راهکارهای سالم سازی ارتباط دختر و پسر
سالم سازی ارتباط دختر و پسر وابسته به تقویت مبانی اخلاقی و اعتقادی است که طرفین (دختر و پسر) با تقویت این دو مبنا می توانند ارتباط سالمی در جامعه ی اسلامی داشته باشند. در صورت عدم تحقق مبانی پیش گفته و ضرورت ارتباط طولانی مدت، راهکار شرعی، ایجاد عقد موقت است.(1)
پیامبر اسلام (ص) فرمود: اما حیا، حقیقتی است که امور و خصلت هایی از آن منشعب می شود، مانند نرم خویی، مهربانی، آگاهی و توجه به مراقبت خدا در پنهان و آشکار، سلامت نفس، دوری از گناه و شر، خوش رویی، بزرگواری و بلندی نظر، پیروزی، نام نیک در میان مردم ...؛ این ها خصلت هایی است که خردمند به وسیله ی حیا به آن ها می رسد، پس خوشا به حال کسی که خیرخواهی خدا را بپذیرد و از رسوایی اش در محضر حق بترسد.(3)
از رسول گرامی اسلام (ص) نقل شده است که مانند پیامبران باقی نمی ماند مگر سخن مردم که اگر حیا نکنی هر کاری انجام خواهی داد.(4)
این سخن رسول خدا که بیانگر و مؤید ضرب المثل معروف عرب است، روشنگر این واقعیت می باشد که حیا جوهره ی هر خوبی است، زیرا اگر انسان به مرتبه ای برسد که هر چه بخواهد انجام بدهد، از مرتبه ی انسانیت خارج می شود و آنچه در این راستا پیشگیر، مانع و همچون سدی است در برابر تمایلات انسانی، حیا و شرم می باشد.
همچنین از امیرالمومنین علی (ع) نقل شده است که عاقل ترین مردم با حیاترین آن هاست.(5)
نقش حیا در سالم سازی روابط به گونه ای پر اهمیت است که بدون آن حتی ایمانی وجود ندارد (6) و جایی که ایمان وجود نداشته باشد، رابطه معنا ندارد و برای ایجاد یک ارتباط خوب و شایسته، حیا ضرورت دارد.
ضرورت حجاب و پوشش در مورد زن جای هیچ شک و تردیدی نیست، ولی آنچه در سالم سازی روابط کمک می کند، افزون بر پوشش زن، پوشش مرد است. درست است که مرد ها وظیفه دارند تنها شرمگاه (از ناف تا زانو) خود را بپوشانند، ولی مرحوم صاحب عروة الوثقی مسئله را این گونه مطرح می کند: «بر مردان پوشش واجب نیست، مگر در عورت، اما اگر علم داشته باشیم که زنان عمداً به بدن ما نگاه می کنند، پوشش از باب حرمت تعاون بر اثم واجب است.(8)
اگر مردی با قصد به حرام انداختن زن بدون لباس بیرون بیاید، کمک به گناه صدق می کند، زیرا قصد وقوع گناه توسط زنان را نموده و این کار کمک به انجام دادن گناه است، اما اگر چنین قصدی نداشته باشد و فقط احتمال داشته باشد از عدم پوشش وی عده ای به گناه بیفتند، کمک به گناه صدق نمی کند.
اما آنچه در سالم سازی روابط دختر و پسر مطرح می باشد، پوشش طرفین است، از آن جا که دختر و پسر با هم معاشرت دارند، باید تمامی مقدمات احتمالی وقوع گناه از جمله برهنه بودن مرد برداشته شود و مرد با ظاهری محجوب حاضر شود و البته حجاب مرد ارتباطی کامل و استوار با حیا دارد که پیش تر از آن یاد شد.
افزون بر این، آگاهی از آثار وضعی نگاه به نامحرم می تواند گام موثری در تقویت این راهکار باشد. از امام صادق (ع) روایت شده است: «نگاه، تیری است از تیر های زهرآگین شیطان، کسی که برای خداوند متعال نگاه را ترک کند، خداوند عزوجل آرامشی همراه با ایمان به او می چشاند.(11)
از سوی دیگر توجه به آثار فراوان چشم پوشی، خود راهکاری است برای سالم سازی ارتباط دختر و پسر که تنها به یک نمونه اشاره می شود. از امام صادق (ع) روایت شده است: «هرکس زنی را ببیند و چشمش را به آسمان بیاندازد یا آن را برگرداند، به زودی خداوند مزه ی ایمان را به او خواهد چشاند.(12).»
