هواپيماي جنگنده آموزشي «آلباتروس»
ترجمه و نوشته:مهندس سيد محمدعلي علوي
در سال 1960 تيم طراحان کمپاني Aero Vodochody در جمهوري چک طرح يک هواپيماي جت آموزشي به نام آلباتروس (Albatros L-39)را عرضه کرد که نوع اوليه اين هواپيما در نوامب رسال1968 آزمايش پروازي خود را پشت سر گذاشت و در سال 1972 توليد سري اين هواپيما آغاز شد.اين هواپيما سپس به عنوان جت آموزشي استاندارد در نيروي هوايي شوروي سابق، جمهوري چک اسلوواکي و آلمان شرقي جانشين هواپيمايي دلفين L-29 گرديد.کشورهاي ديگري نظير افغانستان، بلغارستان، کوبا، اتيوپي، عراق، ليبي، نيجريه، الجزاير، روماني، سوريه و ويتنام نيز از اين هواپيما براي آموزش خلبانان نيروي هوايي خود بهره مي برند.
توليد هواپيماي مذکور تا سال 2000 بالغ بر3500 فروند بوده است.انواع تغيير يافته اين هواپيما عبارتند از: L-39C,L-39ZA, L-39 Zo,L-159,L-59/L-39 MS که در ادامه به شرح آن مي پردازيم:
در اوائل سال 1980 طرح جديدي در دفتر طراحي کمپاني «آئرو ودوکودي»مورد مطالعه قرار گرفت.اين طرح مشخصات هواپيمايي پيشرفته با مفروضات تکنيکي و تاکتيکي جديد به نام آلباتروس L-39 , MS/L-59 را معرفي کرد.هواپيماي آلباتروس L-59 مجهز به موتور پرقدرت تر با نيروي کشش KN, 2157 است.نوع آزمايشي اين هواپيما در سپتامبر 1986 به پرواز درآمد واولين هواپيماي توليدي پرواز خود را دراکتبر 1989 بصورتي آغاز نمود که نيروي کشش افزايش يافته و کارآيي هواپيما از نظر سرعت پرواز، اوج گيري، گردش و ...به ميزان قابل توجهي بهبود يافته بود.«آلباتروس»داراي سامانه نمايش مفروضات پروازي-جنگي بوده و خلبان آن مي تواند انواع تکاليف ناوبري را به کمک صفحه نمايشي روي داشبورد قرار دارد، حل کند.هواپيماي L-59 به صندلي پرتاب شونده ساخت جمهوري چک مجهز بوده و خلبان آن قادر است به راحتي به بيرون پرتاب شود.يک سيستم کنترل و تشخيص، مفروضات مختلف و حالت فيزيولوژيکي خلبان را ثبت مي کند.«آلباتروس»براي آموزش پيشرفته پروازي، آموزش کليه مانورهاي رزمي، آموزش حمله هوايي به اهداف زميني و هوايي، آموزش پرواز IFR و آموزش تسليحات مورد استفاده قرار مي گيرد.
ساختمان بدنه هواپيما از نوع نيمه تخم مرغي (SEMI-Monocoque)است و از آلياژ آلومينيوم ساخته شده که از دو قسمت تشکيل مي شود.
قسمت جلو شامل سه بخش است:بخش اول اويونيک ها، آنتن، باتري بطري هاي اکسيژن و هواي فشرده و چرخ دماغ هواپيما را در خود جا مي دهد.بخش بعدي کابين هواي فشرده خدمه پرواز را تشکيل مي دهد.بخش سوم شامل مخازن سوخت، دهانه ورودي هوا و محفظه موتور است.قسمت عقب بدنه که واحد دم هواپيما را حمل مي کند به وسيله پنج بست پيچي اتصال يافته و مي تواند به منظور ايجاد دسترسي براي پياده و سوار کردن موتور به طور سريع برداشته شود.
