امواج بدون مرز
نويسنده: شهرود امير انتخابي
بررسي ابعاد سياسي، فني و فرهنگي شبکه هاي ماهواره اي
با گذشت تقريبا دو دهه از مطرح شدن شبکه هاي ماهواره اي در ايران، بحث مقابله با اين شبکه ها از طريق جلوگيري و جمع آوري آنتن هاي ماهواره همچنان به صورت لاينحل باقي مانده است. ضرورت تجهيز و استفاده از شبکه هاي ماهواره اي در راستاي همسويي با رسانه ها و ارتباطات نوين جهاني از يک سو و مقابله با اين شبکه ها به عنوان راهکاري براي جلوگيري از بروز پيامدها و تهديدهاي احتمالي فرهنگي و سياسي و فني اين پديده از سوي ديگر و سرانجام بلاتکليفي و ابهام در قوانين و مصوبات قانونگذاري و عملکرد مسوولان اجرايي، اين سؤال را مطرح مي سازد که تهديدها و فرصت هاي استفاده از شبکه هاي ماهواره اي در ايران کدامند؟
قانون ممنوعيت تجهيزات ماهواره در ايران براي مقابله با آن کافي است؟
خير قانون ممنوعيت استفاده از تجهيزات دريافت ماهواره در تاريخ 73/10/12 از تصويب مجلس شوراي اسلامي گذشت و در تاريخ 73/11/10 هم به تاييد نهايي شوراي نگهبان رسيد اما از ابتداي اجراي اين طرح، شواهدي دال بر حساسيت موضوع و وجود اختلاف نظر ميان مسوولان و ديگر مراکز تصميم گيري در ايران به چشم مي خورد. علي لاريجاني- رئيس وقت سازمان صدا و سيما- بر اين نظر بود که مسوولان نبايد در قبال برنامه هاي خوب ماهواره سکوت کنند. اگر برنامه اي سودمند نيست و افکار عمومي جامعه را خدشه دار مي کند بايد توسط مسوولان به مردم آگاهي داده شده و اشکالات آن گفته شود. وي افزوده بود: «زرق و برق برنامه هاي ماهواره اي نمي تواند مانع پخش برنامه هاي اصولي ما شود». آقاي ميرسليم-وزير وقت فرهنگ و ارشاد اسلامي-هم گفته بود: «ماهواره در چنگ ماست و از اين بابت نگراني اي نداريم». به هر حال در آن زمان نمايندگان وقت مجلس شوراي اسلامي، ضمن بيان اين انديشه که مي توان با هدايت برنامه هاي ماهواره اي جامعه علمي و دانشگاهي کشور را از مزاياي اين رسانه برخوردار کرد، در ماده پنج، قانون ممنوعيت به کارگيري تجهيزات دريافت از ماهوره را تصويب کردند. به موجب اين ماده، سازمان صدا و سيما و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي مي توانستند نسبت به ضبط و پخش آن دسته از برنامه هاي ماهواره اي که با ارزش و مباني فرهنگ اسلامي و ملي مغايرتي نداشتند، اقدام کنند. همچنين در ماده هفت اين قانون آمده بود، دستگاه ها و سازمان هايي که براي انجام وظايف قانوني خويش لازم است از تجهيزات دريافت از ماهواره استفاده کنند بايد مجوز لازم را از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي با هماهنگي وزارتخانه هاي اطلاعات و پست و تلگراف و تلفن کسب کنند. بر اساس همين مصوبه، هيات دولت در تدوين آيين نامه مربوطه، مجوز استفاده از تجهيزات دريافت از ماهوره را براي بخش هايي از دستگاه هاي فرهنگي، سياست