پذيرش قاعدگي در ماه مبارک رمضان
برخورد بانوان با مسئله قاعدگي در ماه مبارک رمضان اشکال مختلفي دارد.
برخي زنان که داراي گرايشات مذهبي بيشتري بوده، از تحمل قاعدگي در ماه رمضان وحشت داشته و آن را مانعي در مسير کسب فيوضات فراوان اين ماه مي دانند در حالي که پذيرش و تحمل قاعدگي اگر به عنوان تسليم بودن در برابر حکم خدا صورت گيرد ممکن است موجب خضوع و خشوع بيشتر شده و انگيزه تلاش بيشتر و توجه و تضرع عميق تر فرد را به پروردگار در پي داشته باشد و چه بسا تحمل قاعدگي بيش از نماز و روزه، موجب استکمال و ترقي زن در مسير رشد شود.
مخصوصاً که در بينش اسلامي زنان حائض از حرکت در مسير رشد باز نمي مانند، بلکه مي توانند از طريق برخي اعمال مستحبي، ثواب آنچه را که در ايام قاعدگي از انجام آن ممنوع شده اند، به دست آورند.
«درست است که زن در دوران عادت از برخي عبادات محروم است، اما همه آنها جبران پذير است. زيرا قضاي روزه ها را بجا مي آورد و براي جبران نماز، اگر با وضو در مصلاي خود و رو به قبله بنشيند و به اندازه زمان نماز ذکر بگويد، از ثواب نماز بهره مي برد، مانند مسافري که پس از خواندن دو رکعت نماز واجب، با سي بار تکرار تسبيحات اربعه، جبران آن دو رکعت ساقط شده را مي نمايد؛ پس اينگونه از فضائل جبران پذير است.»(1)
قرآن خواندن نيز [به استثناي سوره هاي داراي سجده واجبه] ممنوع نيست. بلکه مکروه است و کراهت آن به معناي ثواب کمتر است نه اينکه قرآن نخوانند بهتر باشد. در هر حال قرآن خواندن بهتر است.(2)
اين قبيل توضيحات اگر چه بسيار رضايت بخش و موجب خرسندي زنان است باز هم پروردگار لطيف و مهربان به آن بسنده نکرده و بيش از اينها به حائض لطف نموده است. به همين جهت بشارتي بالاتر و سخاوتمندانه تر نيز در روايات ديده مي شود که نه تنها موجب دلجويي و روشني چشم است، بلکه چنان فرح بخش و نويددهنده است که جاي هيچ گونه تأسفي باقي نمي گذارد.
اين دسته از روايات مبين آنند که انسان در هنگام بيماري و در هنگام مسافرت اجر و پاداش آن اعمال که در هنگام سلامتي و اقامت انجام مي داد، را دارد. حيض هم بيماري است که زن را از انجام دادن واجبات باز مي دارد. پس اگر در حالي که به عبادت خو گرفته به عادت ماهانه رسيد همان اجر و پاداش قبلي را بدون کم و کاستي مي گيرد. به عنوان نمونه در روايتي زيبا چنين آمده است:
«پيامبر خدا سر به آسمان برداشت و لبخندي زد، علت را پرسيدند، فرمود: از دو فرشته اي تعجب کردم که از آسمان به زمين فرود آمدند و به سراغ بنده مؤمن درستکاري در مصلايش که در آن نماز مي خواند رفتند تا عمل او را بنويسند اما وي را در نمازگاهش نيافتند. پس به آسمان رفتند و عرض کردند اي پروردگار ما به سراغ بنده مؤمنت در مصلايش رفتيم تا اعمال او را بنويسيم اما او را در دام (بيماري) تو يافتيم. سپس خداي عزوجل فرمود: براي بنده ي من تا زماني که در دام من است، مانند خير و ثوابي را بنويسيد که در زمان سلامتي اش انجام مي داده است. زيرا بر من است که وقتي سلامتي را از او باز مي گيرم اجر کاري را که در زمان تندرستي اش مي کرده است، بدهم.»(3)
حيض به تعبير قرآن بيماري است و بنابر روايات خداوند به حکمت خود آن را براي دختران آدم مقرر فرمود. (... يسئلونک عن المحيض قل هو «اذي»(4) کلمه «اذي» در اکثر کتب تفسيري به رنج و بيماري ترجمه شده است.) بنابراين همچون بيماري هاي ديگر بيمار را مأجور نموه و کفاره گناهان وي مي باشد. «اذا مرض المسلم کتب الله له کاحسن ما کان يعمله في صحته و تساقطت ذنوبه کما يتساقط ورق الشجر؛(5) هنگامي که در مسلماني بيمار شد خداوند بهترين اعمالي را که در زمان تندرستي انجام مي داد، براي او مي نويسد و گناهانش را مي ريزاند همچنان که برگ از درخت مي ريزد.»
