نویسنده: داوود قنبری
تا همین صد سال پیش، آشپزخانه‌ها چیزی بیش از یک مطبخ کوچک در گوشه و کنار منازل نبودند. حتی در خانه‌های بزرگان هم اثری از آشپزخانه شبیه آنچه که امروزه می‌بینیم، وجود نداشت اما معماران و طراحان داخلی در اوایل قرن بیستم به‌خصوص معماران مدرسه باهاس در آلمان، با تغییر تعریف آشپزخانه، آن را در منازل ساختند و از اینجا بود که در زندگی امروز آشپزخانه تبدیل شد به یکی از مکان‌های مهم و کلیدی خانه‌ها.
یکی از مهم‌ترین بخش‌های یک آشپزخانه، کابینت است. کابینت‌ها در واقع کمدهایی هستند که می‌توانیم لوازم مورد نیاز در آشپزخانه را در آن قرار بدهیم و نقش مهمی در زیبایی فضای آشپزخانه دارند، به همین دلیل کابینت را پیشانی آشپزخانه می‌دانند. به‌دلیل استفاده هر روزه از آشپزخانه و به‌خصوص کابینت، انتخاب یک کابینت خوب اهمیت زیادی دارد.
کابینت‌های موجود در بازار جنس‌های متنوعی مانند فلزی، پی‌وی‌سی، چوبی، ام‌دی‌اف و اچ‌دی‌اف دارند. کابینت‌های فلزی معمولا از کابینت‌های ارزان‌قیمت بازار به شمار می‌روند. ورقه‌ای که برای ساخت این نوع کابینت‌ها استفاده می‌شود، از نوع گالوانیزه است. این ورق‌ها معمولا 7 میلی‌متر ضخامت دارند اما ورق روی صفحه درها تا 5 میلی‌متر نازک‌تر است. این کابینت‌ها در حال حاضر بیشتر در آزمایشگاه‌ها و کارخانه‌ها و... استفاده می‌شوند و از نظر ارگونومی زیاد مناسب نیستند.
صفحه رویی کابینت به‌طور استاندارد 60 سانتی‌متر عرض دارد. صفحه‌های سینک آشپزخانه براین اساس ساخته می‌شوند. جنس صفحه رویی می‌تواند ام‌دی‌اف، چوب، سنگ، کورین، کاشی یا سرامیک باشد. کورین ماده‌ای شیمیایی‌ای است که از سنگ و ام‌دی‌اف فوق‌العاده بهتر است زیرا سنگ پس از‌مدتی رویه پولیشش را از دست می‌دهد و جرم می‌گیرد. در این وضعیت در مدت کمتر از 6 ماه رویه کابینت شما آماده جذب هرچیزی است که روی آن ریخته می‌شود. اما در مورد کورین تا حد زیادی چنین نیست زیرا به راحتی خش برنمی‌دارد و به آسانی تمیز می‌شود اما قرار دادن ظروف بسیار داغ ممکن است به آن آسیب برساند. با اینکه گفته می‌شود کورین در مقابل خش مقاوم است، یک ماده ضد خش نیست ولی ضریب مقاومت آن از ام‌دی‌اف بسیار بالاتر است.
نحوه باز و بسته شدن در کابینت یکی از نکاتی است که باید در تعیین کیفیت این کالا مدنظر قرار بگیرد. درهای کابینت با لولاهایی به بدنه آن متصل می‌شوند. 2 نوع لولا وجود دارد: گازور و پاشنه‌ای. مدل پاشنه‌ای یا همان میخی‌های قدیمی در انواع ارزان‌قیمت‌تر کابینت مورد استفاده قرار می‌گیرد و باعث می‌شوند در کمی به خشکی باز و بسته شود اما در مدل گازور لولاها نرم‌تر عمل می‌کنند. قیمت این کابینت‌ها بسیار متغیر است و می‌تواند از متری 30 هزار تومان به بالا تغییر کند و گاه فوق‌العاده گران باشد.
منابع علمی درباره جنس کابینت منازل تاکید خاصی ندارند اما درباره اماکنی مثل هتل، رستوران یا بیمارستان توصیه شده که حتما جنس کابینت از استیل ضد زنگ و قابل شست‌وشو باشد و در مواقع لزوم ضد عفونی شود. کابینت باید حدود 20 سانتی‌متر از زمین فاصله داشته و زیر آن قابل رویت باشد تا بتوان آنجا را از لحاظ لانه‌گزینی حشرات بازدید کرد و کف آشپزخانه را راحت شست...
