مادر موزه هاي ايران

ماجراهاي اولين موزه ايران، موزه ايران باستان
 

خيابان سي تير، يکي از خيابان هاي تاريخي تهران است. اولين موزه ايران در همين خيابان ساخته شده که همچنان پرو پيمان ترين موزه ايران از نظر اشياي تاريخي است. هر از چند گاهي هم نمايشگاه هاي خاصي در موزه برگزار مي شود مثل نمايش منشور کورش که حتما به اين بهانه سري به اين موزه زده باشيد.

اولين موزه خصوصي ايران
 

اولين پيشنهاد براي داشتن يک موزه در ايران را مرتضي قلي هدايت يا صنيع الدوله مطرح کرد که تا زمان زنده بودنش به نتيجه اي نرسيد. بعد از آن سال 1294 اولين موزه خصوصي ايران به نام موزه همايوني به دستور ناصر الدين شاه قاجار در کاخ گلستان افتتاح شد تا هداياي خارجي شاهان قاجار و جواهرات سلطنتي در آنجا نگهداري شوند و اين اولين نتيجه اولين فکرها براي داشتن موزه بود.

ماجراي تولد موزه ايران باستان
 

بعد از موزه همايوني، اين فکر آمد که موزه عمومي هم داشته باشيم. موزه ايران باستان يا همان موزه ملي ايران را يک جورهايي مي توان اولين موزه ايران دانست. يک سال بعد از موزه همايوني، سال 1295 موزه ملي به همت مرتضي قلي خان ممتازالملک با 270 شيء در يکي از اتاق هاي مدرسه دارالفنون بر پا شد که بعد از مدتي هم اشياي تاريخي به تالار آيينه منتقل شدند.
در همان سال ها باستان شناسان اروپايي به خصوص يک گروه فرانسوي به سرپرستي ژاک دمرگان در شوش مشغول حفاري بودند. سال 1306 هم که امتياز انحصاري کاوش فرانسويان در ايران لغو شد، کاوش ها بيشتر شد و اشياي تاريخي بيشتري کشف شد. با کشف اشياي تاريخي اين نياز حس شد که مکان مشخصي براي موزه ساخته شود.
آندره گدار، معمار معروف فرانسوي که بسياري از بناهاي معروف ايران را ساخته در استخدام دولت وقت ايران بود. به او مأموريت داده شد تا نقشه نخستين موزه علمي ايران را طراحي کند. يکي از ويژگي هاي مهم کارهاي گدار اين بود که به معماري ايراني بسيار توجه مي کرد بنابراين ساختمان موزه ايران باستان را به سبک معماري ايراني با سردري شبيه به ايوان بلند طاق کسري، متعلق به دوره ساساني و با آجرهاي قرمز رنگ طراحي کرد و حاج عباس قلي معمارباشي سال 1314 ساخت آن را آغاز کرد .موزه سال 1316 رسماً افتتاح شد.
حالا با داشتن تعداد زيادي موزه، موزه ايران باستان به جز لقب اولين موزه ايران، لقب غني ترين موزه ايران را هم دارد. اين موزه 300 هزار شيء دارد که قديمي ترين آنها مربوط به يک ميليون تا 250 هزار سال پيش است. موزه يک بخش اسلامي هم دارد که از سال 1375 در همان مجموعه ولي در ساختماني مجزا فعاليت مي کند.

شکوه هخامنشي
 

موزه ايران باستان شامل چند مجموعه متفاوت است. مجموعه پيش از تاريخ ، تاريخ و لرستان، دوران اسلامي و مهر و سکه، علاوه بر اينها بخش مرمت آثار، پژوهش و کتابخانه تخصصي هم است. يکي از اشياي تاريخي که در موزه مي بينيد نقش برجسته سنگي بزرگي متعلق به دوران هخامنشي است. هنر هخامنشي را به عنوان هنر کلاسيک ايران مي شناسند که در آن دستمايه هايي از تفکر زرتشت هم دخيل بوده است. در نقش برجسته هاي هخامنشي ، هدف حجار نشان دادن شکوه و عظمت بوده ولي در دو جا به روايت داستاني پرداخته است. يکي در بيستون و يکي هم نقش برجسته اي که مي توانيد در موزه مي بينيد. نام اين نقش برجسته منتظم مادي است و داستان فردي را روايت مي کند که به او ظلم شده و براي شکوه نزد داريوش آمده است. در هنر هخامنشي نمادهاي خاصي وجود دارد که با دانستن آنها مي توانيد چيزهاي بيشتري از موضوع نقش برجسته ها متوجه شويد. مثلا گل لوتوس يا همان نيلوفر آبي که در هنر هخامنشي زياد ديده مي شود، نماد نيروهاي حيات بخش، باروري و مظهر کمال است.
چند نکته جالب هم در مورد نقش برجسته هاي هخامنشي بدانيد. قديمي ترين نقش در اين دوره انسان چهار بال در پاسارگاد است. بلندترين نقش برجسته در اين دوره به نام سلام نوروزي 93 متر است که در تخت جمشيد قرار دارد. اگر سري هم به آنجا زديد، بدانيد که سالم ترين نقش برجسته ها را مي توانيد بر ديواره شرقي پلکان آپادانا ببينيد.
منبع: نشريه دانستنيها شماره 38