درباره همه استعداد ياب هاي فوتبال ايران از 1320 تا امروز
پديده استعداد يابي عمري به قدمت تاريخ فوتبال ايران دارد. «اسکات ها» يا همان پديده ياب هاي سنتي فوتبال، از دل محلات، زمين هاي خاکي و مدارس، سرداران آينده فوتبال را شناسايي مي کردند. امروز، پديده هاي فوتبال، از مدارس فوتبال به جامعه معرفي مي شوند و اکثر آنها آن قدر از اين در به آن در مي زنند تا کاملاً معروف شوند. اين در حالي است که پديده هاي امروز، خودشان به مربيان استعداد ياب يا صاحب تيم مراجعه مي کنند و اگر خيلي خوب باشند، شانس مي آورند تا بدون هزينه کردن به تيم مطرحي برسند و از آن پس، ديگر با درخشش احتمالي بين تيم ها و باشگاه ها، جا به جا و رد و بدل مي شوند. اين در حالي است که شرايط در گذشته اين گونه نبوده و فقط چند تيم مطرح در پايتخت داشتيم که بازيکنان تهراني، باور رسيدن به آن ها را در سر نداشتند. بسياري از اين بازيکنان بدون آن که به سطح باشگاهي برسند فراموش شدند و معدودي زير چشمان تيزبين بزرگاني مثل دکتر عباس اکرامي، رسول مددنوعي و علي دانايي فرد، ثبتي تاريخي يافتند. در اين مجال به مرور نام و عملکرد برخي از اسکات هاي بزرگ تاريخ فوتبال ايران مي پردازيم و ابتدا از دکتر عباس اکرامي ياد مي کنيم.
1ــ دکتر عباس اکرامي (1292ــ1380)
مؤسس شاهين در سال هاي ابتدايي دهه 20، معلم دبيرستان هاي البرز و فيروز بهرام بود و استعدادهاي ناب فوتبال را يا از اين دو دبيرستان برمي گزيد و يا در محدوده مسير دبيرستان البرز تا خانه اش، پديده هاي فوتبال را در خيابان ها جست و جو مي کرد. از جمله ستاره هايي که او به فوتبال ايران معرفي کرد مي توان به مهدي قلي مسعود انصاري، اميرآقا حسيني، مسعود برومند، جعفر کاشاني، همايون بهزادي، حسينعلي کلاني و...اشاره کرد. اکرامي، کلاني را هنگام فوتبال بازي کردن در مقابل امجديه يافت و جعفر کاشاني را در زمان بازي هاي آموزشگاهي. اکرامي را بدون هيچ ترديد مي توان بزرگ ترين اسکات فوتبال ايران دانست. در واقع مکتب فوتبال شاهين در تهران و شهرستان هاي مختلف بر مبناي تلاش هاي او شکل گرفت. بر اين اساس مي توان از او به عنوان پدر معنوي دو تيم سپاهان و پرسپوليس ياد کرد.
2ــ علي دانايي فرد (1301ــ 1358)
پدر ايراج دانايي فرد، اولين مربي بزرگ تيم تاج سابق بود. دانايي فرد ابتدا بازيکن تيم دوچرخه سواران بود، اما بعد از ادغام دوچرخه سواران و سرباز در سال 1328 و سپس تغيير نام دوچرخه سواران به «تاج»، وي سرمربي اين تيم و سپس فوتبال «نادر» و در مقطعي «شعاع» شد. دانايي فرد که در سال 58 به رحمت خدا رفت، زمينه ساز حضور ستارگاني مثل عارف قلي زاده، پرويز کوزه کناني، کامبيز جمالي، ايرج دانايي فرد، مهدي حاج محمد و...در فوتبال ايران بود. دانايي فرد بعدها داور بزرگي شد و ضمن سرکربي گري و شناخت پديده هاي درجه اول فوتبال ايران، مثل اکرامي و فکري، قضاوت هم مي کرد.