حتی اگر آشپزخانه‌ای با سوسک یا موش آلوده شده باشد، می‌توان طعمه را به سهولت زیر کابینت‌هایی با ارتفاع مناسب از کف زمین قرار داد.
مواد غذایی به 3 دسته فساد‌پذیر، نیمه فساد‌پذیر و دیر فساد‌پذیر تقسیم‌بندی می‌شوند. اگر مقدار رطوبت ماده غذایی کم باشد فساد آن به تعویق می‌افتد. مواد غذایی خشک را باید در مکانی که رطوبت گیر و گرم نیست قرار دهید اما فضای آشپزخانه معمولا گرم است و انباری‌های خنک، برای این کار مناسب‌تر هستند. بهتر است بسته چنین خوراکی‌هایی را مستقیما روی زمین یا به‌طور فشرده قرار ندهید و از کابینت یا ققسه‌بندی‌های مشبک برای چیدن بسته خشکبار استفاده کنید. به هیچ‌وجه خشکبار و مواد شوینده را در یک کابینت کنارهم نگذارید زیرا مواد اروماتیک و شیمیایی شوینده‌ها به خشکبار منتقل می‌شوند. مواد غذایی را زیر کابینت سینک قرار ندهید زیرا امکان چکیدن آب فاضلاب روی آنها وجود دارد به علاوه احتمال انتقال رطوبت هم به مواد غذایی و امکان فسادپذیری و احتمال نفود حشرات به این کابینت‌ها بیشتر است. به‌طور کلی هر ماده غذایی را هنگام نگهداری در کابینت در ظرف یا بسته‌بندی کامل پوشیده و مناسب مثل سطل‌های در‌دار قرار دهید که از انتقال رطوبت و گرد و خاک و آلودگی به ماده خوراکی جلوگیری شود.
بهتر است خشکبار را برای استفاده کوتاه‌مدت خریداری کنید تا کیفیت و ارزش غذایی آنها حفظ شوند. گونی یا بسته برنج را بهتر است روی پالت نگه دارید تا داخل کابینت. ادویه‌‌‌ها پودرهایی خشک‌اند که باید در محیطی خشک و خنک نگهداری شوند، در این مورد یخچال توصیه نمی‌شود و بهتر است آنها را درون شیشه‌های در‌دار کوچکی داخل کابینت‌های بالایی آشپزخانه قرار دهید تا بویی از محیط جذب نکنند. بهتر است نمک را در ظرف در بسته‌ای داخل کابینت بگذارید، خلال‌ها جذب رطوبت بالایی ندارند و می‌توان آنها را در یخچال نگه داشت. به علاوه امروزه در کارخانه‌ها برای خشکبار از بسته‌بندی‌های ضد رطوبت استفاده می‌شود پس برای نگهداری آنها در کابینت محدودیتی ندارید.
نکته دیگر اینکه برخی خانواده‌ها برای تغییر دکوراسیون و زیباسازی آشپزخانه بعد از مدتی کابینت‌های آشپزخانه را رنگ می‌زنند. به خوانندگان عزیز هشدار می‌دهم مواد شیمیایی فرار رنگ‌ها به آن سرعتی که شما انتظار دارید از سطوح خارج نمی‌شوند البته ممکن است بوی تند این رنگ بعد از‌مدت کوتاهی کاسته شود اما میزان ذرات رنگ موجود در هوای محیط به کندی کم می‌شود. به‌طور کلی مواد غذایی نباید در مکانی که بوی نافذ دارد نگهداری شوند خواه بوی عطر باشد یا بوی رنگ یا هر چیز دیگری.
یکی از مهم‌ترین بخش‌های یک آشپزخانه، کابینت است. کابینت‌ها در واقع کمدهایی هستند که می‌توانیم لوازم مورد نیاز در آشپزخانه را در آن قرار بدهیم و نقش مهمی در زیبایی فضای آشپزخانه دارند، به همین دلیل کابینت را پیشانی آشپزخانه می‌دانند. به‌دلیل استفاده هر روزه از آشپزخانه و به‌خصوص کابینت، انتخاب یک کابینت خوب اهمیت زیادی دارد.
