VoIP چيست؟ (1)

آيا تاكنون با يكي از دوستان يا اعضاي خانواده تان كه در جايي بسيار دور زندگي مي كند، ارتباط برقرار كرده ايد؟ آيا تاكنون با يكي از شعبه هاي شركتي كه براي آن كار مي كنيد،‌ارتباط داشته ايد؟ ارتباط شما از چه طريقي بوده است؟ نامه نوشته ايد؟ تلفن زده ايد؟ از طريق اينترنت يك ايميل فرستاده ايد؟ يك كارت تلفن اينترنتي خريده و با او تماس گرفته ايد؟
VoIP يك سامانه ارسال و دريافت صدا از طريق پروتكل اينترنت است؛‌ يعني همان كاري كه تلفن هاي معمولي انجام مي دهند. به همين دليل به اين فناوري تلفن اينترنتي مي گويند. شايد بپرسيد مزيت استفاده از اين روش چيست؟ جواب اين سوال بسيار ساده است: استفاده از تلفن اينترنتي هزينه بسيار كمي دارد در سيستم تلفن هاي سنتي سيگنال هاي صوتي به صورت آنالوگ از طريق سيم هاي مسي مبادله مي شوند. استفاده از اين سيستم در مسافت هاي طولاني پرهزينه است و از آنجا كه مقدار اطلاعاتي كه مي شود از اين طريق جابه جا كرد،‌ محدود است، امكان ارتباط تصويري در اين سيستم وجود ندارد. اين در حالي است كه با VoIP مي توان با هزينه اي اندك با دورترين نقاط دنيا تماس صوتي يا حتي تصويري برقرار كرد.
VoIP كوتاه شده اين عبارت است: voice over internet protocol همان طور كه از نام اين سيستم پيداست، VoIP تكنولوژي است كه به شما اين امكان را مي دهد تا براي برقرار كردن يك تماس صوتي به جاي استفاده از تلفن هاي سنتي،‌ از يك اتصال اينترنت استفاده كنيد. بنابراين به جز نصب تجهيزات اوليه، تمام هزينه اي كه بايد براي استفاده از اين سيستم بپردازيد، هزينه اشتراك يك خط اينترنت است.
بااستفاده از برخي سرويس هاي اين سيستم شما مي توانيد تنها با كساني كه از اين سيستم استفاده مي كنند، تماس بگيريد، اما برخي ديگر از سرويس هاي VoIP اين امكان را در اختيار شما قرار مي دهند كه با تلفن هاي معمولي شامل تلفن هاي سنتي، موبايل و... تماس برقرار كرده و گفت و گو كنيد.

VoIP چگونه كار مي كند؟
 

همان طور كه پيش از اين اشاره شد، VoIP بر بستري از شبكه انتقال اطلاعات، يا همان اينترنت كار مي كند، ايده اصلي اين است كه اگر شبكه اي بتواند اطلاعات را با سرعت مناسبي منتقل كند،‌ پس مي توان صدا را هم به كمك آن منتقل كرد. فقط بايد دو يا چند نفري كه مي خواهند از اين سيستم استفاده كنند، ‌تجهيزات لازم را داشته باشند. مدت ها پيش محققان به اين نتيجه رسيده بودند كه مي توان يك سيگنال را به صورت ديجيتال در يك مسافت طولاني ارسال كرد. براي اين منظور ابتدا بايد سيگنال هاي آنالوگ در مبدأ از طريق يك مبدل آنالوگ به ديجيتال (ADC) به سيگنال ديجيتال تبديل شود. سپس اين سيگنال به نقطه پاياني ارسال مي شود و در مقصد اين سيگنال ديجيتال از طريق يك مبدل ديجيتال به آنالوگ، به سيگنال آنالوگ تبديل شود. فناوري VoIP بر اين اساس كار مي كند. صدايي كه به شكل اطلاعات ديجيتال در آمده است، ‌از طريق شبكه اينترنت به مقصد فرستاده و در مقصد باز به صدا تبديل مي شود.
با فناوري VoIP مي توان با يكي از روش هاي زير ارتباط صوتي برقرار كرد؛

ارتباط كامپيوتر با تلفن معمولي
 

در اين روش مي توانيد با استفاده از كامپيوتر با يك وسيله ارتباط VoIP،‌ با دستگاه تلفني كه متصل به شبكه تلفن معمولي است، ارتباط صوتي برقرار كنيد. در اين روش بين اين دو دستگاه، ‌دستگاه سومي وجود دارد كه اطلاعات را از شبكه اينترنت دريافت كرده و به شبكه تلفن معمولي منتقل مي كند.