3ــ رسول مددنوعي (1374ــ 1298)
اگر عباس اکرامي را پدر شاهين و علي دانايي فرد را پدر تاج سابق (استقلال) بدانيم، رسول مددنوعي به واقع نياي مقدس تيم راه آهن محسوب مي شود که ستارگان نسل اول راه آهن دست پرورده او بودند و افرادي چون برادران ابوطالب، عليرضا حاج قاسم، اکبر کارگرجم و...دست پرورده هاي او به شمار مي رفتند. وي بيش از هر کسي به فوتبال در سطح پايه علاقه و اعتقاد داشت. مددنوعي در سال 1374 در پايان بازي يکي از بازي هاي ليگ در خارج از محوطه استاديوم آزادي در حال عبور از خياباني منتهي به ورزشگاه در سانحه رانندگي درگذشت.
4ــ حسين فکري (1382ــ1302)
پدر مکتب تهرانجوان و از ستارگان تيم فوتبال دارايي تهران و تيم ملي بود. علاقه او به مربيگري به قدري بود که آخرين ستاره و دست پروده اش در فوتبال يعني غلامرضا عنايتي را در 74 سالگي به فوتبال ايران معرفي کرد. فکري در سال هاي ابتدايي دهه 40، داريوش مصطفوي را هم کشف کرد. ستارگان او به طور معمول در تيم هاي عقاب و تهرانجوان متولد مي شدند که از جمله معروف ترين آنها مي توان به حسن باباخانلو، فريبرز اسماعيلي، غلام وفاخواه و...اشاره کرد. فکري تا سال 1377 در فوتبال ايران به مربيگري پرداخت و شاگردان زيادي را هم به فوتبال معرفي کرد.
5ــ امير ابوطالب (1315)
در مکتب فوتبال راه آهن دارايي تهران ستارگاني را معرفي کرد که برخي از آن ها ناب ترين ستارگان فوتبال ايران شدند. نفراتي مثل علي جباري، فريدون معيني، کريم شاهرودي و...ابوطالب تا سال 1382 هم به مربيگري اشتغال داشت و در مقطعي هدايت تيم راه آهن را براي چندمين بار بر عهده گرفت. او برادر بزرگ تر استعداد ياب ديگري به نام پرويز ابوطالب محسوب مي شود.
6ــ پرويز ابوطالب (1321)
برادر کوچک تر امير ابوطالب در تيم هاي پله و بوتان 3 نسل فوتبالي را به ايران معرفي کرد که از آن جمله مي توان به محمد دادکان، اکبر ميثاقيان، جواد زرينچه، حسن شيرمحمدي، جواد نکونام و...اشاره کرد. ابوطالب سپس با داير کردن باشگاه ورزشي «پويا» به توليد محصولات ورزشي و همزمان تأسيس آکادمي استعداديابي پويا اهتمام ورزيد که نکونام از شاگردان همين آکادمي است.
7ــ زدراوکورايکوف (2006ــ 1934)
رايکوف در سال 1348 به ايران آمد تا هدايت همزمان تيم ملي بزرگسالان و جوانان را بر عهده داشته باشد، اما فقط يک سال صاحب اين مسئوليت بود وسپس به تيم تاج سابق رفت و يک دوره پرافتخار و خاطره انگيز 6ساله را در تيم تاج سابق سپري کرد. رايکوف با پرورش ستارگاني مانند ناصر حجازي، حسن روشن، غلامحسين مظلومي، هادي نراقي و...نقش عمده اي در بارور کردن فوتبال ملي ايران در 2 دهه 40و50 داشت.
8ــ منصور امير آصفي (1387ــ1312)
اميرآصفي که به جز سرمربيگري در تيم ملي، همه مسئوليت هاي مهم فوتبال تهران و سرمربيگري در باشگاه هاي بزرگ را بر عهده داشت، صاحب مکتبي از فوتبال ايران به نام «کيان» شد. او در «کيان» شاگرد استاد زنده ياد صدري ميرعمادي بود، اما خودش با پرورش بزرگاني نظير علي پروين، پرويز قليچ خاني، فرامرز ظلي و امير حاج رضايي در اين عرصه، موفق و تاريخي عمل کرد.
