به من بگو چرا
نويسنده: رامين اسماعيلي
74 ماجراهاي عجيب آقاي تسلا
78 از زيگورات هاي بين النهرين تا موزه گوگنهايم
برخي از دانشمندان، طرفداران حفظ محيط زيست، جنگلداران و مقامات حكومتي عقيده دارند كه درختكاري خطر گرمايش جهاني را كاهش مي دهد. درختان در جريان فتوسنتز، گاز كربنيك مي گيرند و مي توانند كربن آن را براي مدت طولاني در خود ذخيره كنند. اين پيشنهاد جالب و برانگيزاننده اي است زيرا ما را ملزم به توقف هيچ گونه فعاليتي از قبيل راندمان اتومبيل هاي بزرگ نمي كند و فقط نيازمند يك راه حل ساده زيست شناسي است كه فوايد ديگري از قبيل سايه انداختن بر ساختمان ها، بهبود وضعيت زيبا شناختي مناطق شهرها و تامين چوب بيشتر را كه منبعي تجزيه شونده است نيز به همراه دارد. به همين دليل، چرا كسي بايد ضد كاشت درخت اظهار نظر كند يا حتي ضد كاشت ميليون ها يا حتي ميليارد ها از آن؟ اما اگر قرار باشد از ميليون ها نفر بخواهيم كه ميليارد ها درخت بكارند بايد مطمئن شويم كه تاثير اين كار در كاستن گاز كربنيك هوا مهم است. طبق تخمين هاي جاري، انسان هر سال پنج گيگاتن (يك گيگاتن برابر با يك ميليارد تن است) كربن را به صورت گاز كربنيك به محيط اضافه مي كند كه تقريبا تمام آن نتيجه سوزاندن سوخت هاي فسيلي است كه حدود شصت درصد آن (سه گيگا تن) به هوا مي رود. اينكه چه بر سر 2 گيگاتن ديگر مي آيد قابل بحث است. بعضي از دانشمندان فكر مي كنند اقيانوس آب را جذب مي كند، برخي ديگر عقيده دارند كه جنگل ها آن را جذب مي كنند و بعضي نيز بر اين باورند كه اقيانوس و جنگل هر دو دست اندر كارند.
اگر همه نمك اقيانوس ها را از آن خارج كرده و در سطح زمين پخش كنيم، لايه اي به عمق 166 متر ايجاد مي كند.
چرا رنگ برگ بعضي از درخت ها تيره تر است؟
رنگدانه هاي مختلفي كه در برگ هاي گياهان وجود دارند تعيين كننده رنگ برگ ها هستند. سبزينه يا كلروفيل را مي توان مهم ترين رنگدانه گياهي دانست كه هم مسوول رنگ سبز گياهان است و هم مسووليت فتوسنتز و غذا سازي را بر عهده دارد. رنگ برگ طي رشد از سبز روشن به سبز تيره تغيير مي كند سپس ديواره هاي سلول ضخيم تر مي شود و استحكام برگ افزايش مي يابد. ميزان درخشندگي رنگ ها در فصل پاييز بيشتر مي شود كه البته به شرايط آب و هوايي بستگي دارد و منجر به كاهش ميزان كلروفيل در برگ درختان مي شود. دما و رطوبت نيز نقش بسيار مهمي را ايفا مي كنند. مجموع اين عوامل در تعيين رنگ برگ ها موثر است. با اين حال درجه تيرگي و روشني سبز برگ ها بيش از همه وابسته به ميزان كلروفيل است. برگ هايي كه داراي رنگ سبز تيره تري هستند، كلروفيل بيشتري در مقايسه با برگ هاي سبز روشن دارند.