دو ترمز هوايي پهلو به پهلو يکديگر در زير بدنه هواپيما قرار گرفته
که به وسيله يک جک هيدروليکي به کار مي افتند.اين ترمزهاي هوايي هنگامي که سرعت هوايي به عدد 0/8 ماخ مي رسد، به طور اتوماتيک باز شده و پايين مي آيند.ساختمان بدنه هواپيما عمر مفيد و عملکرد قابل اطمينان هواپيما در شرايط نامطلوب را تضمين کرده و نشست و برخاست روي باندهاي چمني را امکان پذير مي سازد.قسمت دم هواپيما داراي ساختمان بدون ستون (Cantilever)تمام فلزي عادي است و روي سطوح عمودي آن زاويه به عقب برگشتگي (Swept Back)وجود دارد.سطوح کنترل توسط ميله هاي رابط عمل مي کنند.تريم تب ها در سکان هاي افقي و سروو تب در سکان عمودي به طور الکتريکي فعال مي گردند.سکان هاي افقي متحرک به يک سيستم کنترل قدرت برگشت ناپذير جمهوري چک مجهز هستند.سکان هاي افقي متحرک 30 درجه به بالا و 20 درجه به پايين حرکت کرده و سکان عمودي متحرک مي تواند 30 درجه به راست يا چپ انحراف يابد.
بال هواپيما از نوع بدون ستون (Cantilever)بوده و داراي ساختمان پيوسته تمام فلزي يک پارچه باتيرک هاي اصلي و کمکي است که در چهار نقطه بدنه اتصال دارد.الرون و فلاپ هاي لبه فرار از آلياژ سبک ساخته شده اند.فلاپ ها داراي شکاف دوبل هستند و توسط ميله هاي رابط به وسيله يک جک هيدروليکي عمل مي کنند.
زماني که سرعت هوايي به 167 ناوت (310 کيلومتر در ساعت)مي رسد، فلاپ ها به طور اتوماتيک بسته مي شوند.الرون به يک سيستم کنترل قدرت برگشت ناپذير ساخت جمهوري چک مجهز هستند.
هواپيمايي L-59 داراي سه ارابه فرود جمع شونده با ضربه گيرهاي روغني/گازي ساخت چکسلواکي است.باز و بسته نمودن ارابه هاي فرود به طور هيدروليکي و با کنترل الکتريکي به صورت مي گيرد.تمام دريچه هاي محفظه هاي ارابه فرود پس از باز شدن چرخ ها به طور اتوماتيک بسته شده و از ورود اجسام وذرات خارجي به محفظه ها جلوگيري مي کنند.ترمز ديسکي ارابه هاي فرود از نوع هيدروليکي بوده و با هوا خنک مي شود هم چنين داراي سيستم ضد لغزش الکترونيکي است.چرخ دماغ هواپيما مجهز به لرزه گير (simmy Damper)است.هواپيماي مذکوراز يک موتور DV-2 Lotarev/ZVL به قدرت KN 57 و 21 بهره مي برد.موتور DV-2 يک موتور توربوفن دو کمپرسوري با نسبت مجراي فرعي (1/BY-PASS 46)است.کمپرسور فشار کم توسط يک فن يک مرحله اي رانده مي شود.کمپرسور فشار زياد داراي 7 مرحله بوده و به وسيله يک توربين فشار زياد يک مرحله اي رانده مي شود.نسبت کل فشار کمپرسور 16 بوده و محفظه احتراق يک تکه
داراي 16 نازل است.سيستم کنترل موتور دو دسته گاز(Throttle Lever)و يک واحد انتقال دارد.
مخازن سوخت داخلي در بدنه هواپيما جاسازي شده، دو مخزن ثابت 115 ليتري در نوک بال ها نصب گرديده و دو مخزن 350 ليتري نيز در مواقع لازم در زير بال ها قرار مي گيرد.
خدمه پروازي در دو صندلي پرتاب شونده VS-2 پشت سر يکديگر مي نشينند، کاناپي يکپارچه در قسمت عقب لولا شده و رو به بالا باز مي گردد.
