اصل شكيبايي و بردباري
نويسنده: دكتر احمد به پژوه دانشيار دانشگاه تهران
لازمه ي كار با كودك و نوجوان، برخورداري از شكيبايي است و در ارتباط با آنها بايد حليم و صبور بود و جاي از كوره در رفتن و به تنگ آمدن نيست. در اين ارتباط بايد يادآور شد كه عواملي كه موجب صبر و شكيبايي مي شوند عبارتند از: هدفمند بودن، آگاه بودن، عاشق بودن، امر تعليم و تربيت را قلباً دوست داشتن، احساس مسؤوليت كردن و سرانجام خسته نشدن. مشاهده مي شود پدران و مادران هدفمند و مسؤول، عاشقانه با فرزند خود ارتباط برقرار مي كنند و وظايف خود را با نشاط و با علاقه انجام مي دهند. از اين رو اگر مي خواهيد از كارتان با كودك خسته نشويد، يك پيام مهم براي شما داريم و آن پيام مهم اين است كه: «شكيبا باشيد.» توجه داشته باشيد براي آنكه والدين موفقي باشيد، به شكيبايي نياز داريد. اگر شما اصل شكيبايي و خونسرد بودن را رعايت كنيد، بسياري از مشكلات به وجود نخواهد آمد. كودك نياز به مراقبت و توجه دارد. ابراز جمله هايي مانند: «حوصله ندارم.»، «وقت ندارم.»، «خسته شده ام.» و نظاير آن فايده ندارد. بايد سعي كنيد عاشقانه وقت خود را تنظيم كنيد و بر اعصاب تان مسلط شويد و با شكيبايي وظايف و تكاليف خود را نسبت به كودك انجام دهيد.
گاهي اوقات بر اثر شتاب زدگي و ندانم كاري، والدين با يك مشكل رفتاري، برخوردي نامناسب مي كنند. در اين مواقع والدين به جاي آنكه مسأله را با شكيبايي بررسي كنند و مورد شناسايي قرار دهند و علل آن را ريشه يابي كنند و امكانات و راه حل هاي بالفعل و بالقوه را بسنجند، برخوردي شتابزده و ناشيانه مي كنند و خود را با عواقب گوناگون روبه رو مي سازند.
نكته ي مهمي كه در اين اصل بايد به آن اشاره كرد، آموزش صبر كردن به كودكان است. اين يك رفتار تربيتي درست نيست كه كودك هر چيز خواست، سريع در اختيار او قرار دهيد. كودك بايد ياد بگيرد كه هميشه سريع به خواسته هايش نايل نمي شود و محدوديت ها و موانعي وجود دارد. كودك بايد صبر كردن را ياد بگيرد. خداوند تبارك و تعالي با تأكيدي خاص، ما انسان ها را در سوره والعصر به صبر كردن دعوت فرموده است. بنابراين به عنوان نخستين و مهمترين اصل برقراري رابطه ي انساني، مجدداً بايد تأكيد كرد كه:
لازمه ي كار با كودك و نوجوان داشتن صبر و حوصله ي فراوان، حفظ آرامش و از كوره در نرفتن است.
بنابراين پيام مهم در اين اصل اين است كه لازمه ي كار با كودك داشتن صداقت است، پس بياييد ميان آنچه كه مي گوييد و آنچه كه مي كنيد و آنچه كه واقعاً هستيد، هماهنگي ايجاد كنيد. اگر بين گفتار و اعمال شما هماهنگي وجود نداشته باشد، كودك يا نوجوان دچار تزلزل ارزش ها مي شود. زيرا كه فرزند شما بيش از همه، عمل شما را مي بيند و آنچه را كه مي بيند، عمل كرده و ارزش ها را دروني مي كند. براي مثال گاهي اوقات كودك خود، پاسخ سؤالي را مي داند و صرفاً مي خواهد شما را امتحان كند و ببيند شما تا چه ميزان با او صادق هستيد. لذا سعي كنيد در اين امتحان موفق شويد و اعتماد كودك را به خود جلب كنيد. بنابراين جوهره ي يك ارتباط سالم و انساني جلب اعتماد كودك و زمينه ي ايجاد اعتماد، رعايت اصل صداقت در گفتار و رفتار است.