9ــ پرويز دهداري (1371ــ1313)
زنده ياد پرويز دهداري را بايد تواناترين اسکاتر فوتبال ايران به شمار آورد. او در دهه 40 و50 ستارگاني چون برادران خبيري، عليرضا خورشيدي، ناصر نورايي، سهام الدين ميرفخرايي، جواد ا...وردي و سجاد صادقي را به فوتبال ايران معرفي کرد و در دهه 60 تيم ملي گمنام هايي چون عباس سرخاب، جواد زرينچه ــ که البته شاگرد پرويز ابوطالب بود ــ و...را به تيم ملي آورد.
10ــ حسين لطفي (1324)
از مربيان فوتبال ايران در تيم هاي مختلف پايه محسوب مي شود که در 35 سال گذشته بازيکنان زيادي به فوتبال ايران معرفي کرده که از ميان آن ها مي توان به حسين فرکي و فيروز کريمي اشاره کرد. لطفي هنوز در فوتبال ايران فعال است.
11ــ ناصر ابراهيمي (1321)
او جزو مربياني به شمار مي رود که در سنين جواني هدايت يک تيم ليگي را بر عهده گرفته و عامل ظهور ستارگاني در فوتبال ايران شدند که از مهم ترين آن ها مي توان به محمد پنجعلي، امير قلعه نوعي و...اشاره کرد. ابراهيمي هدايت تيم هاي برق و تيم ملي نوجوانان را قبل از رسيدن به 40 سالگي بر عهده داشته و هنوز در عرصه مربيگري فعاليت مي کند.
12ــ اردشير لارودي (1324)
يکي ديگر از مربيان مکتب فوتبال راه آهن که با پرورش استعدادهايي نظير بهتاش فريبا و فرشاد پيوس در اين عرصه صاحب اعتباري خاص شده است. لارودي حدود 30 سال است که از فعاليت مربيگري به طور کل منفک شده و در مطبوعات فعاليت مي کند.
13ــ حسن حبيبي (1318)
نقش فعال خود را در معرفي پديده هاي فوتبال ايران از زمان حضور در تيم آرارات تهران ايفا کرد. از جمله ستارگان که توسط حسن حبيبي به فوتبال ايران معرفي شدند مي توان از ادموند بزيک، فرد ملکيان و سرژيک تيموريان ياد کرد.
14ــ رجب علي فرامرزي (1310)
در حال حاضر ساکن کشور آلمان است، اما در سال هاي دهه 40و50 هدايت تيم فوتبال بانک ملي و تيم پرسپوليس را زماني که اين تيم در دسته دوم تهران بود، بر عهده داشت و در اين رهگذر بازکناني چون بهرام مودت، مسيح مسيح نيا، محمود خوردبين و...را به فوتبال سطح اول ايران معرفي کرد.
15ــ علي دوستي (1347)
متأخرترين استعداد ياب فوتبال ايران، علي دوستي است. وي از ابتداي دهه 70 به بعد در حالي که خودش هم دوران جواني را سپري مي کرد، بازيکناني چون داوود فنايي، علي انصاريان، محمد برزگر، مهدي مهدوي کيا، جواد کاظميان و...را به فوتبال ايران معرفي کرد تا لقب بازيکن سازترين مرد فوتبال ايران در نسل حاضر را از آن خود کند.
16ــ نايب رويين دل (1322)
بازيکن سابق شاهين در دهه 40 از دهه 50 سرمربي تيم بانک ملي شد و تحت هدايت فني او بود که بزرگاني مثل روح ا...عبادزاده، عباس جواهري، رضا رجبي و...رشد کرده و به فوتبال درجه اول ايران معرفي شدند.
17ــ مهدي قياسي
مرد اول بازيکن سازي در مشهد، مهدي قياسي است. او پدر فوتبال نوين مشهد و ابومسلم است و آخرين نسل ستاره هاي مشهد از جمله خداداد عزيزي، حسين بادامکي و عليرضا نيکبخت واحدي با تلاش اين بزرگمرد به فوتبال ايران معرفي شدند.
18ــ بهمن صالح نيا
معلم تمام نماي فوتبال در شهر بندر انزلي بود که با پرورش استعدادهايي نظير غفور جهاني، سيروس قايقران، برادران اسپندار، محمد حبيبي و...يکي از خدمتگزاران فوتبال گيلان و يکي از ناب ترين اسکاترهاي فوتبال ايران لقب گرفته است.
