تاکنون چند بار پس از نماز برای دوستانتان دعا کرده اید؟ آیا تاکنون قلبتان از ترس عذاب آخرت برای آنها تپیده و در شب با چشم گریان برای آنها طلب آمرزش کرده اید؟ و آیا برای آنها نیز همچون خود از آتش هراسیده اید و از صمیم قلب هنگامی که با خدای خود خلوت کرده اید برای آنها مثل خودتان به دعا نشسته اید؟
در اسلام، دوستی پیوند واقعی میان مؤمنان است و امری ظاهری نیست و به همین سبب دعا بخشی از حقّ برادر بر برادر است اگرچه این دعا پنهانی باشد. هنگامی که با خدایتان خلوت می کنید و از ژرفای فطرت سر سخن را با خدایتان باز می کنید و از بیم دوزخ و شوق جنت اشک بر گونه هایتان می غلتد در این هنگام در نزدیکترین نقطه به خدا قرار دارید، آیا در این لحظات نمی خواهید که خداوند به گریه و زاری شما پاسخ دهد و خواستهایتان را برآورد؟ پس برای دوستان خود دعا کنید که امکان استجابت دعا برای دوستان بیشتر است و در بالا بردن انگشتان خود تردید نکنید در حالی که این کلمات را بر لب می رانید:« خداوندا زنان و مردان مؤمن و مسلمان را ببخش»، و در طلب آمرزش برای هریک از دوستان و ذکر اسامی آنها تردیدی به خود راه ندهید.
در روایات، استحباب دعا برای چهل مؤمن در نماز شب با ذکر اسامی آنها آمده است. در اسلام دوستی تنها جنبه آشکار ندارد بلکه در پنهان نیز جریان دارد. همان گونه که دوستان آشکارا یکدیگر را دوست دارند در پنهان نیز یکدیگر را فراموش نمی کنند و در نتیجه هنگام خلوت کردن با خدا از دعای آنها نیز غفلت نمی ورزند. آیا انسان نزدیکترین دوستش را واسطه قرار نمی دهد و آیا یکی از اهداف دوستی وساطت میان مردم نیست؟ دعا برای دوست تنها به سود دوست نیست بلکه وساطت در پیشگاه خداوند است و لذا عملی مقدس تلقی می شود. زیرا همان گونه که موجب تعمیق محبت در میان دوستان می شود آن را رابطه ای مقدس می گرداند. هنگامی که دستتان را به سوی آسمان می برید و برای دوست خود طلب آمرزش می کنید بدون تردید محبت دوست خود را به خویش می باورانید و همان گونه که در حضورش او را عزیز داشته اید در غیبتش نیز عزت او را طلبیده اید.
به علاوه آن که دعا در حق دیگران بیشتر از دعا در حقّ خود مستجاب می شود.
حضرت علی(ع) می فرماید:« دعای کسی را کوچک نشمارید زیرا ممکن است دعای یک یهودی درباره شما استجاب شود در حالی که دعای او برای خودش مستجاب نگردد».
امام صادق(ع) می فرماید:« دعا قضای محتوم را تغییر می دهد پس بسیار دعا کنید که آن مفتاح هر رحمت و برآوردن هر حاجت است و به آنچه در نزد خداست نمی توان رسید مگر به وسیله دعا»(1).
آنچه در زندگی وجود دارد برخاسته از عطا و نعمت الهی است. آن که انسان را آفریده می تواند مادامی که انسان در برابر او تسلیم است هر چیزی را به او عطا کند و دعای انسان اعترافی است به تسلط خداوندی در هر پدیده ای.
خداوند می فرماید:« قل ما یعبأبکم ربی لولا دعاؤکم»(2) پس نمی توان به آنچه در نزد خداست دست یافت مگر از راه خدا و راه خدا برای طلب حاجات همان دعاست و دری زیاد کوبیده نمی شود مگر آن که سرانجام به روی کوبنده در باز می گردد.
بنابراین هریک از ما باید در دعای خود به پیشگاه خدا اصرار ورزیم و اگر در نخستین بار استجابت نشد برای بار دوم و سوم و چهارم آن را ادامه دهیم تا خداوند بر ما منّت نهد و دعایمان را مستجاب گرداند. خداوند دعای مصّرانه را دوست می دارد- همچنان که در حدیث آمده است.
بهترین راه برای استجابت دعا آن است که نخست برای برادران مؤمنت دعا کنی و آنها را یک یک نام بری و سپس برای خود دعا کنی زیرا خداوند حتی در دعا خودمحوری را نمی پسندد. خداوند آتش دوزخ را بر پیکر کسی که برای دیگران خیر بخواهد حرام کرده است.
یک بار امام حسن(ع) نشسته بود و مادرش فاطمه زهرا(ع) نماز شب می خواند، امام حسن می شنید که مادرش تا به صبح برای همسایگان دعا می کند. حضرت رو به مادر کرد و فرمود: ای مادر! برای ما دعا نکردی؟ فاطمه زهرا(ع) فرمود:« فرزندم! همسایه و سپس خانه»(3).
بدین ترتیب اسلام معتقد است که مؤمن همیشه بویژه در دعا همسایه را بر خود اولویّت می دهد.
در روایات آمده است که خداوند به عیسی بن مریم(ع) وحی کرد که: ای عیسی! مرا با زبانی بخوان که با آن نافرمانیم نکرده ای. عیسی(ع) عرض کرد : چگونه چنین کنم؟ خداوند فرمود: مرا با زبان دیگران بخوان.