خارجي و دستگاه هاي اطلاعاتي و ارتباطي صادر کرد. با اين حال، گذشت زمان بار ديگر ثابت کرد که اين راهکارها ره به جايي نمي برند و بايد استراتژي رسانه اي را جايگزين برنامه هاي پيشين کرد. در سال (1381) اصلاحيه قانون قبلي مطرح شد اما با ديدي خوشبينانه تر از قبل با هدف تعيين معيارها و ضوابط پخش برنامه هاي ماهواره اي مورد بررسي قرار گرفت. بر اساس اين قانون، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي موظف شد با تشکيل کميته اي متشکل از نمايندگان وزارتخانه اي کشور، اطلاعات، پست و تلگراف و تلفن و صدا و سيما، معيارها و ضوابط پخش برنامه هاي ماهواره اي را در سه حوزه امنيتي، سياسي و فرهنگي در مدت سه ماه تهيه و پس از تصويب هيات دولت براي اجرا ابلاغ کرد. بر اساس اين طرح، اشخاص حقيقي و حقوقي اي که بر اساس موازين قانوني به تجهيزات دريافت از ماهواره نياز داشتند، بايد مجوز مور نياز را از وزارت فرهنگ و ارشاد دريافت مي کردند. قوانين سال (1373)و متعاقب آن اصلاحيه سال (1381)در خصوص نحوه برخورد با آنتن هاي ماهواره اي، تحت تحولات سياسي از مجلس چهارم تاکنون يا مسکوت مانده يا اينکه در مقاطعي کوتاه به مورد اجرا گذاشته شده است. با وجود اين درباره اين مساله هميشه بحث هايي وجود داشته و راهکارهاي حقوقي، سياسي و فرهنگي برخورد با اين پديده در تدوين استراتژي رسانه اي کشور براي متوليان امر در مراحل مختلف قانونگذاري و اجرا و نظارت لحاظ نشده است.
بعضي بر اين باورند که اساسا اين فناوري مي تواند پديدآورنده ايستارهايي نوين باشد و ارزش هاي جديدي را در سطوح مختلف فرهنگي، سياسي و اقتصادي به زمامداراي تحميل کند. در اين ديدگاه به ماهواره به چشم تهديد مي نگرند و بر اين باورند که بايد هرچه زودتر با آن مقابله کرد و راهکارهايي مناسب را در اختيار زمامداران و متوليان امور قرار داد. به عنوان مثال از جنبه سياسي، شبکه هاي ماهواره اي-مانند شبکه خبري CNN- در شکل دهي به افکار عمومي داخلي و همچنين به کار گيري ديپلماسي عمومي در سطح نظام بين الملل نقش مهمي دارد. در اين خصوص عده اي بر نقش مؤثر و تعيين کننده اين رسانه ها در سياست خارجي کشورها تاکيد دارند و معتقدند آنها مي توانند سياست خارجي کشورها را تغيير دهند. در سطوح فرهنگي و اقتصادي هم مباحثي چون رواج فرهنگ ابتذال، بي بند و باري، فرهنگ مصرف و ... مطرح شده است.
عده اي ديگر از کارشناسان داخلي هم در برابر اين فناوري روز دنيا به دنبال راهکارهاي مناسب هستند و براي بهره وري درست و کنترل همزمان آن توصيه هايي را به عمل مي آورند. طرفداران اين ديدگاه، اين گونه تحليل مي کنند که اولا نمي توان به خاطر بعضي تهديدها، ديگر جنبه هاي مثبت آن را ناديده گرفت و ثانيا پيشرفت فناوري در حوزه رسانه اي، ضمن محدود کردن راه هاي مقابله با آن، دسترسي آسان براي همگان را هم فراهم مي کند.