L-59 داراي کابين هواي فشرده (cabin pressurized)و سيستم ارکانديشن است که دماي هوا را به طور اتوماتيک کنترل مي کند.سيستم هيدروليکي اصلي و اضطراري داراي دو پمپ است و ژنراتورهاي اصلي و اضطراري جهت نيروي الکتريکي به اضافه باتري DC و سيستم اکسيژن گازي شکل براي خدمه پروازي نيز پيش بين شده است.
واحد نيروي کمکي (saphir-APU)که براي استارت موتور به کار مي رود به وسيله باتري داخلي هواپيما روشن شده و در مواقع ضروري براي رانش پمپ هيدروليک و ژنراتور نيز مورد استفاده قرار مي گيرد.
اويونيک و تجهيزات هواپيما عبارتند از، راديو دو باند Lpr-8، راديو اضطراري LUN-3524، گيرنده KL-52 ADF، سيستم فرود و ناوبري راديويي RSBN، سيستم نمايش (Head Up Display)، ارتفاع سنج راداري RV-5T گيرنده مارکربيکن MRPN و سيستم شناسايي دوست يا دشمن (SRO-2 IFF)
چهار مقر که هر يک شامل 16 راکت هوا به زمين S-057 ميلي متري و موشک هاي هوابه هواي مادون قرمز بوده، و در زير بال ها واقع شده اند و 5 دوربين شناسايي نيز در هواپيما نصب گرديده است.
طول هواپيما: 12/13 متر
ارتفاع هواپيما: 4/40 متر
مساحت بال: 18/80 متر مربع
زون خالي: 4150 کيلوگرم
حداکثر وزن هنگام برخاستن:
5700 کيلوگرم
ظرفيت مخازن داخلي و خازن نوک بال:
1200 کيلوگرم
ظرفيت مخازن خارجي (دو مخزن آويزان):
544 کيلوگرم
حداکثر عدد ماخ: 0/82
حداکثر سرعت افقي در 5 هزار پايي:
472 ناوت، 876 کيلوگرم بر ساعت
سرعت واماندگي (فلاپ بسته):
111 ناوت، 205 کيلو متر بر ساعت
سرعت واماندگي (فلاپ باز):
92 ناوت، 170 کيلومتر بر ساعت
حداکثر ميزان اوج گيري در سطح دريا:
512پا در دقيقه
سقف پرواز عملياتي:
38500 پا (11730 متر)
مسافت لازم براي برخاستن:
620 متر (2035 فوت)
مسافت لازم براي فرود:
650 متر (2135 فوت)
برد در ارتفاع 9 هزار متري:
809 ناوتيکال مايل (با حداکثر سوخت داخلي)
(1500 کيلومتر)
منبع:نوآور شماره61
توليد هواپيماي مذکور تا سال 2000 بالغ بر3500 فروند بوده است.انواع تغيير يافته اين هواپيما عبارتند از: L-39C,L-39ZA, L-39 Zo,L-159,L-59/L-39 MS که در ادامه به شرح آن مي پردازيم:
در اوائل سال 1980 طرح جديدي در دفتر طراحي کمپاني «آئرو ودوکودي»مورد مطالعه قرار گرفت.اين طرح مشخصات هواپيمايي پيشرفته با مفروضات تکنيکي و تاکتيکي جديد به نام آلباتروس L-39 , MS/L-59 را معرفي کرد.هواپيماي آلباتروس L-59 مجهز به موتور پرقدرت تر با نيروي کشش KN, 2157 است.نوع آزمايشي اين هواپيما در سپتامبر 1986 به پرواز درآمد واولين هواپيماي توليدي پرواز خود را دراکتبر 1989 بصورتي آغاز نمود که نيروي کشش افزايش يافته و کارآيي هواپيما از نظر سرعت پرواز، اوج گيري، گردش و ...به ميزان قابل توجهي بهبود يافته بود.«آلباتروس»داراي سامانه نمايش مفروضات پروازي-جنگي بوده و خلبان آن مي تواند انواع تکاليف ناوبري را به کمک صفحه نمايشي روي داشبورد قرار دارد، حل کند.هواپيماي L-59 به صندلي پرتاب شونده ساخت جمهوري چک مجهز بوده و خلبان آن قادر است به راحتي به بيرون پرتاب شود.يک سيستم کنترل و تشخيص، مفروضات مختلف و حالت فيزيولوژيکي خلبان را ثبت مي کند.«آلباتروس»براي آموزش پيشرفته پروازي، آموزش کليه مانورهاي رزمي، آموزش حمله هوايي به اهداف زميني و هوايي، آموزش پرواز IFR و آموزش تسليحات مورد استفاده قرار مي گيرد.
