نویسنده: مهدی نیلی پور
یکی از اصول مهم در ارتباط با خداوند، خصوصاً در ایّام حجّ، آشنایی با آداب درخواست و دعا بر اساس آموزشهای اهلبیت (ع) و پرهیز از تصمیم گیری ها و دعاهای سلیقه ای می باشد، زیرا اولاً گاهی ما بر اثر درخواستهای سلیقه ای، خود را دچار مشکلات و بلاهای طاقت فرسا می کنیم و ثانیاً خداوند متعال و اولیای او، به نیازهای اساسی ما از خود ما آگاهی بیشتری دارند، از این رو حتّی در انتخاب دعاها و درخواستها نیز باید از آنان تبعیت کنیم.
در میان نعمت های خدادای «عافیت» از جایگاه ویژه ای برخوردار است. از عافیت در دعاها با تعابیری همچون:
- «نعمهٌ حقیّه، نعمتی پنهان»
- «أهنَی النِّعَم، گواراترین نعمت ها»
- «أجَلَّ النِعمَه، بهترین نعمت»
- «نعمهٌ جلیلهٌ، نعمتی بزرگ»
- «موهبهٌ جزیله، موهبتی عظیم»
یاد شده است که نشان از اهمیت این نعمت الهی دارد.
پیامبر اکرم (ص) فرمودند:
- (سَلُوا اللهَ المُعافاهَ فإنَّهُ لَم یُؤتَ أحَدٌ بَعدَ الیَقینَ خیراً مِنَ المُعافاه.) (1)
«از خداوند عافیت تقاضا کنید، زیرا بعد از (نعمت) یقین، نعمتی بهتر از عافیت به کسی داده نشده است.»
- (ما سُئِلَ اللهَ شیئاً أحَبَّ الَیه مِن أن یُسألَ العافیهَ.) (2)
«از خداوند چیزی خواسته نشده است که نزد او محبوبتر از عافیت باشد.»
پیامبر (ص) همیشه دعا می کرد و می فرمود: (أسألکَ تمامَ العافیهِ) و آنگاه می فرمود، (تَمامُ العافیهِ الفَوزُ بالجَنَّهِ و النَّجاهُ مِنَ النّار) «عافیت کامل و تمام همان رسیدن به بهشت و رستن از آتش است.» (3)
برای اهمیت عافیت طلبی همین بس که در بهترین زمان (شبهای قدر) و در بهترین مکان(خانه ی خدا) به طلب عافیت سفارش شده است:
(عن عایشه قالت: یا رسول الله! ان وافَقتُ لَیلَهَ القدرِ ما أسأل اللهَ؟ قال (ص): سَلیه العافیهَ.)(4)
«از عایشه روایت شده که گوید: (عرض کردم) ای رسول خدا! اگر شب قدر را درک کردم از خدا چه بخواهم؟ فرمود از او عافیت بخواه.»
در روایات آمده است: روزی مردی در نماز مغرب پیامبر (ص) حاضر شد. پیامبر (ص) در نماز سوره ی قارعه را تلاوت فرمودند، آن مرد چون سختی عذاب قیامت را شنید، از خدا خواست که او را به خاطر گناهانش در دنیا عذاب کند، (و عذابش را به آخرت نیاندازد) پس بیمار شد، چون خبر به پیامبر (ص) رسید فرمودند:
(بِئسما قُلتَ، ألاقلت: رَبَّنا آتِنا فی الدنیا حَسَنَهً و فی الآخرهِ حَسَنَهً و قِنا عَذابَ النّار.)
[بد حرفی زدی! چرا نگفتی: «ای پروردگار ما! ما را در دنیا و آخرت نیکی عطا فرما و از عذاب آتش نگاهمان دار.»]
