نویسنده: دکتر محمود نجم آبادی
اولین محلی که در اسلام می توان بدان نام درمان گاه و یا محل پرستاری بیمار و زخم خوردگان نهاد در صدر اسلام در زمان پیغمبر اکرم (ص) بود.
توصیح آن که در جنگ خندق سعدبن معاذ تیری خورد که به امر رسول خدا (ص) در جنب مسجدالحرام چادری بر پا کردند و سعد را در آن چادر (خیمه) که متعلق به رفیده و برای مجروحین بود گذاردند، تا نزدیک مسجد الحرام باشد و پیغمبر اکرم (ص) بتواند از او (سعد) عیادت فرماید. بنابراین اولین جایگاه بیماران (درمان گاه؟) به امر رسول خدا (ص) که در حقیقت بیمارستان جنگی بود بدین نحو تأسیس گردید.(1)
پس از آن اولین کسی که در اسلام به تأسیس بیمارستان (دارالمرضی) پرداخت ولید بن عبدالملک ششمین خلیفه اموی که به سال 56هجری قمری به خلافت نشست، می باشد. ولید بیمارستان مزبور را به سال 88 هجری قمری برای مردم زمین گیر و فالج و مجذومین و کوران و مساکین اختصاص داد و برای مخارج بیمارستان صدقات و اطباء و پرستارانی تعیین کرد.
بیمارستان مزبور در شهر دمشق بود که در حقیقت به نوانخانه بیشتر شباهت داشت، چرا که مجذومین و کوران در آن بودند. ولید امر کرده بود که بیماران راز محوط بیمارستان خارج نشوند. بودجه ی بیمارستان از طرف خلیفه پرداخت می شد.
محل بیمارستان معلوم نشد که در کدام قسمت دمشق قرار داشته، فقط طبق گفته ی مورخان به ذکر این نکته که بیمارستانی در دمشق به امر ولید تأسیس گردیده، آمده است.
در دوران خلفای راشدین نیز بیمارستان های جنگی و غیر آن یا در اصطلاح زبان تازی بیمارستان های منقول تأسیس شد.
پی نوشت ها :
1. نقل از کتاب «تاریخ البیمارستانات فی الاسلام صفحه 10 نقل از کتاب صبح الاعشی جلد اول صفحه ی 431 تألیف ابوالعباس احمد القلقشندی و رشید الدین بن وطواط در کتاب غررالنقائض الفاضحه و غررالخصائص الواضحه صفحه 248 چاپ بولاق مصر و الخطط و الاثار تألیف تقی الدین مقریزی جلد دوم صفحه ی 405 چاپ بولاق مصر.
منبع :نجم آبادی، محمود؛ تاریخ طب در ایران پس از اسلام (از ظهور اسلام تا دوران مغول)، تهران: مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، چاپ سوم 1375.