19ــ محمود حريري
پايه گذار شاهين در دهه 30 فوتبال اصفهان بوده است و همه ستارگان نسل دهه 40 اصفهان مثل محمود ياوري، خوروش و...شاگردان او بوده اند. در فوتبال اصفهان بد نيست يادي هم از حسين چرخابي و بهرام عاطف کنيم که در اين عرصه بسيار پرتلاش بوده اند.
20ــ بيوک صباغ
اگر قياسي و حريري را پدر فوتبال مشهد و اصفهان بدانيم، بيوک صباغ هم پدر فوتبال نوين تبريز است که با تربيت بازيکناني مانند احد شترباني، غلامرضا باغ آبادي، احد شيخ لاري و...به فوتبال تبريز در دهه 50 هويتي تازه بخشيد.
21ــ عباس رضوي (1324)
امروز در سوئد زندگي مي کند، اما زماني که در تيم هايي مثل برق شيراز، استقلال و نيروي زميني فعاليت مي کرد، ستارگاني مثل هادي آهنگران، عليرضا حيدري، محمد حسين ضيايي و...را به فوتبال ايران تقديم کرد.
22ــ لفته سه برادران
بعد از پرويز دهداري لفته سه برادران از اسکاترهاي معروف خوزستاني به شمار مي رود. محمد دستجردي، عباس نواصر زاده، نعيم سعداوي و بسياري ديگر از شاگردان مردي بوده اند که در دهه 80، هيچ گاه در سطح اول فوتبال مربيگري نکرده است.
23ــ اصغر تقي بيگ
او هم در مجموعه افتخارآفرين راه آهن و در مکتب فوتبال اين شهر فعاليت کرده و بازيکناني چون مجتبي محرمي و رضا حسن زاده محصول بينش عميق او بوده اند. تقي بيگ امروز از يک مغازه کوچک خود در خيابان مختاري، امرار معاش کرده و همان جا هم زندگي مي کند.
24ــ سيف ا...دهکردي
يکي ديگر از ستاره هاي خوزستاني است که در دهه 40 و 50 با پرورش استعدادهايي مثل محمد صادقي، کمال خليليان و رضا قفلساز در اين عرصه سري در سرها درآورد. دهکردي نام خوزستان را در دهه 50 پر آوازه کرد.
25ــ وينکو بگوويچ (1328)
يکي ديگر از اسکاترهاي خارجي فوتبال ما بگوويچ بود که از بدو کارش در فولاد، پايه را بر استفاده تيم بزرگسالان از مهره هاي تيم پايه گذاشت و بر اين اساس ايمان مبعلي، علي بداوي، سيدمحمد علوي، جلال کاملي، حسين کعبي و...را به فوتبال ايران معرفي کرد. بگوويچ در پاس همدان هم همين عملکرد را از خود به جاي گذاشت. نناد نيکوليچ امروز در تيم هاي پايه فولاد کار وي را ادامه مي دهد.
26ــ ولاديمير جگيچ
در سال 1355 به ايران آمد و در فوتبال استقلال نفراتي را به ميدان فرستاد که بعدها پايه هاي فوتبال ملي را بنا نهادند. بازيکناني چون شاهرخ و شاهين بياني، رضا نعلچگر و...را در اين ميان مي توان نام برد.
27ــ محمد مايلي کهن (1333)
او در سطحي کلان يعني تيم ملي به استعدادهاي جوان بسياري ميدان داد، اما از اين حيث که ما استعداد ياب ها را در سطح پايه معرفي مي کنيم، از معرفي افرادي چون مايلي کهن که در سطح ملي فعال بوده و هستند خودداري مي کنيم، اما نگاهي به افراد ميدان ديده او در تيم سايپا قطعاً برايتان جذابيت دارد. او نفراتي مصل مسعود شجاعي سليماني، پژمان رفيعي، ميثاق معمار زاده، مجيد غلام نژاد و...را در تيم سايپا به ميدان فرستاد و از اين حيث فرد شايسته اي لقب مي گيرد.
