نویسنده: مهدی نیلی پور
ج) کوهها:
1. کوه ابوقیس: کوهی است در شمال شرقی مسجدالحرام و مشرف به صفا. خداوند حجرالاسود را در این کوه به امانت سپرد تاوقتی که ابراهیم (ع) دیوار کعبه را بالا برد و چون به محل حجرالاسود رسید، از جانب کوه ابوقبیس ندا آمد که برای تو نزدمن امانتی است وحضرت ابراهیم حجرالاسود را گرفت و در جای خودش قرار داد.- 2. کوه نور: کوهی است در چهار کیلومتری شمال شرقی مکه که در آن غار حرا وجود دارد. در غار حراء آیات ابتدایی سوره علق بر پیامبر (ص) نازل شد. این مکان، محل عبادت، ذکر، فکر واعتکاف وشب زنده داری پیامبر (ص) قبل از بیعت بوده است که حضرتش هر سال یک ماه در اینجا با خدای خویش خلوت می کردند.
- 3. کوه ثور: کوهی است در سه کیلومتری جنوب مکه که غار ثور در آن است و پیامبر (ص) در شب هجرت به مدینه ابتدا به این غار پناه بردند و پس از سه شبانه روز به مکه هجرت فرمودند.
- 4. جبل الرّحمه: کوهی در انتهای سرزمین عرفات به ارتفاع 300 متر که محل نماز حضرت ابراهیم، محل خطبه پیامبر (ص) و دعای امام حسین (ع) بوده است.
د) قبرستانهای مهم مکه:
- 1. قبرستان ابوطالب (جنه المعلّی ، قریش، بنی هاشم، حجون): اولین گورستان جهان اسلام است که در شمال شرقی مکه واقع شده و محل دفن افراد نامداری چون: قصی بن کلاب ( جد چهارم پیامبر (ص) عبدالمطلب ، ابوطالب (ع) ، عبدالله وقاسم از فرزندان پیامبر (ص) ، حضرت خدیجه (ع) و...می باشد.- 2. قبرستان شهدای فخّ: این مکان، محل دفن، شهدای «واقعه فخّ» می باشد که در آن بیش از صد تن از نوادگان امام حسن (ع) وامام حسین (ع) در زمان حکومت بنی العباس به شهادت رسیدند و سرهایشان از بدنهایشان جدا شد و پس از سه روز دراین مکان به خاک سپرده شدند. این مکان در نزدیکی مسجد تنعیم است.
هـ ) نقاط مهم داخل شهر مکه.
- 1. شعب ابی طالب: شعب به فاصله دو کوه گویند. شعب ابی طالب مکانی است پشت صفا و مروه در دهانه کوه ابوقیس که پس ازتحریم مسلمانان توسط مشرکان قریش، پیامبر اکرم (ص) و بنی هاشم و بنی عبدالمطلب به آنجا پناه بردند و سه سال به سختی در آنجا زندگی نمودند.- 2. محل ولادت پیامبر (ص): محل تولد پیامبر (ص) اکنون مکانی است که در خیابان مسجدالحرام، محل سه راهی سوق اللیل وخیابان ارقم بن الارقم قرار دارد. این مکان توسط وهابیون تخریب شد وکتابخانه کوچکی به نام: «مکتبه مکه المکرمه» در آن بنا گردیده است.
- 3. خانه حضرت خدیجه (ع) : این مکان در قسمت جنوب شرقی بیرونی مسعی در خیابان حضرت زهرا (ع) واقع شده ومحل ازدواج خدیجه (ع) با رسول خدا (ص) ولادت فرزندان رسول خدا (ص) ، حادثه لیله المبیت و مکان نزول جبرئیل بوده است ، ولی الان اثری از آن نیست.
- 4. دارالأرقم: این مکان، خانه ارقم از یاران رسول خدا (ص) بوده که در آغاز بعثت برای تشکیل جلسات تبلیغ اسلام از آن استفاده می شده ، ولی اکنون اثری از آن نیست. جایگاه قبلی دارالارقم بر فراز کوه صفا قرار داشته است.
- 5. دارالندوه (مکان اجتماع و مشورت): این محل در نزدیک کوه صفا قرار داشته ولی فعلاً جزء مسجدالحرام است و اثری از آن نیست، مؤسس این مکان قصی بن کلاب جد چهارم پیامبر بوده و قریش در زمان جاهلیت در آنجا مشورت می کردند.
و) نقاط مهم خارج شهر مکه:
- 1. وادی عرفات: صحرایی است در فاصله 22 کیلومتری شرق مکه با مساحت 18 کیلومتر مربع که دورترین موقف حج به شمار می رود.- 2. وادی مِنی: صحرایی است در فاصله 7 کیلومتری شمال شرقی مسجدالحرام با 6 کیلومتر مربع مساحت ، که حاجیان از عید قربان تا روز دوازدهم و سیزدهم در آنجا توقف دارند. این مکان ،محل رمی جمرات، قربانی و تقصیر حاجیان است.
- 3. وادی مُحَشَّر (یعنی از پا افتادن): مکانی است میان منی و مشعر که شکست لشگر ابرهه در آن اتفاق افتاد و چون نه جزء منی است ونه مشعر الحرام، حاجیان باید هنگام عبور سریعتر از این مکان بگذارند.
- 4. وادی مشعر الحرام (مزدلفه): محلی است میان عرفات ومنی به طول 4 کیلومتر وقوف پس از عرفات در آن، از ارکان حج تمتع است.
- 5. جمرات: به سه ستون سنگی (جمره اولی، جمره وسطی، جمره عقبی) که در وادی منی واقع شده می گویند: این سه نقطه مکانهایی هستند که در آنها ابلیس بر حضرت ابراهیم ظاهر می شد و آن حضرت با سنگ او را هدف قرار می داد.
همچنین در کنار بررسی این مکانهای تاریخی لازم است به اتفاقات مهم زندگی پیامبر (ص) در این شهر توجه نمود، اتفاقاتی همچون:
1. تولد پیامبر(ص) ، دوران کودکی و اتفاقات پیرامون آن
2. دوران جوانی و شرکت در پیمان حلف الفضول
3. کار و تلاش از شبانی تاتجارت
4. ازدواج با حضرت خدیجه (ع) و ولادت حضرت زهرا (ع).
5. عزلت در غار حراء برای عبادت و بعثت
6. سه سال دعوت مخفیانه به اسلام
7. دعوت از خویشان به اسلام و اعلام موجودیت
8. معراج از مسجد الحرام
9. سه سال محاصره اقتصادی و قضایای پیرامونی آن
10. هجرت از مکه به مدینه .
منبع: نیلی پور، مهدی؛ (1388)، شهر سپید خدا (مدیریت معنوی حج و عمره)، اصفهان: مرغ سلیمان