آيا خاموش كردن ماشين پشت چراغ قرمز باعث صرف جويي در مصرف سوخت مي شود؟
چرا بيشتر هواپيما ها رنگشان سفيد است؟
چرا اشعه ايكس مي تواند تصوير استخوان موجودات را نشان دهد؟
چرا بعضي مواقع قبل از باريدن برف يا باران رنگ آسمان قرمز مي شود؟
چرا كچل مي شويم؟
جرم كرات فضايي و كره زمين را چگونه اندازه گيري مي كنند؟
ريشه ها
از گرگ تا آتشفشان
يادش به خير، وقتي كه ما بچه بوديم و دانستنيها مي خوانديم، دكترسيد محمد علي سجاديه (هر كجا هست خدايا به سلامت دارش) مطالب جالبي درباره ريشه شناسي واژه ها مي نوشتند؛ ما هم از روي دست ايشان اين ستون را راه انداختيم. خوشبختانه بالاخره خوانندگان هم «واژگان درخواستي» و موضوعات خودشان را براي ما فرستادند و از آن ميان، موارد زير را انتخاب كرديم تا درباره آنها در شماره هاي آينده صحبت كنيم: «استخوان و هسته»، «خوب و خدا»، «داد و ستد واژگان پارسي و عربي»، «روز و روشن»،«گرگ»،«ماه» و «يار» يك مورد جالب هم درباره ارتباط ميان ضمير اشاره «هذه» در عربي و «لذا» و «كذا» و... پرسيده بودند. شما هم اگر واقعا نسبت اين ستون احساس مثبت يا منفي داريد، محبت كنيد و نظرات يا واژه هاي پيشنهادي خود را براي ما(khosravi.biology@gmail.com) بفرستيد تا دل ما گرم شود.
از ميان واژه هاي فرستاده شده، براي اين شماره «گرگ» را انتخاب كرديم صرفا، چون توضيحاتش اندكي كوتاه تر از بقيه مي شود. در شماره هاي پيشين اشاره كرديم كه چگونه /ويـ/ ايراني باستان در فارسي نو به /گـُ/ تبديل مي شود. يكي از مثال هاي آشنايش هم «ويرك» اوستايي و «گرگ» فارسي نوست. اما در زبان هاي هند و اروپايي ديگر چه؟ به نظر مي رسد «ويرك» اوستايي، با Vulcanus لاتين به معناي آتشفشان و Wolf انگليسي (و ديگر واژه هاي خانواده زبان هاي ژرمني به معني گرگ) هم ريشه است. ريشه هند و اروپايي باستان همه اين واژه ها /wlkwo/ بوده است. اما چه ارتباطي ميان Vulcan (الهه آتشفشان و آهنگري) و «گرگ» وجود دارد؟ پاسخ به اين پرسش شايد به ترس مردم باستان از آتشفشان بازگردد. در ميان ايرانيان نيز، ميان «اژدها» (اژي دهاك) و آتشفشان چنين پيوندي وجود داشته است. حتي به نظر برخي شايد اژي دهاك (اژدهاي سه سر) استعاره اي از دماوند يا يكي ديگر از آتشفشان هاي ايران باشد. دكتر مانوئل بربريان، زمين شناس و ژئوفيزيسيت بزرگ كشورمان، در كتاب «جستاري در پيشينه دانش كيهان و زمين در ايران ويج» درباره احتمال همزماني آخرين فعاليت هاي آتشفشاني دماوند و حضور نخستين آريايي هاي در ايران صحبت كرده اند. بگذاريد براي شما مثالي بزنم. در زبان روسي، به خرس مي گويند «مِد-وِد» (مد:مُل؛عسل، مدود: عسل خور)، چون خرس يك جور «اسمش رو نيار» است. آتشفشان هاي فلات ايران و جنوب اروپا نيز براي مردماني كه هفت هشت هزار سال پيش، تازه از راه دراز آسياي مركزي رسيده بودند، موجودي منفور يا نيروي شر بود كه «اسمش را نمي آوردند» و به جاي آن از نام حيواناتي منفور اما آشنا مثل مار (اژي دهاك) و گرگ (ولك) استفاده كردند.