ساختمان بدنه هواپيما از نوع نيمه تخم مرغي (SEMI-Monocoque)است و از آلياژ آلومينيوم ساخته شده که از دو قسمت تشکيل مي شود.
قسمت جلو شامل سه بخش است:بخش اول اويونيک ها، آنتن، باتري بطري هاي اکسيژن و هواي فشرده و چرخ دماغ هواپيما را در خود جا مي دهد.بخش بعدي کابين هواي فشرده خدمه پرواز را تشکيل مي دهد.بخش سوم شامل مخازن سوخت، دهانه ورودي هوا و محفظه موتور است.قسمت عقب بدنه که واحد دم هواپيما را حمل مي کند به وسيله پنج بست پيچي اتصال يافته و مي تواند به منظور ايجاد دسترسي براي پياده و سوار کردن موتور به طور سريع برداشته شود.
دو ترمز هوايي پهلو به پهلو يکديگر در زير بدنه هواپيما قرار گرفته
که به وسيله يک جک هيدروليکي به کار مي افتند.اين ترمزهاي هوايي هنگامي که سرعت هوايي به عدد 0/8 ماخ مي رسد، به طور اتوماتيک باز شده و پايين مي آيند.ساختمان بدنه هواپيما عمر مفيد و عملکرد قابل اطمينان هواپيما در شرايط نامطلوب را تضمين کرده و نشست و برخاست روي باندهاي چمني را امکان پذير مي سازد.قسمت دم هواپيما داراي ساختمان بدون ستون (Cantilever)تمام فلزي عادي است و روي سطوح عمودي آن زاويه به عقب برگشتگي (Swept Back)وجود دارد.سطوح کنترل توسط ميله هاي رابط عمل مي کنند.تريم تب ها در سکان هاي افقي و سروو تب در سکان عمودي به طور الکتريکي فعال مي گردند.سکان هاي افقي متحرک به يک سيستم کنترل قدرت برگشت ناپذير جمهوري چک مجهز هستند.سکان هاي افقي متحرک 30 درجه به بالا و 20 درجه به پايين حرکت کرده و سکان عمودي متحرک مي تواند 30 درجه به راست يا چپ انحراف يابد.
بال هواپيما از نوع بدون ستون (Cantilever)بوده و داراي ساختمان پيوسته تمام فلزي يک پارچه باتيرک هاي اصلي و کمکي است که در چهار نقطه بدنه اتصال دارد.الرون و فلاپ هاي لبه فرار از آلياژ سبک ساخته شده اند.فلاپ ها داراي شکاف دوبل هستند و توسط ميله هاي رابط به وسيله يک جک هيدروليکي عمل مي کنند.
زماني که سرعت هوايي به 167 ناوت (310 کيلومتر در ساعت)مي رسد، فلاپ ها به طور اتوماتيک بسته مي شوند.الرون به يک سيستم کنترل قدرت برگشت ناپذير ساخت جمهوري چک مجهز هستند.