28ــ غلامحسين پيرواني
شايد ستاره هايي که او در تيم شهيد سپاسي مطرح کرد در تيم هايي به جز تيم نظامي شيرازي مطرح شده بودند، اما او در تيمش اين استعدادها را به اوج رساند. مرور نام بازيکناني چون غلامرضا رضايي، هاشم بيک زاده، سيد مهدي رحمتي، علي انصاريان، محمد برزگر و...در اين عرصه قابل توجه است. پيرواني در سطح پايه هم ستارگاني چون مهرداد معدنچي، محسن نيساني و...را شناسايي کرد و صاحب اعتبار شد.
29ــ واسيلي گوجا
علي رغم حضور کوتاه مدتي که در فوتبال ما با تيم تراکتورسازي داشت، خودنمايي قابل توجهي در اين عرصه داشت و با حضور او بود که کريم باقري، برادران دين محمدي و حسين خطيبي در فوتبال ما صاحب نام و اعتبار شده و نام تبريز را بلند آوازه کردند.
30ــ فيروز کريمي (1333)
هرچند او در عرصه هاي متفاوتي که حتي رويکرد منفي هم داشته اند مطرح است، اما به هر حال در سال هاي مختلفي که مجموع آن به 21 سال مي رسد ستاره هاي بسياري را در فوتبال ايران با تيم هايي مانند پاس، بهمن، راه آهن و...مطرح کرده که از آن جمله مي توان به هادي اصغري، محمود شافعي، مهدي تاتار و...اشاره کرد.
31ــ همايون بهزادي (1320)
در دوران قبل خود به سرطلايي مشهور بود. سرطلايي بزرگ و تاريخ ساز در سال هاي ابتدايي دهه 50 ستارگاني مثل مسيح مسيح نيا، محمد دادکان، محمد زادمهر، جهانگير فتاحي و...را به پرسپوليس آورد، هرچند دادکان قبل از بهزادي ابتدا شاگرد پرويز ابوطالب بود.
32ــ علي محمد مرتضوي (1322)
بزرگمرد فوتبال جنوب شرق تهران بود که در محله عارف، قياسي، ميدان خراسان و...با پرورش استعدادهايي مثل مصطفي اردستاني، پرويز علمايي، عباس بنيان، مجيد جلالي، سيد مهدي ابطحي و معرفي آن به فوتبال ايران، موفق و قدرتمند کرد.
33ــ محمد پنجعلي (1334)
دوران طولاني در مربيگري نداشت، اما استعداد ياب بزرگي بود چنانچه در مدت مديريتش در عرصه تيم هاي پايه و هدايت همزمان تيم اميد پرسپوليس، ستارگاني مثل محسن بياتي نيا، هادي عقيلي، علي خادم و ابراهيم صادقي (کاپيتان امروز سايپا) را پرورش داد. در سال 66 مرتضي کرماني، يکي از بزرگ ترين ستارگان تاريخ فوتبال پرسپوليس را به سرمربي وقت تيم يعني علي پروين معرفي کرد.
34ــ رحيم ميرآخوري (1335)
بي انصافي است که در بانک ملي و تاريخ اين تيم از رجب علي فرامرز، نايب رويين دل و حتي علي دوستي مهر حرف بزنيم، اما نسبت به «ميرآخوري» بي تفاوت باشيم. مردي که در دهه 60 سرمربي جوانان بانک ملي و در دهه 70 سرمربي بزرگسالان. نمونه ستارگاني را که او به فوتبال ايران معرفي کرد عبارتند از مجيد نامجو مطلق، نادر ميراحمديان، مهدي نجفي، ليث نوبري و ستارگان ديگري که به احتمال زياد در اين مجال از قلم افتاده اند.