با اين حال، بحث مقابله با شبکه هاي ماهواره اي در تهران و بعضي شهرهاي بزرگ ايران، مسوولان اجرايي کشور را در عمل با مسائل قابل توجهي روبه رو کرده و پرسش هاي فراواني را درباره پيامدهاي مقابله و استراتژي رسانه اي کشور، ميان تصميم گيرندگان و متوليان امر مطرح ساخته است. در اين راستا بايد گفت مساله شبکه هاي ماهواره اي در ايران همواره به صورت مساله اي چالشي باقي مانده است و مسوولان، سياستمداران، احزاب و مردم به طور پيوسته وضعيت موجود را مورد نقد قرار داده و تمايل به بهبود و اصلاح آن را مطرح کرده اند. براي پاسخ دقيق به پرسش بالا، لازم است افزون بر پرداختن به قانون مصوب مجلس شوراي اسلامي در خصوص ممنوعيت تجهيزات ماهواره در ايران، طرح هاي اصلاحي و دلايل عدم موفقيت اين طرح ها و وضعيت فعلي مساله در سه حوزه سياسي، فني و فرهنگي (به عنوان مهم ترين عامل در ايران) مورد بررسي و تحليل قرار گيرد و در نهايت استراتژي رسانه اي ايران در مقابله با آنتن هاي ماهواره بررسي شود.
نه بسياري از تحليل گران درباره فضاهاي ايجاد شده توسط شبکه هاي ماهواره اي بر نقش مؤثر و تعيين کننده آنها بر تصميم گيري کشورها تاکيد دارند و معتقدند اين شبکه ها قادر به تغيير رفتار کشورها هستند. به عنوان مثال بخش مستقيم اخبار و گزارش ها در جنگ عراق توسط شبکه هاي ماهواره اي نقش بسيار مهمي در موفقيت و پيوستن ديگر کشورها به نيروهاي ائتلاف و موفقيت آمريکا در عراق داشت. اين بدان معناست که تقريبا غالب رسانه هاي جهاني قرائت و روايت نزديک به هم قريبي از تحولات و رويدادهاي پيراموني دارند. به عنوان مثال اگر مخاطبي براي کسب اخبار امروز عراق شبکه هاي PBC, CNN, FOXNEWS,CBS,MSNBC,ABC,NBC را که همگي آمريکايي هستند، مانيتور کنند، تقريبا پيام مشترکي دريافت مي کند و آن، اين است که آمريکا براي ايجاد آزادي و دموکراسي در عراق با چالش بزرگي روبه روست و هيچ گاه از عدم مشروعيت دولت آمريکا در فرايند ملت دولت سازي در عراق سخني در ميان نيست. در حوزه سياسي، فضاي رسانه اي در دنيا چندان به سود جمهوري اسلامي ايران نيست. با موضع گيري هاي اوليه دولت نهم در خصوص مسائلي چون بقاي رژيم صهيونيستي، افسانه هولوکاست و متعاقب آن ديپلماسي هسته اي ايران، موجي از تبليغات و جنگ رواني در شبکه هاي ماهواره اي عليه جمهوري اسلامي ايران به راه افتاد. در اين راستا رسانه هايي مانند BBC,CNN تلاش بسياري کردند که به افکار عمومي داخلي ايران تاثير بگذارند و همچنين در به کارگيري ديپلماسي عمومي در سطح نظام بين الملل عليه ايران نقش مهمي بازي کرده اند. موضع گيري اخير کشورهاي 1+5 (پنج عضو دائم شوراي امنيت بعلاوه آلمان) نسبت به برنامه هسته اي ايران، صدور قطعنامه اي اخير شوراي امنيت سازمان ملل در خصوص پرونده هسته اي ايران و حمله به حزب الله لبنان همگي در فضاي رسانه اي ايجاد شده توسط غرب تحقق يافتند. همان گونه که بحث شد «توليد گفتمان» توسط شبکه هاي ماهواره اي و ايجاد فضاي مناسب براي برخورد با کشورهاي ديگر در اين راستا صورت مي گيرد؛ به طوري که اين رسانه ها درباره يک موضوع مبادرت به توليد گفتماني خاص مي کنند و وقتي آن گفتمان پذيرفته مي شود، برخورد با آن موضوع خاص بيشتر از دريچه همان گفتمان صورت مي گيرد.
