بسیاری از مؤمنان در طول زندگی خویش، به هنگام تردید و گرفتاری به استخاره با قرآن کریم پناه برده و از آن کتاب مقدّس راه حل خواسته اند. راستی این عمل تا چه اندازه کاری درست و با موازین عقلی و شرعی مطابق می باشد؟ چه زمانی باید به استخاره پناه برد؟ آیا عمل بر طبق آنچه استخاره می گوید لازم است و انسان نمی تواند مخالفت کند؟
سؤالات خود را با حضرت آیت اللّه گرامی در میان نهادیم. ایشان در انجام استخاره چهره ای شناخته شده و مورد اطمینان و رجوع بسیاری از مردم دور و نزدیک است. آنچه می خوانید بخشی از مصاحبه انجام شده با معظم له است.
به عنوان اولین سؤال: سبک و روش آقایان در فهم قرآن برای جواب استخاره هایی که می کنند چگونه است؟ آیا یک استنباط علمی است یا یک حالت روحی خاصی است که برای شخص پیش می آید؟
من در ابتدا داستانی را (با واسطه) از قول مرحوم کشمیری نقل می کنم، شاید جواب سؤال شما هم داده شود. در نجف اشرف افراد زیادی خدمت ایشان می رسیدند و استخاره می کردند. به ذهن ایشان آمده بود که من خیلی مهم شده ام، چون مردم تمام امور زندگی خود را با استخاره های من تنظیم می کنند. یک روز که مشرف می شوند به زیارت حضرت علی(ع) می بیند که یک طرف صحن شلوغ است و عده زیادی اطراف یک زن معمولی و بی سواد جمع شده اند و از او استخاره می خواهند. به زن پیغام می دهد بیا من سؤالی دارم. از آن زن می پرسد: داستان چیست؟ او می گوید: زندگی بسیار سختی داشتم، تا اینکه متوسل به حضرت امیر(ع) یا حضرت ابوالفضل(ع) می شود. تردید از من است در آن حالت توسل آقا به من فرمود: «استخاره کن و پول بگیر». گفتم: استخاره بلد نیستم و اصلاً سواد ندارم. حضرت می فرمایند: «برو دو فلس بده و یک تسبیح بخر، بعد همین طور دانه های تسبیح را بشمار ما به تو همه چیز را می گوییم». بعد به آقای کشمیری می گوید: در گوش من مطالبی گفته می شود که منطبق بر زندگی مردم است. غرضم از ذکر این داستان این است که استخاره اصلاً جنبه استدلالی و فکری ندارد.
همه جا این طور است یا موارد با هم فرق می کند؟
نه، ما دو نوع استخار داریم: یک استخاره همان استخاره ای است که در کتابهای فقهی پیرامون آن بحث شده و روایت هم دارد و انواع مختلفی هم برشمرده اند شده است، این نوع استخاره ممکن است مطابق با زندگی شما باشد و یا نباشد، در این جا نوعی استنباط و فهم از قرآن وجود دارد.
نوع دوم: در این استخاره به بعضی از افراد نوعی اجازه باطنی داده می شود که دیگر استدلال ندارد و به فهم و استنباط مربوط نمی شود و در اکثر اوقات جواب ها کاملاً مطابق با واقع در می آید. لذا می شود که از یک آیه دو جور مطلب به ذهن استخاره کننده بیاید که هر دو مطلب نیز مطابق با واقع باشد.
آیا به خود شما این اجازه نوع دوم داده شده است؟
بلی؛ یک قضیه ای اتفاق افتاد که خیلی قابل توضیح نیست. حتی با یک حالت تندی بعد از مدتی از آن واقعه به من گفته شد: پس دنبال فلان مقام هستی؟ که استخاره نمی کنی؟ معنایش این بود که فکر می کنی استخاره کردن برایت عیب است. به هر حال برقی زده شد و چون تطابق زیاد بود و تجربه های شیرین فراوان، تا کنون ادامه داده ام.