در اين ارتباط شايسته است به داستان حضرت محمد (ص) اشاره شود. روزي مادري همراه نوجوان خود خدمت حضرت رسول (ص) مشرف شدند كه حضرت، نوجوان را از خوردن خرماي زياد منع كند. حضرت فرمودند: اي مادر برو فردا بيا. مادر فردا آمد و مجدداً تقاضاي خود را مطرح ساخت. حضرت رسول (ص) آن نوجوان را موعظه كرد و همراه مادرش رفتند. ياران حضرت فرمودند: يا رسول الله چرا ديروز همين كار را نكرديد؟ حضرت رسول فرمودند: براي اين كه من خودم ديروز خرما خورده بودم! ملاحظه كنيد چگونه اگر انسان خود عامل به عملي نباشد، نمي تواند ديگري را به انجام دادن آن عمل دعوت كند. از اين رو تربيت، در عمل و تربيت عملي معنا پيدا مي كند. به نظر مي رسد كه بهترين دعاها اين است كه :خداوندا ما را عالم به اسلام و عامل به اسلام بگردان.» برخي از پدران يا مادران مي گويند اين مطلب يا موضوع را مي دانيم، اما متأسفانه به آن عمل نمي كنيم! بنابراين: «سعي كنيد در عمل، الگوهاي شايسته يي براي فرزندانتان باشيد و با كودك و نوجوان همانطور رفتار كنيد كه دوست داريد با شما رفتار شود.»
منبع: نشريه 7 روز زندگي شماره 83
گاهي اوقات بر اثر شتاب زدگي و ندانم كاري، والدين با يك مشكل رفتاري، برخوردي نامناسب مي كنند. در اين مواقع والدين به جاي آنكه مسأله را با شكيبايي بررسي كنند و مورد شناسايي قرار دهند و علل آن را ريشه يابي كنند و امكانات و راه حل هاي بالفعل و بالقوه را بسنجند، برخوردي شتابزده و ناشيانه مي كنند و خود را با عواقب گوناگون روبه رو مي سازند.
نكته ي مهمي كه در اين اصل بايد به آن اشاره كرد، آموزش صبر كردن به كودكان است. اين يك رفتار تربيتي درست نيست كه كودك هر چيز خواست، سريع در اختيار او قرار دهيد. كودك بايد ياد بگيرد كه هميشه سريع به خواسته هايش نايل نمي شود و محدوديت ها و موانعي وجود دارد. كودك بايد صبر كردن را ياد بگيرد. خداوند تبارك و تعالي با تأكيدي خاص، ما انسان ها را در سوره والعصر به صبر كردن دعوت فرموده است. بنابراين به عنوان نخستين و مهمترين اصل برقراري رابطه ي انساني، مجدداً بايد تأكيد كرد كه:
لازمه ي كار با كودك و نوجوان داشتن صبر و حوصله ي فراوان، حفظ آرامش و از كوره در نرفتن است.
اصل صداقت و اعتماد
بنابراين پيام مهم در اين اصل اين است كه لازمه ي كار با كودك داشتن صداقت است، پس بياييد ميان آنچه كه مي گوييد و آنچه كه مي كنيد و آنچه كه واقعاً هستيد، هماهنگي ايجاد كنيد. اگر بين گفتار و اعمال شما هماهنگي وجود نداشته باشد، كودك يا نوجوان دچار تزلزل ارزش ها مي شود. زيرا كه فرزند شما بيش از همه، عمل شما را مي بيند و آنچه را كه مي بيند، عمل كرده و ارزش ها را دروني مي كند. براي مثال گاهي اوقات كودك خود، پاسخ سؤالي را مي داند و صرفاً مي خواهد شما را امتحان كند و ببيند شما تا چه ميزان با او صادق هستيد. لذا سعي كنيد در اين امتحان موفق شويد و اعتماد كودك را به خود جلب كنيد. بنابراين جوهره ي يك ارتباط سالم و انساني جلب اعتماد كودك و زمينه ي ايجاد اعتماد، رعايت اصل صداقت در گفتار و رفتار است.
اصل عامل بودن و عملگرايي
در اين ارتباط شايسته است به داستان حضرت محمد (ص) اشاره شود. روزي مادري همراه نوجوان خود خدمت حضرت رسول (ص) مشرف شدند كه حضرت، نوجوان را از خوردن خرماي زياد منع كند. حضرت فرمودند: اي مادر برو فردا بيا. مادر فردا آمد و مجدداً تقاضاي خود را مطرح ساخت. حضرت رسول (ص) آن نوجوان را موعظه كرد و همراه مادرش رفتند. ياران حضرت فرمودند: يا رسول الله چرا ديروز همين كار را نكرديد؟ حضرت رسول فرمودند: براي اين كه من خودم ديروز خرما خورده بودم! ملاحظه كنيد چگونه اگر انسان خود عامل به عملي نباشد، نمي تواند ديگري را به انجام دادن آن عمل دعوت كند. از اين رو تربيت، در عمل و تربيت عملي معنا پيدا مي كند. به نظر مي رسد كه بهترين دعاها اين است كه :خداوندا ما را عالم به اسلام و عامل به اسلام بگردان.» برخي از پدران يا مادران مي گويند اين مطلب يا موضوع را مي دانيم، اما متأسفانه به آن عمل نمي كنيم! بنابراين: «سعي كنيد در عمل، الگوهاي شايسته يي براي فرزندانتان باشيد و با كودك و نوجوان همانطور رفتار كنيد كه دوست داريد با شما رفتار شود.»
منبع: نشريه 7 روز زندگي شماره 83