشروع است که مبتنی بر این اخلاص باشد؛ نه بر منافع شخصی یا گروهی.

۲-۴. خطر ریا و شهرت در کارهای الهی
«فَوَیْلٌ لِّلْمُصَلِّینَ * الَّذِینَ هُمْ عَن صَلَاتِهِمْ سَاهُونَ * الَّذِینَ هُمْ یُرَاءُونَ» [۶]. ریا، حتی در عبادات، موجب ویل و هلاکت است. چه بسا در کارهای سیاسی و اجتماعی که ظاهرشان دینی است، اما باطنشان دنبال جاه و مقام.
انقلابی که از ریا سرچشمه بگیرد، نمی‌تواند نعمت الهی باقی‌مانده داشته باشد.

۲-۵. اخلاص، سرچشمهٔ پایداری نظام اسلامی
«الَّذِینَ آمَنُوا وَلَمْ یَلْبِسُوا إِیمَانَهُم بِظُلْمٍ أُولَٰئِکَ لَهُمُ الْأَمْنُ وَهُم مُّهْتَدُونَ» [۷]. ظلم در این آیه، به شرک و ریا تفسیر شده است. مؤمنانی که ایمانشان را با ریا آلوده نکرده‌اند، همانانی‌اند که امنیت و هدایت دارند.
پایداری نظام جمهوری اسلامی، منوط به پاک‌ماندن از هرگونه ریا و غرض‌ورزی در ادارهٔ امور است.

۳. شکر نعمت: وظیفهٔ جامعهٔ انقلابی
۳-۱. فرمان الهی به آل داود برای شکر
«اعْمَلُوا آلَ دَاوُودَ شُکْرًا ۚ وَقَلِیلٌ مِّنْ عِبَادِیَ الشَّکُورُ» [۸]. خداوند پس از اعطای پادشاهی به داود و سلیمان، شکر را به عنوان وظیفهٔ اصلی بر آنان تکلیف کرد. این نشان می‌دهد که نعمت‌های بزرگ، مسئولیت‌های سنگین‌تری به همراه دارند.
این آیه، درسی تاریخی برای هر جامعه‌ای است که به نعمت حکومت الهی نائل آمده باشد.

۳-۲. شکر، شرط افزایش نعمت
«لَئِن شَکَرْتُمْ لَأَزِیدَنَّکُمْ ۖ وَلَئِن کَفَرْتُمْ إِنَّ عَذَابِی لَشَدِیدٌ» [۹]. این سُنَّت الهی، قانونی کلی در تمامی ابعاد زندگی است. شکرگزاری، نه فقط به زبان، بلکه با عمل و حفظ نعمت است.
کفران نعمت، حتی با سکوت یا بی‌تفاوتی نسبت به آن، موجب سلب نعمت و عذاب خواهد بود.

۳-۳. شکر در جامعهٔ اسلامی چگونه است؟
«وَإِذْ تَأَذَّنَ رَبُّکُمْ لَئِن شَکَرْتُمْ لَأَزِیدَنَّکُمْ» [۹]. شکر در جامعهٔ اسلامی به معنای اطاعت از دستورات الهی، دفاع از نظام، عدالت‌گرایی، و دوری از فساد است.
اگر ملتی پس از انقلاب، به جای شکر، به فساد، تفرقه و وابستگی روی آورد، در واقع کافر نعمت است.

۳-۴. کم‌بود شکرگزاران
«وَقَلِیلٌ مِّنْ عِبَادِیَ الشَّکُورُ» [۸]. این جملهٔ الهی، هشداری عمیق است: بیشتر مردم، حتی در میان مؤمنان، از شکر نعمت‌ها غافل‌اند. این غفلت، خطر بزرگی برای بقای نظام اسلامی است.
شکرگزاری، نیازمند هوشیاری دائمی و فرهنگ‌سازی است.

۳-۵. انقلاب اسلامی، نعمتی برای شکر
اگر خداوند در زمان ما آیه‌ای نازل می‌کرد، قطعاً می‌فرمود: «اعْمَلُوا آلَ إِیرَانَ شُکْرًا». این نعمتِ عظیمِ استقلال دینی، استقرار ولایت فقیه، و مقاومت در برابر استکبار، نیازمند شکرگزاری است.
این شکر، با حفظ ارزش‌های انقلاب، تربیت نسل آگاه، و دوری از غرب‌زدگی تحقق می‌یابد.