دوم آنکه از طريق محدود کردن فضاي رسانه اي در کشور- با شيوه هايي چون جمع آوري آنتن هاي ماهواره - با روند جاري به وجود آمده به تقابل برخيزند و سوم آنکه با تدوين يک استراتژي رسانه اي در فضاي مناسب به مباحث مطرح شده بپردازند. درچنين وضعيتي بايد ضمن پذيرش بعضي شرايط که لازمه حضور رسانه اي موفق هستند، براي رويارويي عاقلانه و هوشمندانه با امواج و پيام هاي رسانه اي غيرملي- چون شبکه هاي ماهواره اي- برنامه ريزي مناسب داشت. متولي اين امر کسي نيست جز حاکميت. در اين راستا گروهي از نمايندگان مجلس ضمن برشمردن وجود مختلف امنيتي، اطلاعاتي و سياسي استفاده از ماهواره در ايران، برضرورت استفاده مديريت شده از آن تاکيد دارند.
اين نمايندگان مجلس بر اين نکته تاکيد دارند که موضوع استفاده از ماهواره با خيلي از مسائل و مباحث علمي، آموزشي و هنجاري درآميخته و اين وظيفه حاکميت است که خوب و بد را از يکديگر جدا کند. اين نمايندگان چنين تحليل مي کنند که اگر اين امر به بودجه کافي و نيروي متخصص نياز دارد، نمي توان به دليل نبود بودجه، نيروي متخصص يا ناکافي بودن امکانات اعلام کرد ماهواره بد و غيرقابل قبول است.
مي توان با بمباران رسانه اي مقابله کرد؟
بله بي شک منطقي نيست تسليم بمباران رسانه اي و فناوري پيشرفته شويم يا در سطحي ترين حالت به جمع آوري فيزيکي آنتن هاي ماهواره مبادرت ورزيم. بنابراين گزينه سوم يعني استفاده از قدرت نرم افزاري مطرح مي شود. در به کار بردن قدرت نرم افزاري، ابزار و استراتژي ما اولا به ميزان پيشرفت اين شبکه ها پيشرفته خواهد بود و ثانيا در نبرد رسانه اي از سلاحي هم جنس سلاح طرف مقابل استفاده مي شود. در اين تدبير رسانه اي با استفاده از قدرت نرم- در مقابل قدرت سخت و جمع آوري آنتن ها از پشت بام خانه ها- و تدوين قوانين مطابق با شرايط روز جامعه و جامعه جهاني، چالش هاي آينده کنترل مي شوند. در سال هاي آينده، ظهور ماهواره هاي پيشرفته تر که قادر به ارسال نيرومندتر امواج و هدف گيري دقيق تر هستند، يک نظام ارتباطي جهاني را به وجود خواهند آورد و ابزارهاي دستيابي به امواج که قابليت نصب در محيط بسته و داخلي را دارند، در اختيار همگان قرار خواهد گرفت. بنابراين در آينده اي نزديک بحث استفاده درست و صحيح از اين دستگاه ارتباطي از بحث کوشش براي مقابله با فناوري هاي موجود بيشتر موضوعيت پيدا مي کند.
اکنون اين پرسش مطرح است که در صورت ارتقاء آنتن هاي ماهواره و ورود نسل جديد آنتن ها که محتمل به نظر مي رسد ابزار مقابل ما هم به همان اندازه پيشرفت مي کنند؟ پرسش بالا در حالي مطرح مي شود که بنا به اعتقاد بسياري از تحليل گران تا چند سال ديگر با پيشرفت هايي که در اين زمينه صورت مي گيرد، در خاورميانه مردم قادر خواهند بود بدون استفاده از ديش و بشقاب هاي ماهواره با تلويزيون هاي معمولي قادر به ديدن صدها شبکه ماهواره اي باشند.
