تربيت فرزند در مکتب خانه امامت

علي(ع) چگونه فرزندانش را تربيت کرد؟
 

چگونگي تربيت فرزند يکي از وجوه درخشنده سيماي خانوادگي اميرالمومنين(ع) است. در اين متن، برآنيم تا برخي از اصول تربيت فرزند و حقوق آنان بر پدر و مادر را از ديدگاه اميرالمومنين(ع) بيان کنيم.

انتخاب نام نيکو
 

گفتن اذان و اقامه در گوش فرزندان و انجام عقيقه(قرباني گوسفند) براي آنان
بازي با فرزندان: پسرم، مانند پدرت باش، ريسمان ظلم را از حق برکن! خدايي را بپرست که صاحب نعمت هاي متعدد است و هيچگاه با صاحبان ظلم دوستي مکن. اين قطعه، يکي از قطعات اشعاري است که حضرت زهرا(س) در هنگام بازي با فرزندانش زمزمه مي کرد. بدين شيوه هم آنها را سرگرم مي نمود و هم حکمت به آنها مي آموخت، چرا که خود اميرالمومنين(ع) مي فرمايد: «کسي که کودکي دارد بايد در راه تربيت او خود را تا سر حد کودکي تنزل دهد.» خود اميرالمومنين(ع) نيز در کودکي بازي هايي داشته اند که يکي از آن ها کشتي گرفتن است. نقل است ابوطالب بين فرزندانش و پسرعموهايش مسابقه کشتي برگزار مي کرد و هميشه علي(ع) بر همه پيروز مي شد و اين باعث شادي ابوطالب مي گرديد. در خانه خود علي(ع) هم بين حسن و حسين(عليهم االسلام) مسابقاتي همچون کشتي، خطاطي و مسابقاتي در انجام کارهاي ديگر برگزار مي شد، و گاهي پيامبر جهت افزايش اين شادي و نشاط حاصل از مسابقه، در جمع ايشان حاصل مي شدند و به تشويق طرفين مي پرداختند. رعايت اصل بي طرفي، عدالت و مساوات بين فرزندان: يکي از حساسيت هاي کودکان جانبداري و توجه خاص پدر و مادر به يکي از فرزندان ديگر است که در روايات بر رعايت عدالت و مساوات بين فرزندان و محبت کردن، هديه دادن و توجه نمودن به خصوص توجه به حساسيت بيشتر دختران در اين مورد تاکيد شده است. به يک نمونه زيبا از دقت حضرت زهرا(س) در اين مورد توجه کنيد: پيامبر(ص) حسن و حسين(عليهم السلام) را به مسابقه خطاطي تشويق نموده، فرمودند: هر کس خط او زيباتر است قدرت او بيشتر است. حسن و حسين(ع) هم هر کدام خط زيبايي نوشتند. اما رسول خدا(ص) ايشان را به مادراشان هدايت فرمود تا اگر در قضاوت نگراني پيش آمد، با عاطفه مادري جبران شود. زهرا(س) نيز جهت رعايت اصل بي طرفي به فکرش رسيد. قضاوت نهايي را به تلاش خودشان مربوط سازد لذا گردنبند خويش را پاره کرده بر سر آنها ريخت و فرمود: هر کدام از شما دانه هاي بيشتري بگيرد قدرت او بيشتر است. 5-داشتن برنامه جهت تمرين، تشويق و تربيت عبادي و ديني فرزندان: به طور مثال نقل شده است که حضرت زهرا(س) جهت شب هاي احياء فرزندان را در روز خوابانيد تا کاملاً استراحت کنند و غذاي مناسب و کمتري هم به آنها مي داد تا با زمينه مطلوب تري از نظر جسمي و روحي در شب زنده داري شرکت کنند. ايشان با شيوه هاي ديگري کودکانش را در عباداتي مانند نماز، اعمال عبادي ماه رمضان، شرکت در جلسات قرآن و شرکت دادن آن ها در امور خيري مثل کمک به مستمندان و دادن صدقه به نيازمندان شرکت مي داد که نقش موثر تربيتي همراه کردن کودکان با خود هنگام انجام عبادات را مي رساند. مکلف نمودن فرزندان به رعايت ادب و اخلاق اسلامي: تأديب کودک يعني ملازم ساختن و مکلف نمودن او به رعايت ادب و اخلاق اسلامي، بدين معني که هر چند کودک نسبت به حکمت آداب مزبور، درک و فهمي ندارد و ليکن از باب تمرين و تمهيد، وي را به انجام آن ها مکلف مي کنيم و مهم اين است که کودک خود را در تکليف احساس کرده، بداند اگر تن به تکليف ندهد با الزام هايي روبرو خواهد شد. علي(ع) در اين باره مي فرمايد: «آن کس که مکلف به ادب شود، بدي هايش اندک مي گردد. » و در روايات داريم زماني که کودک به 6 سالگي رسيد او را به نماز و چنانچه تحمل گرفتن روزه را داشت به انجام آن وادار نماييد. استفاده از فرصت هاي مختلف جهت انتقال تجربيات و نصايح: اميرالمومنين(ع) و حضرت زهرا(س) از هر موقعيتي براي انتقال تجربياتشان استفاده مي کردند. نامه اميرالمومنين به امام حسن(ع) يکي از اين موارد است. معرفي شبهات و انحرافات اجتماعي، توصيه به مطالعه تاريخ، انتخاب همسر مورد علاقه و اشتياق، تحمل مصائب و مشکلات دنيا، پذيرش مسووليت در حد توانايي، برقراري نظم در امر زندگي، تشخيص دوست از غيردوست و ارتباط گرم با خويشان و تکريم آنان از جمله رئوس برخي از اين نصايحند. بديهي است خانه اي که ظريف ترين نکات تربيتي، با چنين دقتي در آن مراعات مي گردد محل پرورش انسان هايي چون امام حسن(ع)، امام حسين(ع) و زينب(س) خواهد بود. در پايان بد نيست متذکر شويم که اگر چه اميرالمومنين(ع) حقوق زيادي براي فرزندان قائل شده اند، اما از آن سو هم وظايفي براي فرزند برشمرده اند که مهم ترين آن ها اينست که فرزند، پدر و مادرش را در هر چيز مگر در نافرماني از خداوند سبحان اطاعت و پيروي کند.
منبع: ماهنامه دنياي زنان شماره71