کابینت‌های موجود در بازار جنس‌های متنوعی مانند فلزی، پی‌وی‌سی، چوبی، ام‌دی‌اف و اچ‌دی‌اف دارند. کابینت‌های فلزی معمولا از کابینت‌های ارزان‌قیمت بازار به شمار می‌روند. ورقه‌ای که برای ساخت این نوع کابینت‌ها استفاده می‌شود، از نوع گالوانیزه است. این ورق‌ها معمولا 7 میلی‌متر ضخامت دارند اما ورق روی صفحه درها تا 5 میلی‌متر نازک‌تر است. این کابینت‌ها در حال حاضر بیشتر در آزمایشگاه‌ها و کارخانه‌ها و... استفاده می‌شوند و از نظر ارگونومی زیاد مناسب نیستند.
ام‌دی‌اف؛ مقاوم در برابر قارچ‌ها
ام‌دی‌اف مخفف واژه تخته فیبر با دانسیته متوسط» جزو فرآورده‌های چوبی است. ام‌دی‌اف نوعی تخته فیبر است که به روش خشک تولید می‌شود. این جنس را پس از تولید می‌توان روکش کرد. روکش‌های تزیینی علاوه بر زیبایی، به دوام و کاربرد آن در محیط آشپزخانه کمک می‌کنند. روکش ملامینه، متداول‌ترین نوع روکش برای کابینت‌های ام‌دی‌اف است و کاغذ نقش‌دار آغشته به چسب، با فشار و حرارت پرس روی تخته چسبانده می‌شود. ورقه‌های ام‌دی‌اف را در کارخانه در برابر رطوبت بالا، آتش‌گرفتگی و رشد قارچ‌ها مقاوم می‌کنند. اگر می‌خواهید کابینتی از جنس ام‌دی‌اف انتخاب کنید، باید مراقب باشید که روکش آن به خوبی اتوکشیده شده باشد. در سال‌های اخیر برای این کار از نوار ای‌بی‌اس که در دمای 270 درجه روی لبه‌های ام‌دی‌اف قرار داده می‌شود، استفاده می‌کنند که در این صورت مشکل کنده شدن آنها در دراز‌مدت و نفوذ آب را نخواهید داشت. کابینت‌های ام‌دی‌اف، بیش از هر جنس دیگری در بازار رواج دارند و در سال‌های اخیر گسترش بسیاری یافته‌اند. تنوع رنگ این نوع کابینت‌ها فراوان است و می‌تواند با بخش‌های مختلف آشپزخانه همخوانی خوبی پیدا کند. قیمت کابینت‌های ام‌دی‌اف به‌طور متوسط 300 هزار تومان است.کابینت‌های پی‌وی‌سی
پلی وینیل کلراید (PVC)، پلاستیکی است که در زندگی روزمره ما نقش بسیار مهمی دارد و در ساخت بسیاری از لوازم مورداستفاده قرار می‌گیرد. بیشتر از 50 درصد از پی‌وی‌سی‌ها در ساختمان‌سازی استفاده می‌شوند زیرا ارزان است و به سادگی سرهم می‌شود. کابینت‌های پی‌وی‌سی بسیار ساده و از کابینت‌های ارزان‌قیمت به شمار می‌روند.کابینت‌های چوبی؛ گران ولی مقاوم
کابینت‌های چوبی از کابینت‌های قدیمی و گران‌قیمت هستند. این کابینت‌ها معمولا از چوب راش یا بلوط ساخته می‌شوند. تمام قطعات تشکیل‌دهنده کابینت از چوب ساخته نمی‌شود و بدنه درها و قفسه‌ها معمولا از جنس نئوپان است. این کابینت‌ها از گران‌قیمت‌ترین کابینت‌های موجود در بازار هستند و گاهی قیمت آنها به متری یک میلیون و چهارصد هزار تومان هم می‌رسد ولی این کابینت‌ها بسیار دیر آسیب می‌ببینند و در برابر رطوبت مقاومت زیادی دارند.کابینت و ارگونومی
هنگام خرید کابینت و سفارش دادن آن باید دقت کنید ابعادشان با فضای آشپزخانه شما همخوانی داشته باشد. اگر در یک فضای کوچک کابینتی بزرگ و حجیم داشته باشید، جلوی دست و پایتان را می‌گیرد. کابینت باید بیشترین حجم را در کمترین مکان ممکن اشغال کند. طراحی کابینت‌ها با توجه به تنوع آشپزخانه‌ها از نظر شکل طراحی به صورت‌های یو شکل U، ال شکل (L)، خطی، شبه‌جزیره‌ای و جزیره‌ای ساخته می‌شود. جهت بازشدن در هم باید برخلاف جهت حرکت شخص استفاده‌کننده باشد. فاصله بین 2 کابینت پایینی و بالایی را معمولا 60 سانتی‌متر در نظر می‌گیرند اما می‌توانید براساس راحتی دسترسی خود به‌خصوص خانم خانه‌دار به کابینت‌های بالایی این فاصله را تا حداکثر 45 سانتی‌متر کم کنید اما نباید آنقدر این فاصله را کم کنید که نتوانید هر شیر آبی که دوست داشتید، روی سینک نصب کنید.