منبع:ديپلما تيک شماره 42
با گذشت تقريبا دو دهه از مطرح شدن شبکه هاي ماهواره اي در ايران، بحث مقابله با اين شبکه ها از طريق جلوگيري و جمع آوري آنتن هاي ماهواره همچنان به صورت لاينحل باقي مانده است. ضرورت تجهيز و استفاده از شبکه هاي ماهواره اي در راستاي همسويي با رسانه ها و ارتباطات نوين جهاني از يک سو و مقابله با اين شبکه ها به عنوان راهکاري براي جلوگيري از بروز پيامدها و تهديدهاي احتمالي فرهنگي و سياسي و فني اين پديده از سوي ديگر و سرانجام بلاتکليفي و ابهام در قوانين و مصوبات قانونگذاري و عملکرد مسوولان اجرايي، اين سؤال را مطرح مي سازد که تهديدها و فرصت هاي استفاده از شبکه هاي ماهواره اي در ايران کدامند؟
قانون ممنوعيت تجهيزات ماهواره در ايران براي مقابله با آن کافي است؟
خير قانون ممنوعيت استفاده از تجهيزات دريافت ماهواره در تاريخ 73/10/12 از تصويب مجلس شوراي اسلامي گذشت و در تاريخ 73/11/10 هم به تاييد نهايي شوراي نگهبان رسيد اما از ابتداي اجراي اين طرح، شواهدي دال بر حساسيت موضوع و وجود اختلاف نظر ميان مسوولان و ديگر مراکز تصميم گيري در ايران به چشم مي خورد. علي لاريجاني- رئيس وقت سازمان صدا و سيما- بر اين نظر بود که مسوولان نبايد در قبال برنامه هاي خوب ماهواره سکوت کنند. اگر برنامه اي سودمند نيست و افکار عمومي جامعه را خدشه دار مي کند بايد توسط مسوولان به مردم آگاهي داده شده و اشکالات آن گفته شود. وي افزوده بود: «زرق و برق برنامه هاي ماهواره اي نمي تواند مانع پخش برنامه هاي اصولي ما شود». آقاي ميرسليم-وزير وقت فرهنگ و ارشاد اسلامي-هم گفته بود: «ماهواره در چنگ ماست و از اين بابت نگراني اي نداريم». به هر حال در آن زمان نمايندگان وقت مجلس شوراي اسلامي، ضمن بيان اين انديشه که مي توان با هدايت برنامه هاي ماهواره اي جامعه علمي و دانشگاهي کشور را از مزاياي اين رسانه برخوردار کرد، در ماده پنج، قانون ممنوعيت به کارگيري تجهيزات دريافت از ماهوره را تصويب کردند. به موجب اين ماده، سازمان صدا و سيما و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي مي توانستند نسبت به ضبط و پخش آن دسته از برنامه هاي ماهواره اي که با ارزش و مباني فرهنگ اسلامي و ملي مغايرتي نداشتند، اقدام کنند. همچنين در ماده هفت اين قانون آمده بود، دستگاه ها و سازمان هايي که براي انجام وظايف قانوني خويش لازم است از تجهيزات دريافت از ماهواره استفاده کنند بايد مجوز لازم را از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي با هماهنگي وزارتخانه هاي اطلاعات و پست و تلگراف و تلفن کسب کنند. بر اساس همين مصوبه، هيات دولت در تدوين آيين نامه مربوطه، مجوز استفاده از تجهيزات دريافت از ماهوره را براي بخش هايي از دستگاه هاي فرهنگي، سياست خارجي و دستگاه هاي اطلاعاتي و ارتباطي صادر کرد. با اين حال، گذشت زمان بار ديگر ثابت کرد که اين راهکارها ره به جايي نمي برند و بايد استراتژي رسانه اي را جايگزين برنامه هاي پيشين کرد. در سال (1381) اصلاحيه قانون قبلي مطرح شد اما با ديدي خوشبينانه تر از قبل با هدف تعيين معيارها و ضوابط پخش برنامه هاي ماهواره اي مورد بررسي قرار گرفت. بر اساس اين قانون، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي موظف شد با تشکيل کميته اي متشکل از نمايندگان وزارتخانه اي کشور، اطلاعات، پست و