ارتباط كامپيوتر به كامپيوتر
 

اين روش آسان ترين روشي است كه مي توانيد از اين فناوري استفاده كنيد. در اين روش هم شما و هم طرف دوم ارتباط از يك نرم افزار از تلفن اينترنتي كه روي كامپيوتر شخصي تان نصب است استفاده مي كنيد. در اين روش كافي است يك كارت صدا، يك ميكروفون، يك هدفون يا اسپيكر و يك خط اينترنت داشته باشيد. نرم افزارهاي زيادي هستند كه امكان اين نوع ارتباط را فراهم مي كنند. نرم افزارهايي مثل Yahoo Messenger, Google Talk ,Skype, Voodoo و... براي استفاده از اين نرم افزارها لازم نيست هزينه اي بپردازيد. بنابراين در اين روش تنها هزينه اي كه بايد بپردازيد، هزينه اشتراك اتصال اينترنتتان است.

ارتباط بين دو تلفن معمولي از طريق VoIP
 

شايد شما و طرف مقابلتان به دستگاهي كه به شبكه اينترنت متصل باشد دسترسي نداشته باشيد يا اينكه استفاده از كامپيوتر به عنوان تلفن براي شما كمي نامطبوع باشد. نگران نباشيد! هنوز هم مي توانيد از VoIP براي برقراري ارتباط استفاده كنيد. در اين روش مي توانيد از يك تلفن معمولي به يك تلفن معمولي ديگر از طريق VoIP زنگ بزنيد. در اين حالت صداي شما از طريق سيم هاي مسي شبكه مخابرات محلي به يك دستگاه متصل به VoIP منتقل مي شود. سپس صداي شما كه حالا به شكل اطلاعات ديجيتال درآمده است، از طريق شبكه اينترنت به دستگاه ديگري منتقل مي شود. حالا اين دستگاه اطلاعات ديجيتال را دوباره به سيگنال هاي آنالوگ تبديل كرده و از طريق شبكه مخابرات منطقه ـ كه ممكن است هزاران كيلومتر از شما دور باشد به سمت مقصد هدايت مي كند. كارت هاي تلفن بين المللي اي كه در بازار موجود هستند،‌از اين روش براي برقراري ارتباط استفاده مي كنند.

مزايا و معايب استفاده از VoIP چيست؟
 

همان طور كه اشاره شد، VoIP بر بستر شبكه اينترنت كار مي كند. بنابراين هر جا كه به يك اتصال اينترنت با سرعت مناسب دسترسي داشته باشيد، مي توانيد از اين روش براي مكالمه تلفني استفاده كنيد. بنابراين اگر يك شماره تلفن VoIP داشته باشيد،‌ مي توانيد هر جا كه خواستيد از اين شماره تلفن استفاده كنيد. به عنوان مثال اگر دفتر كارتان را عوض كنيد، مي توانيد بدون پرداخت هيچ هزينه اضافي اي، شماره تلفن تان را هم با خودتان جابه جا كنيد. همچنين براي مسافت هاي بسيار طولاني،‌ استفاده از اين روش هزينه بسيار كمتري دارد. شما مي توانيد با شريك تجاري تان كه هزاران كيلومتر دورتر از شماست تماس بگيريد؛‌ بدون اينكه در مورد هزينه تماس نگراني داشته باشيد. هم اكنون بسياري از شركت هاي بين المللي كه دفترهايي در شهرهاي مختلف دنيا دارند، از اين سيستم براي ايجاد ارتباط مقرون به صرفه استفاده مي كنند.
يكي ديگر از مهم ترين مزاياي استفاده از VoIP اين است كه براي استفاده از سرويس هاي جانبي آن هزينه اي ندارد. سرويس هايي مثل انتقال تماس، انتظار، صندوق پستي صوتي و مكالمه هاي گروهي اي كه در شبكه مخابرات معمولي با پرداخت هزينه در اختيار كاربر قرار داده مي شود، در سرويس هاي مبتني بر VoIP مي توانيد كاملاً رايگان در اختيار شما قرار بگيرند. همچنين شما مي توانيد همزمان با مكالمه با طرف مقابل براي او عكس،‌ فيلم يا هر فايل ديگري را بفرستيد.
همچنين اگر يك خط اينترنت با پهناي باند مناسب داشته باشيد، مي توانيد از طريق اين سيستم با دوستانتان مكالمه چهره به چهره داشته باشيد يا اينكه با چند نفر از همكارانتان يك ويدئو كنفرانس ترتيب بدهيد.
اما معايب اين سيستم چيست؟ ممكن است تا اينجا اين فناوري به نظرتان بسيار عالي بيايد، اما بايد به اين نكته دقت كنيد كه فناوري هاي جديد همواره تلاش مي كنند تا مشكلات فناوري هاي قبلي را رفع كنند؛ اما گاهي خودشان هم مشكلات جديدي را به وجود مي آورند.
اولين اشكال اين سيستم اين است كه برخلاف سيستم تلفن هاي معمولي،‌ اگر به برق دسترسي نداشته باشيد يا جريان برق شما به طور ناگهاني قطع شود، اين سيستم هم از كار مي افتد. بنابراين اگر مي خواهيد از اين سيستم استفاده كنيد،‌ بايد به فكر يك منبع تأمين برق اضطراري هم باشيد.
ديگر اينكه چون VoIP به اينترنت وابسته است، تماس هاي شما هم به كيفيت و قابل اطمينان بودن اتصال اينترنت شما وابسته مي شود. مثلاً‌ اگر سرعت اينترنت شما پايين باشد، كيفيت صدايي كه دريافت يا ارسال مي كنيد، مي تواند غير قابل تحمل باشد. به عنوان مثال اگر از دايال آپ براي برقراري ارتباط VoIP استفاده كنيد، به هيچ عنوان كيفيت صداي قابل قبولي نخواهيد داشت. البته داشتن اتصال اينترنتي با سرعت بالا به معناي داشتن كيفيت خوب نيست. كيفيت صدا در ارتباط VoIP به فاكتورهاي زيادي بستگي دارد. از جمله سرويس دهنده شما، ‌سرعت اينترنت كسي كه به او زنگ مي زنيد، سخت افزاري كه از آن استفاده مي كنيد و...
آخرين نكته اي كه اينجا به آن اشاره مي كنيم. مسأله امنيت است. مانند بسياري از فناوري هاي مرتبط با اينترنت، ‌امنيت VoIP هم مسأله اي غير قابل چشم پوشي است. كساني كه از اين سرويس استفاده مي كنند ممكن است در معرض اسپم هاي صوتي، دستكاري مكالمات،‌ اخلال در سرويس دهي، حملات هكرها و... باشند.