صفحه رویی کابینت به‌طور استاندارد 60 سانتی‌متر عرض دارد. صفحه‌های سینک آشپزخانه براین اساس ساخته می‌شوند. جنس صفحه رویی می‌تواند ام‌دی‌اف، چوب، سنگ، کورین، کاشی یا سرامیک باشد. کورین ماده‌ای شیمیایی‌ای است که از سنگ و ام‌دی‌اف فوق‌العاده بهتر است زیرا سنگ پس از‌مدتی رویه پولیشش را از دست می‌دهد و جرم می‌گیرد. در این وضعیت در مدت کمتر از 6 ماه رویه کابینت شما آماده جذب هرچیزی است که روی آن ریخته می‌شود. اما در مورد کورین تا حد زیادی چنین نیست زیرا به راحتی خش برنمی‌دارد و به آسانی تمیز می‌شود اما قرار دادن ظروف بسیار داغ ممکن است به آن آسیب برساند. با اینکه گفته می‌شود کورین در مقابل خش مقاوم است، یک ماده ضد خش نیست ولی ضریب مقاومت آن از ام‌دی‌اف بسیار بالاتر است.
نحوه باز و بسته شدن در کابینت یکی از نکاتی است که باید در تعیین کیفیت این کالا مدنظر قرار بگیرد. درهای کابینت با لولاهایی به بدنه آن متصل می‌شوند. 2 نوع لولا وجود دارد: گازور و پاشنه‌ای. مدل پاشنه‌ای یا همان میخی‌های قدیمی در انواع ارزان‌قیمت‌تر کابینت مورد استفاده قرار می‌گیرد و باعث می‌شوند در کمی به خشکی باز و بسته شود اما در مدل گازور لولاها نرم‌تر عمل می‌کنند. قیمت این کابینت‌ها بسیار متغیر است و می‌تواند از متری 30 هزار تومان به بالا تغییر کند و گاه فوق‌العاده گران باشد.
رنگ کابینت
رنگ کابینت باید با کل منزل و کاشی و سرامیک موجود در آشپزخانه‌تان همخوانی داشته باشد. در مورد رنگ کابینت‌ها باید به علاقه‌تان و هماهنگی آن با نورپردازی آشپزخانه توجه کنید. در مورد آشپزخانه‌های کوچک، هر چه رنگ کابینت شما روشن‌تر و طرح آن ساده‌تر باشد، بهتر است. هرگز رنگ کابینت‌های پایین و بالا را کاملا متفاوت انتخاب نکنید. زیرا در این صورت در انتخاب کاشی بین کابینت‌ها دچار مشکل خواهید شد. اگر دوست دارید از 2 رنگ کابینت استفاده کنید، بهتر است از گام‌های مختلف یک رنگ استفاده کنید. ترکیب رنگ بین سرامیک کف آشپزخانه با کاشی‌های بین کابینت‌ها و رنگ بدنه کابینت باید هماهنگ باشند. نورپردازی کابینت‌ها هم اهمیت زیادی دارد. اگر آشپزخانه شما کوچک است و نور طبیعی ندارد یا پنجره‌های نورگیر مناسبی ندارد؛ بهتر است چراغ‌هایی با نور سفید در حاشیه بالایی کابینت‌ها نصب کنید.کابینت و ایمنی
نکته مهمی که در ایمن‌سازی کابینت مطرح می‌شود، شکل درها و کشوهای آن است. درِ بعضی از کابینت‌ها به شدت و سرعت بسته می‌شود و ممکن است برای کودکان نوپایی که عادت به سرک کشیدن داخل کابینت دارند، خطرناک باشد. هنگام خرید دقت کنید که در کابینت در عین حال که نرم و روان است، آرام بسته شود. نوک تیز نبودن لبه‌های کابینت هم در ایمنی آن اهمیت زیادی دارد البته این مشکل بیشتر در مورد کابینت‌های فلزی مطرح می‌شود ولی به هرحال هنگام انتخاب کابینت به لبه‌های آن دقت کنید.مواد غذایی را در کابینت زیر سینک نگذارید
نظر کارشناس/ دکتر آراسب دباغ مقدم*منابع علمی درباره جنس کابینت منازل تاکید خاصی ندارند اما درباره اماکنی مثل هتل، رستوران یا بیمارستان توصیه شده که حتما جنس کابینت از استیل ضد زنگ و قابل شست‌وشو باشد و در مواقع لزوم ضد عفونی شود. کابینت باید حدود 20 سانتی‌متر از زمین فاصله داشته و زیر آن قابل رویت باشد تا بتوان آنجا را از لحاظ لانه‌گزینی حشرات بازدید کرد و کف آشپزخانه را راحت شست...