35ــ حميد درخشان (1336)
استعداد فوق العاده اي در شناخت و معرفي ستارگان جوان فوتبال داشته است. به طور مثال در زمان هدايت تيم ملي فوتبال جوانان، شيث رضايي را از زمين هاي خاکي پيدا کرد و بدون آن که او عضو باشگاهي باشد مستقيم وي را به تيم ملي نوجوانان برد. حسين کعبي و سياوش اکبرپور هم در تيم ملي نوجوانان پديده هاي او بودند. در تيم پرسپوليس با معرفي و پرورش ستاره هايي مانند هاشمي نسب، کاويانپور و...موفق عمل کرد و يکي از بهترين ها در اين عرصه به شمار مي رود.
36ــ اکبر ميثاقيان (1331)
شايد اشتباه کنيم، اما ستارگان فوق العاده نوشهر در اوايل دهه80 حتي اگر توسط مربيان سازنده نوشهري و مازني پرورش يافته باشند، اما در زماني که او سر مربي تيم شموشک بود به فوتبال ايران معرفي شدند. ستارگاني که معروف ترين آنها رحمان احمدي، محسن بنگر، ميثم بائو، محمدرضا خلعتبري، مصطفي مهدي زاده و...بودند. در زمان هدايت ابومسلم هم حسين بادامکي از مهم ترين مردان اوج گرفته نسل او بود.
37ــ رضا احدي و فاتحي (1341)
مربيان تيم هاي پايه استقلال در ابتداي دهه 80، به پرورش نسلي پرستاره شامل وحيد طالب لو، اميرحسين صادقي، فرزاد آشوبي، خشسرو حيدري، مجتبي جباري، علي باقري و...پرداختند. هر چند موفقيت ارزنده خود را بعداً تکرار نکرده و يا فرصت تکرار آن را نيافتند. به هر حال ستارگان او در همان نسل به اندازه کافي بزرگ و باارزش بودند و اگر استقلال در دهه 80 مثل آن زمان عمل مي کرد، هيچ گاه نياز به جذب ستارگان تيم هاي ديگر نداشت.
38ــ محمود کلهر (1345)
با مديريت مهم ترين مدرسه آکادمي فوتبال تهران و مديريت تيم هاي پايه پرسپوليس در سال هاي 84 و 86 و هدايت تيم هاي کوثر، داماش و سرخپوشان در ساليان اخير به معرفي ستارگاني پرداخت که مهم ترين آن ها در ساليان اخير نفراتي چون هادي نوروزي، سامان صفا، عليرضا حقيقي، محمد پروين و محسن الياسي بودند.
39ــ محمد احمد زاده و محمود پيشگاه هاديان (1339)
شايد مردان ديگري در پرورش اين نسل از فوتبال ملوان بندر انزلي به جز احمد زاده و محمود پيشگاه هاديان دخيل باشند، چرا که احمد زاده در هيچ تيم ديگري جز ملوان نتوانست حتي يک ستاره به فوتبال ايران معرفي کند، اما در ملوان ابتداي دهه 80، پرورش نسلي پرستاره، اتفاق مهم و قابل تأملي به شمار مي رود. هادي تأميني، جلال حسيني، حسن اشجاري، جواد شيرزاد، کيوان ساجدي، پژمان نوري، مازيار زارع و جلال رافخايي ستاره هاي مورد اشاره هستند.
40ــ منصور ابراهيم زاده (1338)
ابراهيم زاده در تيم هايي به جز ذوب آهن هميشه مرد دوم کادر فني بود. نام او هميشه به عنوان عامل پيشرفت ذوب آهن مطرح بوده، اما هيچکس، از به عرصه رساندن ستاره هاي درجه اول تيم ذوب آهن يا پيشرفت دادن بازيکنان متوسط تيم هاي ديگر توسط او بحثي به ميان نياورده است. اين در حالي است که شهاب گردان، سيد محمد حسيني و فرشيد صلصالي در تيم هاي قبلي خود بازيکناني متوسط بودند. همچنين علي احمدي و قاسم حدادي فر در مکتب ذوب آهن بالنده شدند. محمد رضا خلعتبري ستاره بود، اما در سيستم مديريتي او، چنين سوپر استار شده است و...همه اين مسائل نشان از آن دارد که منصور ابراهيم زاده در روزهاي واپسين دهه 80 مي تواند مهم ترين اسکاتر حاضر فوتبال ايران لقب بگيرد.
منبع:تماشاگر، شماره 44