تمام هستی (عالم) به صورت یک مجموعه ی واحد محضر و دفتر دادگاه است و قاضی این دادگاه نیز حاضر است، اعتقاد به وجود خدای متعال و نظارت دائمی او و همچنین اعتقاد به روز رستاخیز از مهم ترین راهکار های سالم سازی ارتباط دختر و پسر است. در این زمینه، اشاره به ارتباط حضرت یوسف (ع) و زلیخا می تواند راه گشای بسیاری از مسایل پیش آمده برای جوانان باشد. حضرت یوسف (ع) در پاسخ افزون طلبی زلیخا به او یک جمله گفت: «معاذ الله»؛ « و آن [زنی] که آن (=یوسف) در خانه اش بود، از وجودش تمنای کامجویی کرد، و همه ی درها را محکم بست و گفت: «بیا (که من آماده) برای توام!» (یوسف) گفت: «پناه بر خدا! در حقیقت او پرورش دهنده ی من است؛ جایگاه مرا نیکو داشت؛ (پس خیانت به او ستمکاری است و) قطعاً ستمکاران رستگار نمی شوند.»(13)
2. گناهان بزرگ با مراوده و نرمش شروع می شوند.
3. حضور زن و مرد، پسر و دختر در فضای در بسته، زمینه را برای گناه فراهم می کند.
4. عشق در اثر مراوده و به تدریج پیدا می شود، نه به صورت دفعی و یک باره، بنابراین از معاشرت های طولانی مدت تا حد امکان پرهیز شود.
5. در برابر قدرت شهوت، همسر پادشاه نیز به زانو در می آید.
6. موقع هجوم حمله ی شیطان یاد خدا بهترین راهکار است.
7. یاد عاقبت گناه مانع ارتکاب آن است.
8. توجه به خدا مهم ترین عامل بازدارنده است.
9. یک لحظه گناه، انسان را از رستگاری ابدی دور می سازد.
10. ضرورت شکر نعمت دهنده اقتضا می کند گناه نکنیم.(14)
توضیح راهکار ها
الف ـ حیا
پیامبر اسلام (ص) فرمود: اما حیا، حقیقتی است که امور و خصلت هایی از آن منشعب می شود، مانند نرم خویی، مهربانی، آگاهی و توجه به مراقبت خدا در پنهان و آشکار، سلامت نفس، دوری از گناه و شر، خوش رویی، بزرگواری و بلندی نظر، پیروزی، نام نیک در میان مردم ...؛ این ها خصلت هایی است که خردمند به وسیله ی حیا به آن ها می رسد، پس خوشا به حال کسی که خیرخواهی خدا را بپذیرد و از رسوایی اش در محضر حق بترسد.(3)
از رسول گرامی اسلام (ص) نقل شده است که مانند پیامبران باقی نمی ماند مگر سخن مردم که اگر حیا نکنی هر کاری انجام خواهی داد.(4)
این سخن رسول خدا که بیانگر و مؤید ضرب المثل معروف عرب است، روشنگر این واقعیت می باشد که حیا جوهره ی هر خوبی است، زیرا اگر انسان به مرتبه ای برسد که هر چه بخواهد انجام بدهد، از مرتبه ی انسانیت خارج می شود و آنچه در این راستا پیشگیر، مانع و همچون سدی است در برابر تمایلات انسانی، حیا و شرم می باشد.
همچنین از امیرالمومنین علی (ع) نقل شده است که عاقل ترین مردم با حیاترین آن هاست.(5)
نقش حیا در سالم سازی روابط به گونه ای پر اهمیت است که بدون آن حتی ایمانی وجود ندارد (6) و جایی که ایمان وجود نداشته باشد، رابطه معنا ندارد و برای ایجاد یک ارتباط خوب و شایسته، حیا ضرورت دارد.
ب ـ رعایت حجاب شرعی
ضرورت حجاب و پوشش در مورد زن جای هیچ شک و تردیدی نیست، ولی آنچه در سالم سازی روابط کمک می کند، افزون بر پوشش زن، پوشش مرد است. درست است که مرد ها وظیفه دارند تنها شرمگاه (از ناف تا زانو) خود را بپوشانند، ولی مرحوم صاحب عروة الوثقی مسئله را این گونه مطرح می کند: «بر مردان پوشش واجب نیست، مگر در عورت، اما اگر علم داشته باشیم که زنان عمداً به بدن ما نگاه می کنند، پوشش از باب حرمت تعاون بر اثم واجب است.(8)
اگر مردی با قصد به حرام انداختن زن بدون لباس بیرون بیاید، کمک به گناه صدق می کند، زیرا قصد وقوع گناه توسط زنان را نموده و این کار کمک به انجام دادن گناه است، اما اگر چنین قصدی نداشته باشد و فقط احتمال داشته باشد از عدم پوشش وی عده ای به گناه بیفتند، کمک به گناه صدق نمی کند.
اما آنچه در سالم سازی روابط دختر و پسر مطرح می باشد، پوشش طرفین است، از آن جا که دختر و پسر با هم معاشرت دارند، باید تمامی مقدمات احتمالی وقوع گناه از جمله برهنه بودن مرد برداشته شود و مرد با ظاهری محجوب حاضر شود و البته حجاب مرد ارتباطی کامل و استوار با حیا دارد که پیش تر از آن یاد شد.