تلگراف و تلفن و صدا و سيما، معيارها و ضوابط پخش برنامه هاي ماهواره اي را در سه حوزه امنيتي، سياسي و فرهنگي در مدت سه ماه تهيه و پس از تصويب هيات دولت براي اجرا ابلاغ کرد. بر اساس اين طرح، اشخاص حقيقي و حقوقي اي که بر اساس موازين قانوني به تجهيزات دريافت از ماهواره نياز داشتند، بايد مجوز مور نياز را از وزارت فرهنگ و ارشاد دريافت مي کردند. قوانين سال (1373)و متعاقب آن اصلاحيه سال (1381)در خصوص نحوه برخورد با آنتن هاي ماهواره اي، تحت تحولات سياسي از مجلس چهارم تاکنون يا مسکوت مانده يا اينکه در مقاطعي کوتاه به مورد اجرا گذاشته شده است. با وجود اين درباره اين مساله هميشه بحث هايي وجود داشته و راهکارهاي حقوقي، سياسي و فرهنگي برخورد با اين پديده در تدوين استراتژي رسانه اي کشور براي متوليان امر در مراحل مختلف قانونگذاري و اجرا و نظارت لحاظ نشده است.
شبکه هاي ماهواره اي؛ بيشتر فرصت اند تا تهديد
بعضي بر اين باورند که اساسا اين فناوري مي تواند پديدآورنده ايستارهايي نوين باشد و ارزش هاي جديدي را در سطوح مختلف فرهنگي، سياسي و اقتصادي به زمامداراي تحميل کند. در اين ديدگاه به ماهواره به چشم تهديد مي نگرند و بر اين باورند که بايد هرچه زودتر با آن مقابله کرد و راهکارهايي مناسب را در اختيار زمامداران و متوليان امور قرار داد. به عنوان مثال از جنبه سياسي، شبکه هاي ماهواره اي-مانند شبکه خبري CNN- در شکل دهي به افکار عمومي داخلي و همچنين به کار گيري ديپلماسي عمومي در سطح نظام بين الملل نقش مهمي دارد. در اين خصوص عده اي بر نقش مؤثر و تعيين کننده اين رسانه ها در سياست خارجي کشورها تاکيد دارند و معتقدند آنها مي توانند سياست خارجي کشورها را تغيير دهند. در سطوح فرهنگي و اقتصادي هم مباحثي چون رواج فرهنگ ابتذال، بي بند و باري، فرهنگ مصرف و ... مطرح شده است.
عده اي ديگر از کارشناسان داخلي هم در برابر اين فناوري روز دنيا به دنبال راهکارهاي مناسب هستند و براي بهره وري درست و کنترل همزمان آن توصيه هايي را به عمل مي آورند. طرفداران اين ديدگاه، اين گونه تحليل مي کنند که اولا نمي توان به خاطر بعضي تهديدها، ديگر جنبه هاي مثبت آن را ناديده گرفت و ثانيا پيشرفت فناوري در حوزه رسانه اي، ضمن محدود کردن راه هاي مقابله با آن، دسترسي آسان براي همگان را هم فراهم مي کند.
با اين حال، بحث مقابله با شبکه هاي ماهواره اي در تهران و بعضي شهرهاي بزرگ ايران، مسوولان اجرايي کشور را در عمل با مسائل قابل توجهي روبه رو کرده و پرسش هاي فراواني را درباره پيامدهاي مقابله و استراتژي رسانه اي کشور، ميان تصميم گيرندگان و متوليان امر مطرح ساخته است. در اين راستا بايد گفت مساله شبکه هاي ماهواره اي در ايران همواره به صورت مساله اي چالشي باقي مانده است و مسوولان، سياستمداران، احزاب و مردم به طور پيوسته وضعيت موجود را مورد نقد قرار داده و تمايل به بهبود و اصلاح آن را مطرح کرده اند. براي پاسخ دقيق به پرسش بالا، لازم است افزون بر پرداختن به قانون مصوب مجلس شوراي اسلامي در خصوص ممنوعيت تجهيزات ماهواره در ايران، طرح هاي اصلاحي و دلايل عدم موفقيت اين طرح ها و وضعيت فعلي مساله در سه حوزه سياسي، فني و فرهنگي (به عنوان مهم ترين عامل در ايران) مورد بررسي و تحليل قرار گيرد و در نهايت استراتژي رسانه اي ايران در مقابله با آنتن هاي ماهواره بررسي شود.