حتی اگر آشپزخانه‌ای با سوسک یا موش آلوده شده باشد، می‌توان طعمه را به سهولت زیر کابینت‌هایی با ارتفاع مناسب از کف زمین قرار داد.
مواد غذایی به 3 دسته فساد‌پذیر، نیمه فساد‌پذیر و دیر فساد‌پذیر تقسیم‌بندی می‌شوند. اگر مقدار رطوبت ماده غذایی کم باشد فساد آن به تعویق می‌افتد. مواد غذایی خشک را باید در مکانی که رطوبت گیر و گرم نیست قرار دهید اما فضای آشپزخانه معمولا گرم است و انباری‌های خنک، برای این کار مناسب‌تر هستند. بهتر است بسته چنین خوراکی‌هایی را مستقیما روی زمین یا به‌طور فشرده قرار ندهید و از کابینت یا ققسه‌بندی‌های مشبک برای چیدن بسته خشکبار استفاده کنید. به هیچ‌وجه خشکبار و مواد شوینده را در یک کابینت کنارهم نگذارید زیرا مواد اروماتیک و شیمیایی شوینده‌ها به خشکبار منتقل می‌شوند. مواد غذایی را زیر کابینت سینک قرار ندهید زیرا امکان چکیدن آب فاضلاب روی آنها وجود دارد به علاوه احتمال انتقال رطوبت هم به مواد غذایی و امکان فسادپذیری و احتمال نفود حشرات به این کابینت‌ها بیشتر است. به‌طور کلی هر ماده غذایی را هنگام نگهداری در کابینت در ظرف یا بسته‌بندی کامل پوشیده و مناسب مثل سطل‌های در‌دار قرار دهید که از انتقال رطوبت و گرد و خاک و آلودگی به ماده خوراکی جلوگیری شود.
بهتر است خشکبار را برای استفاده کوتاه‌مدت خریداری کنید تا کیفیت و ارزش غذایی آنها حفظ شوند. گونی یا بسته برنج را بهتر است روی پالت نگه دارید تا داخل کابینت. ادویه‌‌‌ها پودرهایی خشک‌اند که باید در محیطی خشک و خنک نگهداری شوند، در این مورد یخچال توصیه نمی‌شود و بهتر است آنها را درون شیشه‌های در‌دار کوچکی داخل کابینت‌های بالایی آشپزخانه قرار دهید تا بویی از محیط جذب نکنند. بهتر است نمک را در ظرف در بسته‌ای داخل کابینت بگذارید، خلال‌ها جذب رطوبت بالایی ندارند و می‌توان آنها را در یخچال نگه داشت. به علاوه امروزه در کارخانه‌ها برای خشکبار از بسته‌بندی‌های ضد رطوبت استفاده می‌شود پس برای نگهداری آنها در کابینت محدودیتی ندارید.
نکته دیگر اینکه برخی خانواده‌ها برای تغییر دکوراسیون و زیباسازی آشپزخانه بعد از مدتی کابینت‌های آشپزخانه را رنگ می‌زنند. به خوانندگان عزیز هشدار می‌دهم مواد شیمیایی فرار رنگ‌ها به آن سرعتی که شما انتظار دارید از سطوح خارج نمی‌شوند البته ممکن است بوی تند این رنگ بعد از‌مدت کوتاهی کاسته شود اما میزان ذرات رنگ موجود در هوای محیط به کندی کم می‌شود. به‌طور کلی مواد غذایی نباید در مکانی که بوی نافذ دارد نگهداری شوند خواه بوی عطر باشد یا بوی رنگ یا هر چیز دیگری.
پی‌نوشت‌ها:
* دامپزشک و متخصص بهداشت مواد غذایی
منبع: هفته نامه سلامت/ج
