حفظ قرآن در کودکي

عشق و محبت به قرآن کريم در بين عموم مسلمان به اندازه اي است که دوست دارند، فرزندان شان از سن خردسالي به آموزش قرآن کريم، به خصوص حفظ آن بپردازند. امروزه سطح هوش و استعداد کودکان نيز به طور چشم گيري رشد کرده است و آنان دوست دارند مطالب و موضوعات زيادي را ياد بگيرند: قرآن ـ شعر ـ اطلاعات عمومي و ـ اين مطلب نيز مزيد بر علت شده و پدران و مادران را وا مي دارد تا کودک خود را در سنين خردسالي به سوي آموزش قرآن سوق دهند. رواياتي که از اهل بيت عصمت و طهارت (عليهم السلام) رسيده است نيز، مسلمانان را تشويق مي کند تا فرزندان خود را با قرآن آشنا کنند. روايات زير از آن جمله اند:
قال (عليه السلام):« من قبل ولده کان له حسنه ومن فرحه فرحه الله يوم القيامه و من علمه القرآن دعي الابوان فکسيا حلتين يضيء من نورهما وجوه اهل الجنه* کسي که فرزندش را ببوسد، حسنه اي برايش خواهد بود و هر کس شادش کند، خداوند متعال روز قيامت او را شاد خواهد نمود و هر که به فرزندش قرآن بياموزد پدر و مادر را [روز قيامت] صدا زده دو جامه بر تنشان خواهند کرد که از نور آن دو، چهره اهل بهشت روشن مي گردد». عده الداعي و نجاع الساعي ص:86
اين ترغيب و تشويق گاهي به صورت عبارت فوق در قالب حق فرزند بر پدر و مادر بيان شده و گاهي بعنوان راهنمايي خاص به اصحابشان بيان مي گشت، غالب بن صعصعه، بر علي (عليه السلام) وارد شد و فرزندش فرزدق [ منظور ابوفراس همام بن غالب، معروف به فرزدق است. وي در سال 25 قمري در بصره به دنيا آمده و در سال 114 از دنيا رفت. از شعرهاي اوست آن چه در مدح امام سجاد عليه السلام در حضور هشام بن عبدالملک سرود: اين کسي است که سرزمين بطحا او را مي شناسد و کعبه و حرم، او را مي شناسد. ] يا او بود. امام علي عليه السلام به وي فرمود: کيستي؟ گفت: غالب، فرزند صعصعه مجاشعي... فرمود: اي ابو احظل! اين جوان همراهت کيست؟ گفت: فرزندم و او شاعر است. فرمود: به وي قرآن بياموز که برايش از شعر، بهتر است. پس اين (واقعه) در نزد فرزدق بود تا آن که خود را مقيد کرد و عهد کرد که قيدش را نگشايد تا قرآن را حفظ کند پس آن را نگشود تا قرآن را حفظ کرد.
بله و امثال اين گونه تشويقات و ارشادات زياد است. حال با توجه به روايات و علاقه مسلمانان به آموزش قرآن فرزندان شان در کودکي نکاتي درخور دقت است که به اختصار بيان مي کنيم:

1 ـ کدام حوزه قرآني براي کودکان مناسب است؟
 

روخواني ـ تجويد ـ اطلاعات عمومي قرآن ـ حفظ و .. کدام يک از براي شروع آموزش مناسب است؟جواب تا حدي روشن است. حفظ قرآن مناسب ترين گزينه براي شروع آشنايي کودکان با قرآن است. چرا که همان طور که والدين احساس مي کنند کودکان علاقه مند به حفظ اشعار، داستان ها، پيام هاي بازرگاني تلويزيون و ... هستند. از سويي هنوز زمينه آموزش ساير حوزه هاي تعليم قرآن مانند: روخواني را که نياز به دانستن مقدمات خاص و ... دارد را بدست نياورده اند پس حفظ قرآن بهترين گزينه است، گويي همين مطلب نيز مورد نظر اهل بيت (عليهم السلام) است چرا که روايت مربوط به فرزدق مي بينيم که او پس از فرمايش حضرت امير عليه السلام شروع به حفظ قرآن مي کند.

2 ـ سن مناسب براي شروع حفظ کي است؟
 

اين روشن است که حفظ قرآن بايد از سني شروع شود که گويش کودک نسبتاً کامل شده و توان بيان بيشتر حروف را دارد، بين 3 و نيم تا 4 سال ـ البته بسته به کودک دارد ـ زمان مناسبي براي شروع آزمايشي حفظ است. گفتيم شروع آزمايشي و نه رسمي. زيرا براي آموزش حفظ در کودکي 2 زمان وجود دارد 1 ـ زمان آزمايشي که پدر و مادر خودشان در خانه سوره هاي کوچک مثل کوثر ـ توحيد و ...و ذکر صلوات و دعاهاي کوتاه را با آرامش و کندي ياد مي دهند. منظورمان از آرامش و کندي اين است که مثلاً اگر شما مي خواهيد بسم الله الرحمان الرحيم را به فرزندتان ياد دهيد چند روز فقط 2 کلمه " بسم الله" را با او کار کنيد. چند روز بعد را به آموزش " الرحمان الرحيم" اختصاص دهيد و همين طور متن سوره هاي کوچک را. کودک شما هنوز نمي تواند متن هاي طولاني مثل يک آيه را يک جا فرا گيرد پس قطعات کوتاه را با حوصله و ظرف چند روز به او ياد دهيد2 ـ زمان رسمي: اين زماني است که کودک وارد 5 سالگي و بالاتر شده و مي تواند در کلاس ويژه حفظ کودکان حضور پيدا کند و زير نظر مربي و معلم مخصوص حفظ کودکان، به يادگيري قرآن بپردازد.

3 ـ آيا مي توان گاهي با اجبار کودک را به آموزش قرآن وادار کرد؟
 

بعضي از اولياء معتقدند چون يادگيري قرآن براي سعادت کودک لازم است پس با زور و اجبار هم مي توان کودک را وادار به يادگيري قرآن کرد. بديهي است که اين تفکر اشتباه است. چرا که در هر صورت يادگيري قرآن کار مستحبي است و نه واجب و اگر کودکي مشتاق آموزش قرآن نبود. بايد با استفاده از روش تشويق او را ترغيب به يادگيري قرآن کرد. اما تنبيه و اجبار فقط باعث انزجار و تنفر او از کتاب خدا مي شود که عاقبت آن در بزرگ سالي شخص آثار سويي خواهد داشت.

4 ـ کودک من چه زماني آماده فراگيري حفظ قرآن است؟
 

در بالا سن مناسب شروع حفظ را گفتم. اما آيا کودک شما در اين سن آماده شروع حفظ قرآن هست؟ممکن است اين طور نباشد يعني بعضي افراد حتي در سن 7 يا8 سالگي هم آماده آغاز حفظ نيستند. پس به کودک خود سخت نگيريد. بگذاريد خودش اولين علائم آمادگي براي حفظ را به شما اعلام کند معمولاً کودکان نشان مي دهند که دوست دارد صلوات را ياد بگيرند اذکار نماز را بخوانند و يا سوره هاي قرآن را قرائت کنند. وقتي پدر و مادر در خانه قرآن مي خوانند کودک، اين نشانه ها را به وضوح از خود بروز مي دهد. آن گاه است که شما مي توانيد ابتداء دوره آزمايشي و سپس دوره رسمي حفظ را براي کودک تان آغاز کنيد.
منبع: نشريه نسيم وحي، ش 30.