شبکه هاي ماهواره اي
نه بسياري از تحليل گران درباره فضاهاي ايجاد شده توسط شبکه هاي ماهواره اي بر نقش مؤثر و تعيين کننده آنها بر تصميم گيري کشورها تاکيد دارند و معتقدند اين شبکه ها قادر به تغيير رفتار کشورها هستند. به عنوان مثال بخش مستقيم اخبار و گزارش ها در جنگ عراق توسط شبکه هاي ماهواره اي نقش بسيار مهمي در موفقيت و پيوستن ديگر کشورها به نيروهاي ائتلاف و موفقيت آمريکا در عراق داشت. اين بدان معناست که تقريبا غالب رسانه هاي جهاني قرائت و روايت نزديک به هم قريبي از تحولات و رويدادهاي پيراموني دارند. به عنوان مثال اگر مخاطبي براي کسب اخبار امروز عراق شبکه هاي PBC, CNN, FOXNEWS,CBS,MSNBC,ABC,NBC را که همگي آمريکايي هستند، مانيتور کنند، تقريبا پيام مشترکي دريافت مي کند و آن، اين است که آمريکا براي ايجاد آزادي و دموکراسي در عراق با چالش بزرگي روبه روست و هيچ گاه از عدم مشروعيت دولت آمريکا در فرايند ملت دولت سازي در عراق سخني در ميان نيست. در حوزه سياسي، فضاي رسانه اي در دنيا چندان به سود جمهوري اسلامي ايران نيست. با موضع گيري هاي اوليه دولت نهم در خصوص مسائلي چون بقاي رژيم صهيونيستي، افسانه هولوکاست و متعاقب آن ديپلماسي هسته اي ايران، موجي از تبليغات و جنگ رواني در شبکه هاي ماهواره اي عليه جمهوري اسلامي ايران به راه افتاد. در اين راستا رسانه هايي مانند BBC,CNN تلاش بسياري کردند که به افکار عمومي داخلي ايران تاثير بگذارند و همچنين در به کارگيري ديپلماسي عمومي در سطح نظام بين الملل عليه ايران نقش مهمي بازي کرده اند. موضع گيري اخير کشورهاي 1+5 (پنج عضو دائم شوراي امنيت بعلاوه آلمان) نسبت به برنامه هسته اي ايران، صدور قطعنامه اي اخير شوراي امنيت سازمان ملل در خصوص پرونده هسته اي ايران و حمله به حزب الله لبنان همگي در فضاي رسانه اي ايجاد شده توسط غرب تحقق يافتند. همان گونه که بحث شد «توليد گفتمان» توسط شبکه هاي ماهواره اي و ايجاد فضاي مناسب براي برخورد با کشورهاي ديگر در اين راستا صورت مي گيرد؛ به طوري که اين رسانه ها درباره يک موضوع مبادرت به توليد گفتماني خاص مي کنند و وقتي آن گفتمان پذيرفته مي شود، برخورد با آن موضوع خاص بيشتر از دريچه همان گفتمان صورت مي گيرد.