پس در استخاره برهان نیست، هم در اصل آن و هم در فهم از آیه؟
بلی همین طور است. در روایات آمده است: آن مطلبی که در قلبت واقع می شود، به همان عمل کن. پس مهم همانی است که در ابتدا در قلب واقع می شود چه بسا با تأمل و دقت مطلبی به ذهن خطور کند که با آنچه در ابتدا به ذهن آمده مخالف باشد. مهم همان است که ابتدا در قلب واقع می شود.
پس گویا یک مقداری هم این امر را تجربی می دانید؟
کاملاً درست است. یادم هست یک وقت یکی از آقایان در این نوع استخاره ها شُبهه می کرد حضرت آیت الله بهجت خدا حفظش کند به من فرمودند: این قدر تجربه در استخاره بالاست که حتی اهل سنّت نیز به آن رو آورده اند، ولی ما خودمان در آن شک می کنیم. به هر حال تجربه در استخاره و مطابقت آن با واقع، به قدری زیاد است که انسان به اطمینان می رسد.ما که با استخاره سروکار داریم اگر بخواهیم درباره آن سخن بگوئیم به یک جلسه و دو جلسه تمام نمی شود.
این که استخاره راه گشاست تردیدی در آن نیست، ولی آیا به نظر شما به صلاح است که فرهنگ حاکم و رایج جامعه این باشد که افراد در همان ابتدا برای هر کاری استخاره کنند؟
خیر؛ این کار درست نیست. مورد استخاره تحیر و سرگردانی است. تحیری که نه با عقل و نه با شرع و نه با مشورت و رایزنی حل شود. مثل قرعه، ما در مواردی به قرعه پناه می بریم. ولی کجا و در چه مواردی باید از آنها استفاده کرد؟ برای بعضی از مشکلات حل نشدنی قرعه جایز است. استخاره هم همین طور، وقتی مشکل حل نشد باید به آن پناه برد.
زمانی که عقل خود من یا دیگران مشکل را حل می کند، جای استخاره نیست.
پس شما می خواهید بفرمایید: زمانی می توان به استخاره توسل جست که راه های دیگر طی شده باشد و در واقع استخاره مشروط به زمانی است که فکر و مشورت بشود، ولی نتیجه حاصل نشود، امّا این نکته را نیز دارند که می توان در همان وهله اول استخاره کرد؟
موضوع استخاره همان تحیر است. در بعضی از روایات آمده است که در چیزی که نمی دانی و متحیر هستی استخاره کن. یک وقت است که راه حلّی نیست، خوب، تحیر پیدا می شود و می توان به استخاره پناه برد.
یکی از مواردی که در آن استخاره خیلی شایع است مورد ازدواج است، این کار از نظر شما تا چه مقدار صحیح است؟
بلی؛ این سؤال را معمولاً می پرسند که در مورد انتخاب همسر ابتدا استخاره کنیم و بعد اقدام یا بعد از آشنایی و دیدن استخاره کنیم. برای مراحل بعد استخاره کنیم؟ به نظر من اشکال ندارد که فرد اول برای این استخاره کند که اگر بروم و ببینم و بعد بخواهم استخار کنم و استخاره خوب نباشد ممکن است کدورتی پیش آید. به هر حال در هر وقت از زمان خواستگاری استخاره اشکالی ندارد. منتهی همه این موارد مربوط به زمان تحیر است.
حال اگر همین فرد برود و تحقیقات لازم و دقیقی انجام دهد و بگویند خوب و مناسب است، امّا باز بگوید: من باید در این مسأله استخاره کنم آیا این درست است؟
بلی؛ چون باز یک تحیری دارد که با این کارها از بین نرفته است؛ مثلاً نمی داند فردا چه خواهد شد. گاهی اوقات یک چیزهایی هست که با تحقیق حل نمی شود، لذا اگر مقداری سردرگمی و تردید مانده باشد، جای استخاره هست.
منبع:hawzah.net
/ع