با توجه به اين همه لطف و مرحمت پروردگار، ديگر جايي براي اين باور نادرست که حيض را موجب حقارت و عقب ماندگي زن از قافله صالحين مي داند، باقي نمي ماند. طبيعي است که باور نادرست روح زن را مي آزارد و واکنشي غيرمنطقي به دنبال مي آورد. حتي ممکن است سبب سوء ظن به ساحت مقدس پروردگار شده و يأس و نوميدي و بي حوصلگي را در پي داشته باشد. زناني که دريافت درستي از مسئله قاعدگي ندارند، مجبورند يا با بغض و نوميدي، قاعدگي را تحمل نمايند و يا با برنامه ريزي حساب شده به مبارزه با اين پديده طبيعي پرداخته و با مصرف قرص هاي ضد بارداري آن را تا بعد از ماه مبارک به تأخير بيندازند.
گفتني است که برخي از مراجع عظام دامت برکاتهم به فرض اينکه اين قرص ها براي مصرف کننده، متحمل ضرري نباشد، اين اقدام را بلااشکال مي دانند. اما بايد توجه داشت که اولاً: اثبات اينکه اين داروها- با وجود عوارضي که دارند- براي هر فردي زيان آور هستند يا نه، کار مشکلي است، ضمن آنکه با گذشت زمان مطالب بيشتري در خصوص ضرر و زيان داروهاي شيميايي کشف مي شود، ثانياً: اين کار بر خلاف طبيعت بوده و نيز مخالف با قاعده تسليم و رضا در برابر خواست پرودگار است.
خداوند به زنان دستور داده که روزه نگيريد چنانچه به ديگران دستور داده که روزه باشند. پس خداوند پذيرفتن تخفيف ها را مانند انجام دادن واجبات دوست دارد و بنده را به خاطر گردن نهادن به دستورها و تخفيف ها پاداش مي دهد و به همين جهت است که سحري خوردن هم مانند روزه گرفتن اجر دارد.(6)
گاهي اوقات نيز روي آوردن زنان به مصرف قرص و تأخير انداختن در قاعدگي، دليل ديگري دارد. برخي از زنان اصرار دارند که همه روزه هايشان را در همين ماه مبارک بگيرند و از قضا کردن روزه در ماههاي بعد اکراه دارند چرا که جو مناسب ماه مبارک براي روزه داري و هماهنگي مردم و اعضاي خانواده در اين ماه، موجب دلپذيري و تسهيل روزه داري در ماه رمضان مي شود.
چنين برداشتي نيز نادرست است. زيرا پروردگار حکيم که خدا خالق ما و مدبر امور و آگاه به مصالح انسان هاست، بهتر از هر کسي براي ما برنامه ريزي نموده که فقط با گام برداشتن در مسير طبيعي و فطري مي توان از آن برنامه بهره برد.
تسليم خواست و اراده پروردگار بودن از هر جهت به نفع بندگان است. هر کس برخلاف مسير طبيعي زندگي خويش، عمل نايد حتي اگر مجاز باشد، بي جهت از مسير صلاح خويش دور شده است.