۴. جهاد و مقاومت: راه تثبیت دین
۴-۱. جهاد، شرط تمکین در زمین
«یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا هَلْ أَدُلُّکُمْ عَلَىٰ تِجَارَةٍ تُنجِیکُم مِّنْ عَذَابٍ أَلِیمٍ * تُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَرَسُولِهِ وَتُجَاهِدُونَ فِی سَبِیلِ اللَّهِ بِأَمْوَالِکُمْ وَأَنفُسِکُمْ ۚ ذَٰلِکُمْ خَیْرٌ لَّکُمْ إِن کُنتُمْ تَعْلَمُونَ» [۱۰]. جهاد، نه یک توصیه، بلکه بخشی از «تجارت نجات‌بخش» است.
بدون جهاد مالی، جانی و فکری، تمکین دینی امکان‌پذیر نیست.

۴-۲. مقاومت در برابر طاغوت
«وَقَاتِلُوهُمْ حَتَّىٰ لَا تَکُونَ فِتْنَةٌ وَیَکُونَ الدِّینُ کُلُّهُ لِلَّهِ» [۱۱]. فتنه در اینجا به معنای شرک و ستم است. جهاد، تا زمانی ادامه دارد که دین خدا بر همهٔ امور حاکم شود.
مقاومت اسلامی ایران در برابر استکبار جهانی، تجلی معاصر این آیه است.

۴-۳. شهادت، بالاترین درجهٔ جهاد
«وَلَا تَحْسَبَنَّ الَّذِینَ قُتِلُوا فِی سَبِیلِ اللَّهِ أَمْوَاتًا ۚ بَلْ أَحْیَاءٌ عِندَ رَبِّهِمْ یُرْزَقُونَ» [۱۲]. شهدا، زنده‌اند و روزی می‌شوند. این وعده، روحیهٔ جهاد را در جامعه زنده نگه می‌دارد.
انقلاب اسلامی، با خون شهدا تثبیت شد؛ و بقای آن نیز به روحیهٔ شهادت‌طلبی بستگی دارد.

۴-۴. جهاد با مال و جان
«انفِرُوا خِفَّافًا وَثِقَالًا وَجَاهِدُوا بِأَمْوَالِکُمْ وَأَنفُسِکُمْ فِی سَبِیلِ اللَّهِ ۚ ذَٰلِکُمْ خَیْرٌ لَّکُمْ إِن کُنتُمْ تَعْلَمُونَ» [۱۳]. جهاد، فقط بر عهدهٔ جوانان نیست؛ بلکه همهٔ اقشار باید با مال، فکر، و جان در راه دین تلاش کنند.
اقتصاد مقاومت، فرهنگ ایثار، و دفاع از مرزهای اسلامی، همگی جزو جهاد هستند.

۴-۵. پیروزی، با جهاد و توکل
«إِن تَنصُرُوا اللَّهَ یَنصُرْکُمْ وَیُثَبِّتْ أَقْدَامَکُمْ» [۱۴]. نصرت خدا، مشروط به نصرت دادن به دین اوست. این نصرت، با جهاد و توکل همراه است.
انقلاب اسلامی، زمانی پیروز شد که مردم هم جهاد کردند و هم به خدا توکل نمودند.

۵. عدالت: ستون اصلی حکومت الهی
۵-۱. فرمان الهی به قیام با عدالت
«یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا کُونُوا قَوَّامِینَ بِالْقِسْطِ شُهَدَاءَ لِلَّهِ وَلَوْ عَلَىٰ أَنفُسِکُمْ أَوِ الْوَالِدَیْنِ وَالْأَقْرَبِینَ» [۱۵]. عدالت، حتی اگر به ضرر خود یا خانواده باشد، واجب است.
حکومتی که عدالت را فدای منافع گروهی کند، از رحمت الهی خارج می‌شود.