يك نگاه كوتاه تاريخي
 

همه ما اينترنت را مي شناسيم و مي دانيم كه اين شبكه جهاني براي انتقال اطلاعات طراحي شده است و براي همين كار هم از آن استفاده مي شود. اگر به صدا هم به عنوان نوعي از اطلاعات نگاه كنيم، ‌واضح است كه اين داده را هم مي توانيم از طريق شبكه اينترنت منتقل كنيم. اما ايده انتقال صوت از اين طريق، يك ايده تازه نيست و سابقه آن به سال 1973 بر مي گردد. در آن سال ايده انتقال صدا از طريق يك سيستم ارتباط اطلاعاتي جهاني مطرح شد. در آن زمان هم هنوز زير ساختي براي راه اندازي اين سيستم وجود نداشت. اما چندي نگذشت كه اينترنت متولد و پروتكل هاي آن تعريف شد. سرانجام در سال 1995 شركتي به نام VOCAIT اولين نرم افزار تلفن اينترنتي را عرضه كرد. اين شركت كوچك نرم افزاري عرضه كرد كه بسيار شبيه نرم افزارهاي تلفن اينترنتي امروزي بود. اين نرم افزار روي كامپيوترهاي شخصي نصب مي شد و كاربر با داشتن يك كارت صدا،‌ميكروفون و يك هدفون يا اسپيكر مي توانست به ارسال و دريافت صدا بپردازد. اين نرم افزار خيلي سادهInternet phone نام داشت. Internet phone برخلاف نرم افزارهاي امروزي كه اغلب از پروتكل sip استفاده مي كنند. از پروتكل H.323 استفاده مي كرد. اين نرم افزار براي VOCAL TEC يك موفقيت تجاري به همراه آورد. در سال 1996 اين شركت نسخه جديد اين نرم افزار را با نام تجاري IPO عرضه كرد. اين نرم افزار به اسكايپ ميانه هاي دهه 90 تبديل شد. اشكال عمده اين نرم افزار اين بود كه كيفيت صداي آن ضعيف تر از كيفيت صداي تلفن هاي معمولي بود ( مشكلي كه نرم افزارهاي امروزي نيز كماكان با آن دست به گريبان هستند) اما از آن مهم تر اين بود كه امكان دسترسي به اينترنت بسيار كمتر از دنياي امروز بود. بنابراين هنوز امكان استفاده از اين سيستم در سطح وسيع وجود نداشت. در سال 1998 شركت هايي پيدا شدند كه تكنولوژي ارتباط VoIP از كامپيوتر به تلفن و از تلفن به تلفن را عرضه كردند. در اين سال يك درصد از تماس هاي صوتي داخل ايالات متحده از طريق VoIP برقرار شده بود. تا سال 2000 اين سيستم هنوز به عنوان يك سيستم حاشيه اي به شمار مي رفت؛ اما با آغاز قرن بيست و يكم، آرام آرام VoIP به عنوان جايگزيني براي تلفن هاي معمولي تبديل شد. در سال 2000،‌ سه درصد تماس هاي تلفني در ايالات متحده از طريق VoIP انجام شد و اين آمار در سال 2005 به 25 درصد رسيد.