هواپيمايي L-59 داراي سه ارابه فرود جمع شونده با ضربه گيرهاي روغني/گازي ساخت چکسلواکي است.باز و بسته نمودن ارابه هاي فرود به طور هيدروليکي و با کنترل الکتريکي به صورت مي گيرد.تمام دريچه هاي محفظه هاي ارابه فرود پس از باز شدن چرخ ها به طور اتوماتيک بسته شده و از ورود اجسام وذرات خارجي به محفظه ها جلوگيري مي کنند.ترمز ديسکي ارابه هاي فرود از نوع هيدروليکي بوده و با هوا خنک مي شود هم چنين داراي سيستم ضد لغزش الکترونيکي است.چرخ دماغ هواپيما مجهز به لرزه گير (simmy Damper)است.هواپيماي مذکوراز يک موتور DV-2 Lotarev/ZVL به قدرت KN 57 و 21 بهره مي برد.موتور DV-2 يک موتور توربوفن دو کمپرسوري با نسبت مجراي فرعي (1/BY-PASS 46)است.کمپرسور فشار کم توسط يک فن يک مرحله اي رانده مي شود.کمپرسور فشار زياد داراي 7 مرحله بوده و به وسيله يک توربين فشار زياد يک مرحله اي رانده مي شود.نسبت کل فشار کمپرسور 16 بوده و محفظه احتراق يک تکه
داراي 16 نازل است.سيستم کنترل موتور دو دسته گاز(Throttle Lever)و يک واحد انتقال دارد.
مخازن سوخت داخلي در بدنه هواپيما جاسازي شده، دو مخزن ثابت 115 ليتري در نوک بال ها نصب گرديده و دو مخزن 350 ليتري نيز در مواقع لازم در زير بال ها قرار مي گيرد.
خدمه پروازي در دو صندلي پرتاب شونده VS-2 پشت سر يکديگر مي نشينند، کاناپي يکپارچه در قسمت عقب لولا شده و رو به بالا باز مي گردد.
L-59 داراي کابين هواي فشرده (cabin pressurized)و سيستم ارکانديشن است که دماي هوا را به طور اتوماتيک کنترل مي کند.سيستم هيدروليکي اصلي و اضطراري داراي دو پمپ است و ژنراتورهاي اصلي و اضطراري جهت نيروي الکتريکي به اضافه باتري DC و سيستم اکسيژن گازي شکل براي خدمه پروازي نيز پيش بين شده است.
واحد نيروي کمکي (saphir-APU)که براي استارت موتور به کار مي رود به وسيله باتري داخلي هواپيما روشن شده و در مواقع ضروري براي رانش پمپ هيدروليک و ژنراتور نيز مورد استفاده قرار مي گيرد.
اويونيک و تجهيزات هواپيما عبارتند از، راديو دو باند Lpr-8، راديو اضطراري LUN-3524، گيرنده KL-52 ADF، سيستم فرود و ناوبري راديويي RSBN، سيستم نمايش (Head Up Display)، ارتفاع سنج راداري RV-5T گيرنده مارکربيکن MRPN و سيستم شناسايي دوست يا دشمن (SRO-2 IFF)
تسليحات هواپيماي L-59
چهار مقر که هر يک شامل 16 راکت هوا به زمين S-057 ميلي متري و موشک هاي هوابه هواي مادون قرمز بوده، و در زير بال ها واقع شده اند و 5 دوربين شناسايي نيز در هواپيما نصب گرديده است.
مشخصات فني L-59
طول هواپيما: 12/13 متر
ارتفاع هواپيما: 4/40 متر
مساحت بال: 18/80 متر مربع
زون خالي: 4150 کيلوگرم
حداکثر وزن هنگام برخاستن:
5700 کيلوگرم
ظرفيت مخازن داخلي و خازن نوک بال:
1200 کيلوگرم
ظرفيت مخازن خارجي (دو مخزن آويزان):
544 کيلوگرم
حداکثر عدد ماخ: 0/82
حداکثر سرعت افقي در 5 هزار پايي:
472 ناوت، 876 کيلوگرم بر ساعت
سرعت واماندگي (فلاپ بسته):
111 ناوت، 205 کيلو متر بر ساعت
سرعت واماندگي (فلاپ باز):
92 ناوت، 170 کيلومتر بر ساعت
حداکثر ميزان اوج گيري در سطح دريا:
512پا در دقيقه
سقف پرواز عملياتي:
38500 پا (11730 متر)
مسافت لازم براي برخاستن:
620 متر (2035 فوت)
مسافت لازم براي فرود:
650 متر (2135 فوت)
برد در ارتفاع 9 هزار متري:
809 ناوتيکال مايل (با حداکثر سوخت داخلي)
(1500 کيلومتر)
منبع:نوآور شماره61