۵-۲. عدالت، شرط بقای حکومت
«إِنَّ اللَّهَ یَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَالْإِحْسَانِ وَإِیتَاءِ ذِی الْقُرْبَىٰ» [۱۶]. عدالت، اولین فرمان الهی در این آیه است. بدون عدالت، احسان و صلهٔ رحم نیز بی‌ثمر است.
نظام اسلامی، تنها با عدالت اقتصادی، اجتماعی و قضایی می‌تواند پایدار باشد.

۵-۳. ظلم، سبب سقوط حکومت‌ها
«وَکَذَٰلِکَ أَخْذُ رَبِّکَ إِذَا أَخَذَ الْقُرَىٰ وَهِیَ ظَالِمَةٌ ۚ إِنَّ أَخْذَهُ أَلِیمٌ شَدِیدٌ» [۱۷]. تاریخ نشان داده که حکومت‌های ظالم، هرچند قدرتمند، سرانجام سقوط کرده‌اند.
هشدار قرآن به حکومت‌های اسلامی روشن است: ظلم، موجب خشم الهی و سقوط است.

۵-۴. عدالت، ویژگی امام زمان (عج)
«وَمَا أَرْسَلْنَاکَ إِلَّا رَحْمَةً لِّلْعَالَمِینَ» [۱۸]؛ و امام زمان (عج) نیز برای «قیام با قسط» ظهور خواهد کرد. عدالت، هستهٔ فرمان الهی و هدف نهایی حکومت اسلامی است.
هر گامی در جهت عدالت، گامی به سوی ظهور است.

۵-۵. عدالت در نظام جمهوری اسلامی
«إِنَّ اللَّهَ یَأْمُرُکُمْ أَن تُؤَدُّوا الْأَمَانَاتِ إِلَىٰ أَهْلِهَا وَإِذَا حَکَمْتُم بَیْنَ النَّاسِ أَن تَحْکُمُوا بِالْعَدْلِ» [۱۹]. این فرمان، مستقیماً به حاکمان خطاب شده است.
عدالت در قضایی، اقتصاد، و سیاست داخلی، نشانهٔ وفاداری به عهد انقلاب است.

۶. هشدار به کفران نعمت و انحراف
۶-۱. کفران نعمت، سبب سلب عزت
«وَلَئِن کَفَرْتُمْ إِنَّ عَذَابِی لَشَدِیدٌ» [۹]. کفران نعمت، نه فقط ناسپاسی، بلکه استفادهٔ نادرست از نعمت برای سرکشی از خدا است.
اگر نعمت انقلاب، برای تجمل‌گرایی، فساد، یا وابستگی به غرب به کار رود، عذاب الهی ناگریز است.

۶-۲. فتنهٔ ثروت و قدرت
«فَلَمَّا نَسُوا مَا ذُکِّرُوا بِهِ فَتَحْنَا عَلَیْهِمْ أَبْوَابَ کُلِّ شَیْءٍ حَتَّىٰ إِذَا فَرِحُوا بِمَا أُوتُوا أَخَذْنَاهُم بَغْتَةً فَإِذَا هُم مُّبْلِسُونَ» [۲۰]. این آیه، تصویری از سقوط جوامعی است که پس از نعمت، غفلت کردند.
ثروت و قدرت پس از انقلاب، اگر به غفلت منجر شود، فاجعه‌بار خواهد بود.

۶-۳. هشدار به تقلید از کفار
«وَلَا تَرْکَنُوا إِلَى الَّذِینَ ظَلَمُوا فَتَمَسَّکُمُ النَّارُ» [۲۱]. تکیه بر نظام‌های کفری، حتی برای «توسعه»، خطر آتش دوزخ را به همراه دارد.
غرب‌زدگی فرهنگی و اقتصادی، نوعی کفران نعمت است.

۶-۴. وظیفهٔ علمای دین و مردم
«کُنتُمْ خَیْرَ أُمَّةٍ أُخْرِجَتْ لِلنَّاسِ تَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَتَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنکَرِ» [۲۲]. این خیر بودن، مشروط به امر به معروف و نهی از منکر است.
اگر این وظیفه را فراموش کنیم، از خیر بودن خارج می‌شویم.