معايب استفاده از نرم افزارهاي VoIP
 

نرم افزارهايي مثل Yahoo Messenger, Google Talk ,Skype و... كه امكان برقراري ارتباط VoIP را در اختيار شما مي گذارند، ‌در واقع نرم افزارهايي انحصاري هستند. به اين معنا كه اگر شما در اين طرف خط skYpe استفاده مي كنيد. بنابراين نمي توانيد به كمك يكي از اين نرم افزارها با نرم افزارهاي ديگري كه سيستم VoIP را در اختيار شما مي گذارند،‌ تماس بگيريد. همچنين اين نرم افزارها نمي توانند جايگزين سيستم تلفن هاي معمولي شوند. اين نرم افزارها روي كامپيوتر اجرا مي شوند و اگر در سيستم كامپيوتر شما اختلالي ايجاد شود، شما قادر نخواهيد بود به اين نرم افزارها دسترسي داشته باشيد. به علاوه از آنجا كه كامپيوتر و مودم هاي ADSL نياز به جريان برق دارند، در صورت قطع شدن جريان برق، ‌ديگر قادر به استفاده از اين سرويس ها نخواهيد بود. همچنين با استفاده از اين نرم افزارها شما نمي توانيد با شماره هاي ضروري تماس بگيريد. به اين ترتيب اين نرم افزارها به هيچ عنوان مناسب استفاده در موقعيت هاي اورژانسي نيستند.
يكي ديگر از مشكلات فناوري VoIP كه از همان پيدايش اين فناوري مطرح بوده، كيفيت پايين، ‌تأخير و پژواك داشتن صداست. ممكن است بگوييد با پيشرفت تكنولوژي و در اختيار داشتن سرعت اينترنت مناسب مي توان به كيفيت صداي مطلوبي دست پيدا كرد. مهم ترين دليل اين موضوع به نحوه كاركرد VoIP بر مي گردد. همان گونه كه پيش از اين اشاره شد، VoIP فناوري انتقال صدا بر بستر يك شبكه IP (مانند اينترنت) است. بنابراين بايد با نحوه كار يك شبكه IP به منظور مبادله اطلاعات بيشتر دقت كنيم. زماني كه يك فايل از نقطه A به نقطه B و روي يك شبكه IP ارسال مي شود، ‌فايل مورد نظر به تعدادي بسته اطلاعاتي (Packet) تقسيم مي شود. در ادامه اين بسته ها بر اساس يك اولويت و با يك نظم و ترتيب خاص ارسال مي شوند. بنابراين با توجه به ماهيت انتقال اطلاعات در اين نوع شبكه ها، ‌بسته هاي اطلاعاتي ممكن است با همان ترتيبي كه در مبدأ ‌ارسال مي شوند، ‌به مقصد نرسند. البته نگران گم شدن يا پس و پيش شدن اطلاعات نباشيد. چرا كه هنگام ارسال اين بسته ها براي هر كدام عدد خاصي در نظر گرفته مي شود كه گيرنده مي تواند به كمك اين اعداد ترتيب بسته ها را مشخص كرده و اطلاعات را بازسازي كند. در فناوري VoIP، ‌صوت به داده هاي ديجيتال تبديل و پس از قرار گرفتن در بسته اي اطلاعاتي،‌ از طريق اينترنت ارسال مي شوند. به اين ترتيب اين بسته اي اطلاعاتي ممكن است با همان ترتيبي كه ارسال شده اند به مقصد نرسند. همان طور كه گفته شد، ‌سيستم دريافت كننده قادر به بازسازي مجدد بسته اي اطلاعاتي صرف نظر از ترتيب آنهاست. بنابراين اگر بسته هاي مربوط به صوت به ترتيب ارسال شده دريافت نشوند، در زمان دريافت بايد پردازش اضافي روي اين اطلاعات صورت بگيرد كه مي تواند موجب تأخير در دريافت صدا شود.
منبع: نشريه دانستنيها، ويژه نامه ارديبهشت 90