بنابراين، قاعدگي از مهم ترين عوامل حفظ سلامتي بدن زنان محسوب مي شود و از اين جهت نعمت بزرگي است و نبايد به دلائل غير موجه از پيش آمد آن جلوگيري نمود. «برخي از دانشمندان معتقدند که علت طول عمر بيشتر زنان نسبت به مردان همين تصفيه خوني است.»(7) پس اگر حفظ سلامتي از جمله حکمت هاي روزه داري است، نبايد به خاطر آن مرتکب عملي شد که ممکن است سلامتي را مخدوش نمايد.
ضمناً زنان مي توانند با برنامه ريزي درست، روزه دراي در ايام ديگر سال را نيز دلپذير و آسان نمايند. روزه گرفتن در چند روز بعد از عيد فطر مستحب بوده و به دليل باقي ماندن حال و هواي ماه رمضان و عادت بدن به روزه، دلپذير بوده و در حفظ سلامتي نيز مؤثرتر است. همچنين روزه در برخي ايام سال که ثواب روزه در آن ايام زياد است همچون چهار روز برگزيده سال و ايام ماه رجب و شعبان که به دليل سفارشات فراوان موجب تقويت انگيزه مي شود نيز آسان تر و شيرين تر است. مخصوصاً که با روزه گرفتن در اين ايام هم قضاي روزه رمضان جبران مي شود و هم ثواب روزه مستحبي براي شخص منظور مي گردد.
عوارض قرص هاي ضد بارداري
قرص هاي ضد بارداري از نظر پزشکي اجمالاً بي اشکال است، اما اين داروها نيز مانند هر داروي ديگري داراي عوارض مي باشند. عوارض اين قرص ها- هر چند در افراد کمي ديده شوند- عبارتند از خونريزي قاعدگي غير طبيعي، تهوع، افزايش وزن، سردرد و سرگيجه، درد پستان، تغيير در خلق و خو و لخته شدن خون به همين اساس همه زنان نمي توانند و يا حتي نبايد از قرص استفاده کنند زيرا برخي از بيماري ها و يا مصرف بعضي داروها، استفاده از اين قرص را پرخطر و يا غير مؤثر مي سازد. مثلاً برخي از زناني که اشکالات انعقاد خون دارند و کساني که فشار خون بالا داشته يا از برخي سرطان ها و يا از سردردهاي ميگرني رنج مي برند و يا ديابت کنترل نشده دارند، بهتر است از قرص هاي ضد بارداري استفاده نکنند.(8) و در هر صورت مصرف اين قرص ها بايد با تجويز و صلاحديد پزشک باشد.
يک هشدار!
يادمان باشد که ماه رمضان ماه خداست. هر کس در اين ماه به بندگان خدا خدمت کند به خداوند نزديکتر است. اگر چه زني حائض باشد که اين مسئله هيچ از اجر او نمي کاهد بلکه چون با رنج و بيماري خدمت مي کند، بيشتر مورد رحمت ايزد منان قرار دارد لذا زنان بايد مراقب باشند تا حريم فکر و دلشان متأثر از افکار ملال آور و بعضاً وسوسه هاي شيطاني نگردد. انديشه سالم براي يک زن امري بسيار مهم و ضروري است. شادابي و طراوت خانواده در گرو شادي و نشاط زن است. نگراني هاي بي مورد زن مي تواند همه اعضاي خانواده را آشفته نمايد.
اين مهم نيست که زن در ماه مبارک، ايامي را از نماز و روزه دست بکشد که همه جبران پذير است. بلکه مهم آن است که زن در همه حال براي ديگر اعضاي خانواده موجب رحمت و مسرت باشد و اين رسالت زن است. رعايت اوقات افطار و سحري، تغذيه دلپذير و مناسب با روزه داري، بخشيدن حال و هواي معنوي به محيط خانه، از جمله فعاليت هايي است که هم اجر عظيم اخروي به دنبال دارد و هم موجب فيض بردن بيشتر اهل خانه مي گردد و ماه مبارک را دلپذيرتر و مؤثرتر مي نمايد و خداوند عادل بوده و شاهد همه چيز است.