آيا جمهوري اسلامي ايران مي تواند با شبکه هاي ماهواره اي مقابله کند؟
دوم آنکه از طريق محدود کردن فضاي رسانه اي در کشور- با شيوه هايي چون جمع آوري آنتن هاي ماهواره - با روند جاري به وجود آمده به تقابل برخيزند و سوم آنکه با تدوين يک استراتژي رسانه اي در فضاي مناسب به مباحث مطرح شده بپردازند. درچنين وضعيتي بايد ضمن پذيرش بعضي شرايط که لازمه حضور رسانه اي موفق هستند، براي رويارويي عاقلانه و هوشمندانه با امواج و پيام هاي رسانه اي غيرملي- چون شبکه هاي ماهواره اي- برنامه ريزي مناسب داشت. متولي اين امر کسي نيست جز حاکميت. در اين راستا گروهي از نمايندگان مجلس ضمن برشمردن وجود مختلف امنيتي، اطلاعاتي و سياسي استفاده از ماهواره در ايران، برضرورت استفاده مديريت شده از آن تاکيد دارند.
اين نمايندگان مجلس بر اين نکته تاکيد دارند که موضوع استفاده از ماهواره با خيلي از مسائل و مباحث علمي، آموزشي و هنجاري درآميخته و اين وظيفه حاکميت است که خوب و بد را از يکديگر جدا کند. اين نمايندگان چنين تحليل مي کنند که اگر اين امر به بودجه کافي و نيروي متخصص نياز دارد، نمي توان به دليل نبود بودجه، نيروي متخصص يا ناکافي بودن امکانات اعلام کرد ماهواره بد و غيرقابل قبول است.
مي توان با بمباران رسانه اي مقابله کرد؟
بله بي شک منطقي نيست تسليم بمباران رسانه اي و فناوري پيشرفته شويم يا در سطحي ترين حالت به جمع آوري فيزيکي آنتن هاي ماهواره مبادرت ورزيم. بنابراين گزينه سوم يعني استفاده از قدرت نرم افزاري مطرح مي شود. در به کار بردن قدرت نرم افزاري، ابزار و استراتژي ما اولا به ميزان پيشرفت اين شبکه ها پيشرفته خواهد بود و ثانيا در نبرد رسانه اي از سلاحي هم جنس سلاح طرف مقابل استفاده مي شود. در اين تدبير رسانه اي با استفاده از قدرت نرم- در مقابل قدرت سخت و جمع آوري آنتن ها از پشت بام خانه ها- و تدوين قوانين مطابق با شرايط روز جامعه و جامعه جهاني، چالش هاي آينده کنترل مي شوند. در سال هاي آينده، ظهور ماهواره هاي پيشرفته تر که قادر به ارسال نيرومندتر امواج و هدف گيري دقيق تر هستند، يک نظام ارتباطي جهاني را به وجود خواهند آورد و ابزارهاي دستيابي به امواج که قابليت نصب در محيط بسته و داخلي را دارند، در اختيار همگان قرار خواهد گرفت. بنابراين در آينده اي نزديک بحث استفاده درست و صحيح از اين دستگاه ارتباطي از بحث کوشش براي مقابله با فناوري هاي موجود بيشتر موضوعيت پيدا مي کند.
مي توان به صورت مديريت شده از ماهواره استفاده کرد
در حوزه فني و علمي وضع مناسبي براي مقابله با شبکه هاي ماهواره اي نداريم
اکنون اين پرسش مطرح است که در صورت ارتقاء آنتن هاي ماهواره و ورود نسل جديد آنتن ها که محتمل به نظر مي رسد ابزار مقابل ما هم به همان اندازه پيشرفت مي کنند؟ پرسش بالا در حالي مطرح مي شود که بنا به اعتقاد بسياري از تحليل گران تا چند سال ديگر با پيشرفت هايي که در اين زمينه صورت مي گيرد، در خاورميانه مردم قادر خواهند بود بدون استفاده از ديش و بشقاب هاي ماهواره با تلويزيون هاي معمولي قادر به ديدن صدها شبکه ماهواره اي باشند.
منبع:ديپلما تيک شماره 42