پیامبراکرم(ص) می فرماید:« کسی که بیش از خود به چهل برادرش دعا کند دعای او درباره آنها و خود او استجابت می شود». و نیز می فرماید:
« آنچه درباره خود فرد مستجاب نمی شود درباره برادرش مستجاب می گردد.» و نیز می فرماید:« دعای پنهانی فرد برای برادرش ردّ نمی شود». حضرت صادق(ع) در این مورد می فرماید:« دعای چهار نفر ردّ نمی شود: دعای امام عادل برای رعیت خود، دعای پنهانی برادر نسبت به برادر که در این هنگام فرشته ای مأمور می شود و خطاب به او می گوید: برای توست آنچه برای برادرت دعا کردی، و دیگر دعای پدر برای فرزندش و دعای مظلوم»(4). و نیز می فرماید:« کسی که برای برادر مؤمنش دعا کند خداوند بلا را از او دور می کند و روزی را بر او ارزانی می دارد»(5).
بیشتر بخوانید : آداب دعا کردن
به علاوه آن که دعا در حق دیگران بیشتر از دعا در حقّ خود مستجاب می شود.
حضرت علی(ع) می فرماید:« دعای کسی را کوچک نشمارید زیرا ممکن است دعای یک یهودی درباره شما استجاب شود در حالی که دعای او برای خودش مستجاب نگردد».
امام صادق(ع) می فرماید:« دعا قضای محتوم را تغییر می دهد پس بسیار دعا کنید که آن مفتاح هر رحمت و برآوردن هر حاجت است و به آنچه در نزد خداست نمی توان رسید مگر به وسیله دعا»(1).
آنچه در زندگی وجود دارد برخاسته از عطا و نعمت الهی است. آن که انسان را آفریده می تواند مادامی که انسان در برابر او تسلیم است هر چیزی را به او عطا کند و دعای انسان اعترافی است به تسلط خداوندی در هر پدیده ای.
خداوند می فرماید:« قل ما یعبأبکم ربی لولا دعاؤکم»(2) پس نمی توان به آنچه در نزد خداست دست یافت مگر از راه خدا و راه خدا برای طلب حاجات همان دعاست و دری زیاد کوبیده نمی شود مگر آن که سرانجام به روی کوبنده در باز می گردد.
بیشتر بخوانید :در دعا کردن پیش‌دستی کنید
بنابراین هریک از ما باید در دعای خود به پیشگاه خدا اصرار ورزیم و اگر در نخستین بار استجابت نشد برای بار دوم و سوم و چهارم آن را ادامه دهیم تا خداوند بر ما منّت نهد و دعایمان را مستجاب گرداند. خداوند دعای مصّرانه را دوست می دارد- همچنان که در حدیث آمده است.
بهترین راه برای استجابت دعا آن است که نخست برای برادران مؤمنت دعا کنی و آنها را یک یک نام بری و سپس برای خود دعا کنی زیرا خداوند حتی در دعا خودمحوری را نمی پسندد. خداوند آتش دوزخ را بر پیکر کسی که برای دیگران خیر بخواهد حرام کرده است.
یک بار امام حسن(ع) نشسته بود و مادرش فاطمه زهرا(ع) نماز شب می خواند، امام حسن می شنید که مادرش تا به صبح برای همسایگان دعا می کند. حضرت رو به مادر کرد و فرمود: ای مادر! برای ما دعا نکردی؟ فاطمه زهرا(ع) فرمود:« فرزندم! همسایه و سپس خانه»(3).
بدین ترتیب اسلام معتقد است که مؤمن همیشه بویژه در دعا همسایه را بر خود اولویّت می دهد.
در روایات آمده است که خداوند به عیسی بن مریم(ع) وحی کرد که: ای عیسی! مرا با زبانی بخوان که با آن نافرمانیم نکرده ای. عیسی(ع) عرض کرد : چگونه چنین کنم؟ خداوند فرمود: مرا با زبان دیگران بخوان.
پیامبراکرم(ص) می فرماید:« کسی که بیش از خود به چهل برادرش دعا کند دعای او درباره آنها و خود او استجابت می شود». و نیز می فرماید:
« آنچه درباره خود فرد مستجاب نمی شود درباره برادرش مستجاب می گردد.» و نیز می فرماید:« دعای پنهانی فرد برای برادرش ردّ نمی شود». حضرت صادق(ع) در این مورد می فرماید:« دعای چهار نفر ردّ نمی شود: دعای امام عادل برای رعیت خود، دعای پنهانی برادر نسبت به برادر که در این هنگام فرشته ای مأمور می شود و خطاب به او می گوید: برای توست آنچه برای برادرت دعا کردی، و دیگر دعای پدر برای فرزندش و دعای مظلوم»(4). و نیز می فرماید:« کسی که برای برادر مؤمنش دعا کند خداوند بلا را از او دور می کند و روزی را بر او ارزانی می دارد»(5).
پی نوشت ها :
1-بحارالانوار/ج93/ص 295
2-فرقان/77
3-بحارالانوار/ج93/ص 387
4-بحارالانوار/ج77/ص 47
5-بحارالانوار/ج74/ص 311
منبع:
مدرسی، سید هادی؛ (1386)، دوستی و دوستان: مجموعه معارف اسلامی در هنر رفتار با مردم، ترجمه ی حمیدرضا شیخی و حمیدرضا آژیر، مشهد: بنیاد پژوهشهای اسلامی، چاپ پنجم.