چرا قطب N قطب نما به سمت شمال مي ايستد؟
بازي با ايكس باكس چگونه بدون دسته كار مي كند؟
چرا گوش انسان بعضي وقت ها سوت مي كشد؟
رديابي بار داخل كانتينرتريلرها
سنسوري كه توانايي رديابي ذرات كيهاني را دارد، مي تواند مواد هسته اي را قبل از عبوراز مرزهاي يك كشور، شناسايي و كشف كند Smuggling نام يك سلاح هسته اي است كه تعداد آن در ايالات متحده به طور نگران كننده اي افزايش يافته است. تنها چيزي كه شخص جهت حمل و نقل آن نياز دارد، يك تريلر پر از هندوانه است. قوانين اجازه نمي دهد تا از اشعه ايكس با توان بالا روي مواد فاسد شدني استفاده شود و از آنجا كه امواج ساطع شده از مواد هسته اي توسط ميوه هاي آبدار جذب مي شود، دستگاه ردياب گايگر (Gieger) هيچ هشداري نمي دهد. اما ردياب جديد، با بهره گيري از تشعشعات كيهاني مي تواند مواد هسته اي را هر چقدر كه زيركانه مخفي شده باشند، يافته و محل دقيق آن را تعيين كند. فقط درصد كمي از 15 ميليون كانتينر تريلي كه هر سال وارد ايالات متحده مي شوند، از نظر حمل مواد هسته اي، مورد بازرسي قرار مي گيرند. اين مقدار بايد تا سال 2012 ميلادي به صد در صد برسد، هر چند كه اين كار با تكنولوژي امروز شدني است. در صورتي كه مواد هسته اي در داخل پوششي از استيل يا سرب قرار داشته باشند، ردياب هاي استاندارد قادر به تشخيص آنها نخواهند بود و كانتينر بايد به صورت دستي بازرسي شود. يك شركت امنتي در كاليفرنيا توسط ردياب جديد مي توند در مدت كمتر از يك دقيقه، يك كانتينر را بازرسي كند. اين ردياب به موآن ها و ذرات كيهاني كه دائما به سمت زمين پرتاب مي شوند، حساس است و آنها را دنبال مي كند. موآن ها به درون هر چيزي نفوذ مي كنند اما توسط اتم هاي سنگين مانند اورانيوم و پلوتونيوم منحرف مي شوند. اين ردياب، موآن هاي منحرف شده را دريافت مي كند، اين شركت بهار امسال آزمايش هايي را روي ردياب جديد به اتمام رسانده و در حال حاضر مشغول ساخت آنهاست تا سال آينده در چند درگاه ورودي ايالات متحده از آن استفاده شود. رابرت دينس - يكي از فيزيكدانان دانشگاه كاليفرنيا - با تحقيقاتي كه در زمينه ردياب هاي تابشي براي شركت امنيتي Homeland انجام داده است، مي گويد: تا زماني كه اين ردياب به قدر كافي سريع كار مي كند، دقيقا همان خواسته مورد نياز امنيتي را برآورده مي كند. آلن و گنر- افسر مسوول تكنولوژي موسسه علوم ايالات متحده مي گويد آزمايش ها نشان مي دهد كه اين وسيله در مقياس واقعي داراي سرعت بالايي بوده و تقريبا بدون خطاست. وي به دلايل امنيتي، نتوانست درباره جزئيات كاستي هاي آن صحبتي كند ولي اطمينان داده است كه از اين پس هندوانه نمي تواند امنيت ملي را مختل كند.
گوشي هايي صفحه لمسي خازني دارند چرا با ناخن كار نمي كنند؟
چرا دست هايمان عرق مي كند؟
به گفته محققان، مركز تنظيم حرارت بدن در هر شخصي نسبت به ديگري متفاوت است، به همين دليل در صورت افزايش درجه حرارت خون، هيپوتالاموس با گشاد كردن عروق و نيز تعريق، موجب خنك شدن بدن مي شود اما در شرايط خاصي مانند بيماري هاي عفوني و تبدار، تمرينات ورزشي شديد، هواي گرم و مرطوب، پركاري غده تيروئيد، آكرومگالي، ديابت، لنفوم، بارداري و يائسگي، بدن دچار تعريق بيش از حد مي شود.
منبع: نشريه دانستنيها شماره 31