پس رسول خدا برای سلامتی آن مرد دعا کرد و او بهبودی یافت. (5)
همچنین در روایتی آمده است: امام سجاد (ع) در حال طواف به مردی برخورد کردند که این گونه دعا می کرد : (أللهم إنی أسئَلُکَ الصَّبر) «خدایا به من صبر عطا فرما» حضرت به شانه او زدند و فرمودند: (سألت البلاءَ! قل: أللهمَّ إنّی أسئلُک العافیهَ و الشُّکرَ علی العافیه) «(آیا) بلا می طلبی؟ بگو: بار خدایا! به من عافیت و شکر بر عافیت عطا فرما.» (6)
در مناسک حجّ در خصوص دعاهای طواف آمده است:
هنگامی که به حجر اسماعیل رسیدی سر را بلند کن و رو به روی ناودان طلا بگو:
«أللّهمّ ادخِلنی الجَنَّه و أجِرنی مِنَ النّار بِرَحمَتِکَ و عافِنی مِنَ السُّقمِ و أوسِع عَلَیَّ مِنَ الرّزقِ الحَلالِ و ادرأعَنّی شَرّ الفَسَقَهِ الجِنِّ و الإنس. و شرَّ فَسَقَهِ العربِ و العَجَم...» (7)
چون به رکن یمانی رسیدی بگو:
( یا الله یا وَلی العافیهِ و خالِقَ العافیهِ و رازقَ العافیه و المُنعِمُ بِالعافِیهِ و المَنّان بِالعافِیَهِ و المُتَفَضّلُ بالعافِیَهِ عَلَیَّ و علی جَمیعِ خَلقِکَ یا رحمانَ الدّنیا و الآخِرَةِ وَ رَحیمَهُما صَلِّ عَلی مُحمّدٍ و آل محمدٍ وارزُقنا العافیهَ و تمامَ العافیهِ و شُکرَ العافیهِ فی الدّنیا و الآخِرَهِ یا أرحَمَ الرّاحمین.)
چون به حجرالأسود رسیدی بگو: (رَبَّنا آتِنا فی الدّنیا حَسَنهً و فی الآخرهِ حَسَنهً و قِنا عَذاب النّار.)
2. رعایت تقوای الهی (8)
3. سکوت مگر از ذکر خدا (9)
4. ترک همنشینی نابخردان (10)
5. صلوات فرستادن بر پیامبر خدا (ص) (11)
در میان نعمت های خدادای «عافیت» از جایگاه ویژه ای برخوردار است. از عافیت در دعاها با تعابیری همچون:
- «نعمهٌ حقیّه، نعمتی پنهان»
- «أهنَی النِّعَم، گواراترین نعمت ها»
- «أجَلَّ النِعمَه، بهترین نعمت»
- «نعمهٌ جلیلهٌ، نعمتی بزرگ»
- «موهبهٌ جزیله، موهبتی عظیم»
یاد شده است که نشان از اهمیت این نعمت الهی دارد.
پیامبر اکرم (ص) فرمودند:
- (سَلُوا اللهَ المُعافاهَ فإنَّهُ لَم یُؤتَ أحَدٌ بَعدَ الیَقینَ خیراً مِنَ المُعافاه.) (1)
«از خداوند عافیت تقاضا کنید، زیرا بعد از (نعمت) یقین، نعمتی بهتر از عافیت به کسی داده نشده است.»
- (ما سُئِلَ اللهَ شیئاً أحَبَّ الَیه مِن أن یُسألَ العافیهَ.) (2)
«از خداوند چیزی خواسته نشده است که نزد او محبوبتر از عافیت باشد.»
پیامبر (ص) همیشه دعا می کرد و می فرمود: (أسألکَ تمامَ العافیهِ) و آنگاه می فرمود، (تَمامُ العافیهِ الفَوزُ بالجَنَّهِ و النَّجاهُ مِنَ النّار) «عافیت کامل و تمام همان رسیدن به بهشت و رستن از آتش است.» (3)
برای اهمیت عافیت طلبی همین بس که در بهترین زمان (شبهای قدر) و در بهترین مکان(خانه ی خدا) به طلب عافیت سفارش شده است:
(عن عایشه قالت: یا رسول الله! ان وافَقتُ لَیلَهَ القدرِ ما أسأل اللهَ؟ قال (ص): سَلیه العافیهَ.)(4)
«از عایشه روایت شده که گوید: (عرض کردم) ای رسول خدا! اگر شب قدر را درک کردم از خدا چه بخواهم؟ فرمود از او عافیت بخواه.»
