مفسرين بزرگ قرآن کريم

 

مفسرين شيعه را به دو دسته، مفسران همزمان ائمه اطهار و مفسران عصر غيبت تقسيم مي کنند. بسياري از اصحاب امامان بر قرآن تفسير و توضيح نوشته اند که از آن جمله مي توان به ابوحمزه ثمالي، ابوبصير اسدي فضل بن شاذان اشاره کرد. بعد از غيبت کبراي امام دوازدهم، در بين بزرگان علماي شيعه تفاسير زيادي نوشته شد که معروفترين آنها عبارتند از:
1. تفسير علي بن ابراهيم قمي؛
او از مشايخ کليني بود که تا سال 307 در قيد حيات بوده و پدر ايشان از شهر کوفه به قم رفت؛ و تفسير او به چاپ رسيده و اکنون در اختيار علاقمندان قرار دارد.
2. تفسير محمد بن مسعود سمرقندي (عياشي)
او از معاصران کليني بود که ابتدا مذهب اهل عامه را داشت و در جواني به تشيع گراييد و ثروت کلان خود را صرف جمع آوري قرآن کرد و خانه اش را مدرسه کرد. او از علماي قرن سوم هجري قمري محسوب مي شود.
3. تفسير نعماني
مؤلف اين تفسير، ابوعبدالله محمد بن ابراهيم (معروف به ابن ابي زينب) شاگرد کليني است. تفسير نعماني هنوز چاپ نشده است و نسخه هاي آن بصورت خطي و کمياب است. نعماني از علماء قرن چهارم هجري قمري مي باشد.
4. تفسير تبيان
مؤلف اين اثر گران سنگ، شيخ الطائفه، ابوجعفر محمد بن حسن بن علي طوسي است که در سال 385 هجري قمري متولد شده است. طوسي علاوه بر تفسير در فقه و حديث و کلام و ادبيات پيشواي زمان خويش بوده است.
5. مجمع البيان
مؤلف اين تفسير، فضل بن حسن طبرسي که از مردم شهر تفرش مي باشد و در سال 536 ه. ق تأليف اين اثر صورت گرفت. اين تفسير از حيث حسن تأليف و سياق قلم و ادبي بهترين تفسير عالم اسلام است.
6. روض الجنان و روح الجنان في تفسير القرآن
مؤلف اين تفسير ارزشمند که به زبان فارسي است، حسين بن علي بن محمد بن احمد الخزايي النيشابوري، معروف به ابوالفتوح رازي است. او از علماي قرن ششم مي باشد. آرامگاه وي در شهر ري است.
7. تفسير صافي
مؤلف اين اثر گرانقدر، حکيم و عارف و محدث قرن يازدهم ملا محسن فيض کاشاني است. وي از علماء بزرگ اسلام قرن يازدهم و معاصر ملاصدراي شيرازي به شمار مي آيد. وي در سال 1091 در کاشان به ديار باقي شتافت.
8. تفسير ملاصدرا
مؤلف اين اثر، صدرالدين محمد شيرازي، صاحب کتاب معروف اسفار اربعه مي باشد. هر چند اين تفسيرتمامي قرآن را در برنمي گيرد ولي از دقت و باريک انديشي خاصي که مخصوص ملاصدرا بود برخوردار مي باشد. وي در هنگام سفر به حج در بصره به سال 1050 وفات يافت.
9. تفسير منهج الصادقين
ملا فتح الله کاشاني اين تفسير را به زبان فارسي تأليف کرده است و وي در قرن دهم هجري مي زيسته است. اين تفسير بارها در ايران نيز به چاپ رسيده است.
10. تفسير برهان
مؤلف اين تفسير، سيد هاشم بهرامي و از بزرگان شيعه مي باشد. او قرآن را تنها با استعانت از حديث نبوي قابل تفسير مي داند و بدون کوچکترين دخل و تصرّف در آيات، در مقابل هر آيه، احاديث روايت شده را مي آورد و به همان اکتفا مي کند. وفاتش 1109 مي باشد.
11. تفسير نورالثقلين
مؤلف اين اثر؛ شيخ عبدالعلي بن جمعه از علماي حويزه که در شيراز ساکن بود مي باشد. اين تفسير به مذاق اخباريون شيعه نوشته شده است. وي از علماي قرن دوازدهم و معاصر مجلسي و شيخ حرّ عاملي است.
12. تفسير الميزان
مؤلف اين اثر کم نظير، استاد علامه سيد محمد حسين طباطبايي است. او از بزرگان عرفان و کلام و فلسفه اسلامي و علم حديث و تفسير مي باشد. علامه با بهره گيري از کل فرهنگ اسلام در تفسير، شيوه خاصي را برگزيد. لذا؛ مي توان آن را تفسير قران با خود قرآن خواند. اين تفسير به زبان عربي است که شاگردانش آن را به فارسي ترجمه کرده اند. اين تفسير در ساير کشورهاي اسلامي بارها تفسير و چاپ شده است.
13. تفسير نمونه
اين اثر بزرگ توسط گروهي از فضلا و علما و مدرسين حوزه علميه قم زير نظر حضرت آيت الله ناصر مکارم شيرازي با استفاده از تمام تفاسير و با بهره گيري از بيان و توجيه علوم زمان در بيست و هفت مجلد گردآوري و به زبان فارسي به چاپ رسيده است. اين تفسير مورد استقبال فارسي زبانان قرار گرفته و بارها به چاپ رسيده است.
منبع:‌ نشريه بشارت شماره 76.