برخي زنان که داراي گرايشات مذهبي بيشتري بوده، از تحمل قاعدگي در ماه رمضان وحشت داشته و آن را مانعي در مسير کسب فيوضات فراوان اين ماه مي دانند در حالي که پذيرش و تحمل قاعدگي اگر به عنوان تسليم بودن در برابر حکم خدا صورت گيرد ممکن است موجب خضوع و خشوع بيشتر شده و انگيزه تلاش بيشتر و توجه و تضرع عميق تر فرد را به پروردگار در پي داشته باشد و چه بسا تحمل قاعدگي بيش از نماز و روزه، موجب استکمال و ترقي زن در مسير رشد شود.
مخصوصاً که در بينش اسلامي زنان حائض از حرکت در مسير رشد باز نمي مانند، بلکه مي توانند از طريق برخي اعمال مستحبي، ثواب آنچه را که در ايام قاعدگي از انجام آن ممنوع شده اند، به دست آورند.
«درست است که زن در دوران عادت از برخي عبادات محروم است، اما همه آنها جبران پذير است. زيرا قضاي روزه ها را بجا مي آورد و براي جبران نماز، اگر با وضو در مصلاي خود و رو به قبله بنشيند و به اندازه زمان نماز ذکر بگويد، از ثواب نماز بهره مي برد، مانند مسافري که پس از خواندن دو رکعت نماز واجب، با سي بار تکرار تسبيحات اربعه، جبران آن دو رکعت ساقط شده را مي نمايد؛ پس اينگونه از فضائل جبران پذير است.»(1)
قرآن خواندن نيز [به استثناي سوره هاي داراي سجده واجبه] ممنوع نيست. بلکه مکروه است و کراهت آن به معناي ثواب کمتر است نه اينکه قرآن نخوانند بهتر باشد. در هر حال قرآن خواندن بهتر است.(2)
اين قبيل توضيحات اگر چه بسيار رضايت بخش و موجب خرسندي زنان است باز هم پروردگار لطيف و مهربان به آن بسنده نکرده و بيش از اينها به حائض لطف نموده است. به همين جهت بشارتي بالاتر و سخاوتمندانه تر نيز در روايات ديده مي شود که نه تنها موجب دلجويي و روشني چشم است، بلکه چنان فرح بخش و نويددهنده است که جاي هيچ گونه تأسفي باقي نمي گذارد.
اين دسته از روايات مبين آنند که انسان در هنگام بيماري و در هنگام مسافرت اجر و پاداش آن اعمال که در هنگام سلامتي و اقامت انجام مي داد، را دارد. حيض هم بيماري است که زن را از انجام دادن واجبات باز مي دارد. پس اگر در حالي که به عبادت خو گرفته به عادت ماهانه رسيد همان اجر و پاداش قبلي را بدون کم و کاستي مي گيرد. به عنوان نمونه در روايتي زيبا چنين آمده است:
«پيامبر خدا سر به آسمان برداشت و لبخندي زد، علت را پرسيدند، فرمود: از دو فرشته اي تعجب کردم که از آسمان به زمين فرود آمدند و به سراغ بنده مؤمن درستکاري در مصلايش که در آن نماز مي خواند رفتند تا عمل او را بنويسند اما وي را در نمازگاهش نيافتند. پس به آسمان رفتند و عرض کردند اي پروردگار ما به سراغ بنده مؤمنت در مصلايش رفتيم تا اعمال او را بنويسيم اما او را در دام (بيماري) تو يافتيم. سپس خداي عزوجل فرمود: براي بنده ي من تا زماني که در دام من است، مانند خير و ثوابي را بنويسيد که در زمان سلامتي اش انجام مي داده است. زيرا بر من است که وقتي سلامتي را از او باز مي گيرم اجر کاري را که در زمان تندرستي اش مي کرده است، بدهم.»(3)
حيض به تعبير قرآن بيماري است و بنابر روايات خداوند به حکمت خود آن را براي دختران آدم مقرر فرمود. (... يسئلونک عن المحيض قل هو «اذي»(4) کلمه «اذي» در اکثر کتب تفسيري به رنج و بيماري ترجمه شده است.) بنابراين همچون بيماري هاي ديگر بيمار را مأجور نموه و کفاره گناهان وي مي باشد. «اذا مرض المسلم کتب الله له کاحسن ما کان يعمله في صحته و تساقطت ذنوبه کما يتساقط ورق الشجر؛(5) هنگامي که در مسلماني بيمار شد خداوند بهترين اعمالي را که در زمان تندرستي انجام مي داد، براي او مي نويسد و گناهانش را مي ريزاند همچنان که برگ از درخت مي ريزد.»