در روایات آمده است: روزی مردی در نماز مغرب پیامبر (ص) حاضر شد. پیامبر (ص) در نماز سوره ی قارعه را تلاوت فرمودند، آن مرد چون سختی عذاب قیامت را شنید، از خدا خواست که او را به خاطر گناهانش در دنیا عذاب کند، (و عذابش را به آخرت نیاندازد) پس بیمار شد، چون خبر به پیامبر (ص) رسید فرمودند:
(بِئسما قُلتَ، ألاقلت: رَبَّنا آتِنا فی الدنیا حَسَنَهً و فی الآخرهِ حَسَنَهً و قِنا عَذابَ النّار.)
[بد حرفی زدی! چرا نگفتی: «ای پروردگار ما! ما را در دنیا و آخرت نیکی عطا فرما و از عذاب آتش نگاهمان دار.»]
پس رسول خدا برای سلامتی آن مرد دعا کرد و او بهبودی یافت. (5)
همچنین در روایتی آمده است: امام سجاد (ع) در حال طواف به مردی برخورد کردند که این گونه دعا می کرد : (أللهم إنی أسئَلُکَ الصَّبر) «خدایا به من صبر عطا فرما» حضرت به شانه او زدند و فرمودند: (سألت البلاءَ! قل: أللهمَّ إنّی أسئلُک العافیهَ و الشُّکرَ علی العافیه) «(آیا) بلا می طلبی؟ بگو: بار خدایا! به من عافیت و شکر بر عافیت عطا فرما.» (6)
در مناسک حجّ در خصوص دعاهای طواف آمده است:
هنگامی که به حجر اسماعیل رسیدی سر را بلند کن و رو به روی ناودان طلا بگو:
«أللّهمّ ادخِلنی الجَنَّه و أجِرنی مِنَ النّار بِرَحمَتِکَ و عافِنی مِنَ السُّقمِ و أوسِع عَلَیَّ مِنَ الرّزقِ الحَلالِ و ادرأعَنّی شَرّ الفَسَقَهِ الجِنِّ و الإنس. و شرَّ فَسَقَهِ العربِ و العَجَم...» (7)
چون به رکن یمانی رسیدی بگو:
( یا الله یا وَلی العافیهِ و خالِقَ العافیهِ و رازقَ العافیه و المُنعِمُ بِالعافِیهِ و المَنّان بِالعافِیَهِ و المُتَفَضّلُ بالعافِیَهِ عَلَیَّ و علی جَمیعِ خَلقِکَ یا رحمانَ الدّنیا و الآخِرَةِ وَ رَحیمَهُما صَلِّ عَلی مُحمّدٍ و آل محمدٍ وارزُقنا العافیهَ و تمامَ العافیهِ و شُکرَ العافیهِ فی الدّنیا و الآخِرَهِ یا أرحَمَ الرّاحمین.)
چون به حجرالأسود رسیدی بگو: (رَبَّنا آتِنا فی الدّنیا حَسَنهً و فی الآخرهِ حَسَنهً و قِنا عَذاب النّار.)
راهکارهای رسیدن به عافیت در روایات:
1. دعا و درخواست از خداوند2. رعایت تقوای الهی (8)
3. سکوت مگر از ذکر خدا (9)
4. ترک همنشینی نابخردان (10)
5. صلوات فرستادن بر پیامبر خدا (ص) (11)
پی نوشت ها :
1. میزان الحکمه، ح 13269.
2. همان، ح 13266.
3. میزان الحکمه، ح 13275.
4. ماه خدا، ج 2، ص 826.
5. میزان الحکمه، ح 13261.
6. همان، ح 13263.
7. کافی، ج 4، ص 407.
8. میزان الحکمه، ح 13255.
9. همان، ح 13256.
10. همان، ح 13256.
11. همان، ح 13257.