۶-۵. بازگشت به خدا، راه نجات
«فَفِرُّوا إِلَى اللَّهِ ۖ إِنِّی لَکُم مِّنْهُ نَذِیرٌ مُّبِینٌ» [۲۳]. در هر شرایطی، فرار به سوی خدا، تنها راه نجات است.
انقلاب اسلامی، زمانی از عذاب الهی در امان است که همیشه به سوی خدا بازگردد.

نتیجه‌گیری :
1.  انقلاب اسلامی ایران، تحقق تاریخی وعدهٔ قرآنی دربارهٔ «استخلاف در زمین»، «تثبیت دین مردوده»، و «تبدیل ترس به امنیت» (سوره النور: ۵۵) است و نشان می‌دهد که سُنَن الهی در عصر حاضر نیز جاری است. 

2. پایداری این نظام منوط به اخلاص در ایمان و عمل است؛ هرگونه ریا، غرض‌ورزی، یا خیانت به عهد خدا (سوره النحل: ۹۱) موجب خروج از رحمت الهی و بازگشت به دوران ذلّت خواهد شد. 

3.  نظام جمهوری اسلامی یک نعمت الهی بزرگ است که شکر آن — مطابق فرمان «اعْمَلُوا آلَ دَاوُودَ شُکْرًا» (سبأ: ۱۳) — با حفظ ارزش‌های انقلاب، عدالت، و مقاومت تحقق می‌یابد؛ و کفران آن، موجب عذاب الهی (ابراهیم: ۷) است. 

4.  جهاد در سبیل خدا — با مال، جان، و فکر — (سوره الصف: ۱۰–۱۱) راه تثبیت دین و دفاع از نظام اسلامی است؛ و مقاومت در برابر استکبار، تجلی معاصر آیهٔ «وَقَاتِلُوهُمْ حَتَّىٰ لَا تَکُونَ فِتْنَةٌ» (الانفال: ۳۹) محسوب می‌شود. 

5.  عدالت (سوره النساء: ۱۳۵؛ النحل: ۹۰) ستون اصلی حکومت الهی است؛ هرگونه ظلم، فساد، یا تبعیض، نه تنها خیانت به مردم، بلکه خیانت به خدا و سبب سقوط حکومت (هود: ۱۰۲) خواهد بود. 

6.  هشدارهای قرآن دربارهٔ غفلت پس از نعمت (الانعام: ۴۴)، تکیه بر ظالمان (هود: ۱۱۳)، و ترک امر به معروف (آل عمران: ۱۱۰) نشان می‌دهد که بقای انقلاب، منوط به بازگشت مداوم به خدا (الذاریات: ۵۰) و دوری از انحرافات فرهنگی و سیاسی است. 
    
فهرست منابع
[۱] سوره النور، آیه ۵۵
[۲] سوره الاعراف، آیه ۹۶
[۳] سوره البینة، آیه ۵
[۴] سوره النحل، آیه ۹۱
[۵] سوره الانعام، آیات ۱۶۲–۱۶۳
[۶] سوره الماعون، آیات ۴–۶
[۷] سوره الانعام، آیه ۸۲
[۸] سوره سبأ، آیه ۱۳
[۹] سوره ابراهیم، آیه ۷
[۱۰] سوره الصف، آیات ۱۰–۱۱
[۱۱] سوره الانفال، آیه ۳۹
[۱۲] سوره آل عمران، آیه ۱۶۹
[۱۳] سوره التوبه، آیه ۴۱
[۱۴] سوره محمد، آیه ۷
[۱۵] سوره النساء، آیه ۱۳۵
[۱۶] سوره النحل، آیه ۹۰
[۱۷] سوره هود، آیه ۱۰۲
[۱۸] سوره الانبیاء، آیه ۱۰۷
[۱۹] سوره النساء، آیه ۵۸
[۲۰] سوره الانعام، آیه ۴۴
[۲۱] سوره هود، آیه ۱۱۳
[۲۲] سوره آل عمران، آیه ۱۱۰
[۲۳] سوره الذاریات، آیه ۵۰

منبع:
2.برداشتی از سخنرانی آیت الله مصباح یزدی، پیش از خطبه های نماز جمعه تهران-1381/3/31.
تهیه و تنظیم و ویرایش : تحریریه راسخون