با توجه به اين همه لطف و مرحمت پروردگار، ديگر جايي براي اين باور نادرست که حيض را موجب حقارت و عقب ماندگي زن از قافله صالحين مي داند، باقي نمي ماند. طبيعي است که باور نادرست روح زن را مي آزارد و واکنشي غيرمنطقي به دنبال مي آورد. حتي ممکن است سبب سوء ظن به ساحت مقدس پروردگار شده و يأس و نوميدي و بي حوصلگي را در پي داشته باشد. زناني که دريافت درستي از مسئله قاعدگي ندارند، مجبورند يا با بغض و نوميدي، قاعدگي را تحمل نمايند و يا با برنامه ريزي حساب شده به مبارزه با اين پديده طبيعي پرداخته و با مصرف قرص هاي ضد بارداري آن را تا بعد از ماه مبارک به تأخير بيندازند.
گفتني است که برخي از مراجع عظام دامت برکاتهم به فرض اينکه اين قرص ها براي مصرف کننده، متحمل ضرري نباشد، اين اقدام را بلااشکال مي دانند. اما بايد توجه داشت که اولاً: اثبات اينکه اين داروها- با وجود عوارضي که دارند- براي هر فردي زيان آور هستند يا نه، کار مشکلي است، ضمن آنکه با گذشت زمان مطالب بيشتري در خصوص ضرر و زيان داروهاي شيميايي کشف مي شود، ثانياً: اين کار بر خلاف طبيعت بوده و نيز مخالف با قاعده تسليم و رضا در برابر خواست پرودگار است.
خداوند به زنان دستور داده که روزه نگيريد چنانچه به ديگران دستور داده که روزه باشند. پس خداوند پذيرفتن تخفيف ها را مانند انجام دادن واجبات دوست دارد و بنده را به خاطر گردن نهادن به دستورها و تخفيف ها پاداش مي دهد و به همين جهت است که سحري خوردن هم مانند روزه گرفتن اجر دارد.(6)
گاهي اوقات نيز روي آوردن زنان به مصرف قرص و تأخير انداختن در قاعدگي، دليل ديگري دارد. برخي از زنان اصرار دارند که همه روزه هايشان را در همين ماه مبارک بگيرند و از قضا کردن روزه در ماههاي بعد اکراه دارند چرا که جو مناسب ماه مبارک براي روزه داري و هماهنگي مردم و اعضاي خانواده در اين ماه، موجب دلپذيري و تسهيل روزه داري در ماه رمضان مي شود.
چنين برداشتي نيز نادرست است. زيرا پروردگار حکيم که خدا خالق ما و مدبر امور و آگاه به مصالح انسان هاست، بهتر از هر کسي براي ما برنامه ريزي نموده که فقط با گام برداشتن در مسير طبيعي و فطري مي توان از آن برنامه بهره برد.
تسليم خواست و اراده پروردگار بودن از هر جهت به نفع بندگان است. هر کس برخلاف مسير طبيعي زندگي خويش، عمل نايد حتي اگر مجاز باشد، بي جهت از مسير صلاح خويش دور شده است.
بنابراين، قاعدگي از مهم ترين عوامل حفظ سلامتي بدن زنان محسوب مي شود و از اين جهت نعمت بزرگي است و نبايد به دلائل غير موجه از پيش آمد آن جلوگيري نمود. «برخي از دانشمندان معتقدند که علت طول عمر بيشتر زنان نسبت به مردان همين تصفيه خوني است.»(7) پس اگر حفظ سلامتي از جمله حکمت هاي روزه داري است، نبايد به خاطر آن مرتکب عملي شد که ممکن است سلامتي را مخدوش نمايد.