ج ـ عفت چشم و چشم پوشی
افزون بر این، آگاهی از آثار وضعی نگاه به نامحرم می تواند گام موثری در تقویت این راهکار باشد. از امام صادق (ع) روایت شده است: «نگاه، تیری است از تیر های زهرآگین شیطان، کسی که برای خداوند متعال نگاه را ترک کند، خداوند عزوجل آرامشی همراه با ایمان به او می چشاند.(11)
از سوی دیگر توجه به آثار فراوان چشم پوشی، خود راهکاری است برای سالم سازی ارتباط دختر و پسر که تنها به یک نمونه اشاره می شود. از امام صادق (ع) روایت شده است: «هرکس زنی را ببیند و چشمش را به آسمان بیاندازد یا آن را برگرداند، به زودی خداوند مزه ی ایمان را به او خواهد چشاند.(12).»
د ـ تقویت اعتقاد به مبدأ و معاد
تمام هستی (عالم) به صورت یک مجموعه ی واحد محضر و دفتر دادگاه است و قاضی این دادگاه نیز حاضر است، اعتقاد به وجود خدای متعال و نظارت دائمی او و همچنین اعتقاد به روز رستاخیز از مهم ترین راهکار های سالم سازی ارتباط دختر و پسر است. در این زمینه، اشاره به ارتباط حضرت یوسف (ع) و زلیخا می تواند راه گشای بسیاری از مسایل پیش آمده برای جوانان باشد. حضرت یوسف (ع) در پاسخ افزون طلبی زلیخا به او یک جمله گفت: «معاذ الله»؛ « و آن [زنی] که آن (=یوسف) در خانه اش بود، از وجودش تمنای کامجویی کرد، و همه ی درها را محکم بست و گفت: «بیا (که من آماده) برای توام!» (یوسف) گفت: «پناه بر خدا! در حقیقت او پرورش دهنده ی من است؛ جایگاه مرا نیکو داشت؛ (پس خیانت به او ستمکاری است و) قطعاً ستمکاران رستگار نمی شوند.»(13)
پیامد های هشدارآمیز داستان یوسف و زلیخا:
2. گناهان بزرگ با مراوده و نرمش شروع می شوند.
3. حضور زن و مرد، پسر و دختر در فضای در بسته، زمینه را برای گناه فراهم می کند.
4. عشق در اثر مراوده و به تدریج پیدا می شود، نه به صورت دفعی و یک باره، بنابراین از معاشرت های طولانی مدت تا حد امکان پرهیز شود.
5. در برابر قدرت شهوت، همسر پادشاه نیز به زانو در می آید.
6. موقع هجوم حمله ی شیطان یاد خدا بهترین راهکار است.
7. یاد عاقبت گناه مانع ارتکاب آن است.
8. توجه به خدا مهم ترین عامل بازدارنده است.
9. یک لحظه گناه، انسان را از رستگاری ابدی دور می سازد.
10. ضرورت شکر نعمت دهنده اقتضا می کند گناه نکنیم.(14)
پي‌نوشت‌ها:
1. ر.ک: عقد موقت در همين نوشتار.
2. «الحيا سبب الي کل جميل» بحارالانوار، ج 77، ص 211، ح 1.
3. حسين انصاريان، فرهنگ مهرورزي، ص 120. به نقل از تحف العقول، ص 17 و بحارالانوار، ج 1، ص 118، باب 4، حديث 11.
4. عيون اخبار الرضا، ج 2، ص 56، حديث 207.
5. غررالحکم، 2900.
6. «لا ايمان لمن لا حياء له»:(امام صادق(ع))، کافي، ج 2، ص 106، حديث 5.
7. مساله ي حجاب، استاد مرتضي مطهري.
8. «يجب علي النساء التستر کما يحرم علي الرجال النظر و لا يجب علي الرجال التستروان کان يحرم علي النساء النظر؛ نعم حال الرجال بالنسبته الي الصوره حال النساء و يجب عليهم التستر مع العلم يتعهد النساء في النظر من باب حرمت الاعانه علي الاثم.».
9. در اين جا ديدگاه هاي مختلف وجود دارد: 1. کراهت(مبسوط شيخ طوسي)، 2. يک مرتبه جايز و تکرار جايز نيست(محقق شيرازي) علامه در قواعد و شهيد اول و ثاني در لمعه و شرح لمعه؛ 3. نگاه به صورت و دست ها مطلقاً جايز نيست(صاحب جواهرالکلام، صاحب عروة الوثقي و حضرت امام).
10. ر.ک: معاشرت زنان و مردان، حسن صادقي.
11. «النظر سهم من سهام ابليس مسموم و من ترکها لله عزوجل لا لغيره اعقبه اله امنا و ايمانا يجد طعمه» وسايل الشيعه، ج 14، باب 104، مقدمات نکاح، ح 5.
12. «من نظر الي امراه فرفع بصره الي السماء او غض بصره لم يرتد اليه طرفه حتي يرزقه الله ايمانا يجد طعمه.»، ر.ک: همان، حديث 9 و 10.
13. يوسف، 23.
14. ر.ک: تفسير نور، ج 6، ص 46.
منبع: رضایی اصفهانی، محمد علی؛ (1387) پرسش های قرآنی جوانان: روابط دختر و پسر، قم، انتشارات پژوهش های تفسیر و علوم، چاپ سوم.
/ج