ضمناً زنان مي توانند با برنامه ريزي درست، روزه دراي در ايام ديگر سال را نيز دلپذير و آسان نمايند. روزه گرفتن در چند روز بعد از عيد فطر مستحب بوده و به دليل باقي ماندن حال و هواي ماه رمضان و عادت بدن به روزه، دلپذير بوده و در حفظ سلامتي نيز مؤثرتر است. همچنين روزه در برخي ايام سال که ثواب روزه در آن ايام زياد است همچون چهار روز برگزيده سال و ايام ماه رجب و شعبان که به دليل سفارشات فراوان موجب تقويت انگيزه مي شود نيز آسان تر و شيرين تر است. مخصوصاً که با روزه گرفتن در اين ايام هم قضاي روزه رمضان جبران مي شود و هم ثواب روزه مستحبي براي شخص منظور مي گردد.
عوارض قرص هاي ضد بارداري
قرص هاي ضد بارداري از نظر پزشکي اجمالاً بي اشکال است، اما اين داروها نيز مانند هر داروي ديگري داراي عوارض مي باشند. عوارض اين قرص ها- هر چند در افراد کمي ديده شوند- عبارتند از خونريزي قاعدگي غير طبيعي، تهوع، افزايش وزن، سردرد و سرگيجه، درد پستان، تغيير در خلق و خو و لخته شدن خون به همين اساس همه زنان نمي توانند و يا حتي نبايد از قرص استفاده کنند زيرا برخي از بيماري ها و يا مصرف بعضي داروها، استفاده از اين قرص را پرخطر و يا غير مؤثر مي سازد. مثلاً برخي از زناني که اشکالات انعقاد خون دارند و کساني که فشار خون بالا داشته يا از برخي سرطان ها و يا از سردردهاي ميگرني رنج مي برند و يا ديابت کنترل نشده دارند، بهتر است از قرص هاي ضد بارداري استفاده نکنند.(8) و در هر صورت مصرف اين قرص ها بايد با تجويز و صلاحديد پزشک باشد.
يک هشدار!
يادمان باشد که ماه رمضان ماه خداست. هر کس در اين ماه به بندگان خدا خدمت کند به خداوند نزديکتر است. اگر چه زني حائض باشد که اين مسئله هيچ از اجر او نمي کاهد بلکه چون با رنج و بيماري خدمت مي کند، بيشتر مورد رحمت ايزد منان قرار دارد لذا زنان بايد مراقب باشند تا حريم فکر و دلشان متأثر از افکار ملال آور و بعضاً وسوسه هاي شيطاني نگردد. انديشه سالم براي يک زن امري بسيار مهم و ضروري است. شادابي و طراوت خانواده در گرو شادي و نشاط زن است. نگراني هاي بي مورد زن مي تواند همه اعضاي خانواده را آشفته نمايد.
اين مهم نيست که زن در ماه مبارک، ايامي را از نماز و روزه دست بکشد که همه جبران پذير است. بلکه مهم آن است که زن در همه حال براي ديگر اعضاي خانواده موجب رحمت و مسرت باشد و اين رسالت زن است. رعايت اوقات افطار و سحري، تغذيه دلپذير و مناسب با روزه داري، بخشيدن حال و هواي معنوي به محيط خانه، از جمله فعاليت هايي است که هم اجر عظيم اخروي به دنبال دارد و هم موجب فيض بردن بيشتر اهل خانه مي گردد و ماه مبارک را دلپذيرتر و مؤثرتر مي نمايد و خداوند عادل بوده و شاهد همه چيز است.
پي‌نوشت‌ها:
1- زن در آينه جمال و جلال، آيت الله جوادي آملي، ص 337.
2- استفتائات آيت الله مکارم شيرازي.
3- کافي، ج3، ص 113.
4- بقره، آيه 222.
5- ثواب الاعمال و عقاب الاعمال، ص 194.
6- سايت نوگرا؛ ماه رمضان و زنان حائضه.
7- شيوه کارگزاري زن، سازمان امور اداري و استخدامي کشور، ص 15.
8- سايت علمي دانشجويان ايران، پزشکي.
/ج
