با ورزش، در سنین بالا هم قوی باشید

حتی پس از شصت سالگی ورزش می‌تواند شما را مانند یک انسان بیست ساله سالم نگاه دارد. چندین سال پیش کارلوس لوپز در حالی که کمی کم‌تر از چهل سال داشت رکورد جدیدی در دو ماراتون به جای گذاشت. او در روتردام، 2ر26 مایل را در دو ساعت و هفت دقیقه و یازده ثانیه طی کرد و پنجاه و چهار ثانیه از رکورد پیشین سریع‌تر دوید. سرعت او از سرعتی که بیش‌تر دوندگان معمولی می‌توانند برای یک مایل به دست آورند بیش‌تر بود.
در سال‌های اخیر دانش نشان داده است در حالی که بدن پیر می‌شود، زوال قوای بدنی همیشه چشم‌گیر و غیر قابل برگشت نیست. یافته‌های قابل توجهی از مطالعات حد بالای مصرف اکسیژن (حداکثر VO2) که ظرفیت زندگی (یا توانایی بدن برای استفاده از اکسیژن) هم نامیده می‌شود، نتیجه شده‌اند. این معیار سلامتی است که غالباً توسط متخصصان فیزیولوژی مورد استفاده قرار می‌گیرد. بسیاری از شصت ساله‌های سالم، حداکثر VO2 بالاتری از بیست ساله‌های بی‌تحرک دارند.
حد بالای مصرف اکسیژن در سالخوردگان به شدت تحت تأثیر ورزش قرار دارد. در یک فرد ورزیده که به بالاترین توانایی‌های بالقوه‌ی خود رسیده است، حداکثر VO2 کاهش می‌یابد، اما آهنگ کاهش می‌تواند به مقدار زیادی آهسته گردد. یک فرد شصت ساله‌ی بی‌تحرک که به توانایی‌های بالقوه‌ی خود نرسیده است می‌تواند VO2 خود را همانند یک فرد بیست ساله «بهبود ببخشد».
جرج شیهان، متخصص قلب و دونده‌ی سابق مشهور جهانی می‌گفت: «ما آموخته‌ایم که پیر شدن یک افسانه است.» شیهان حق داشت. در شصت و یک سالگی او ماراتونی را در اندکی بیش از سه ساعت دوید که یک رکورد شخصی برای او و زمانی عالی برای یک فرد سی ساله به حساب می‌آمد. جالب توجه است که شیهان در بیست و دو سالگی دویدن را کنار گذاشت و در چهل و پنج سالگی دوباره آن را آغاز نمود. او از آن زمان مرتباً در حال پیش‌رفت بود. وی می‌گفت: «متخصصان فیزیولوژی ورزشی دهانشان برای ما آب می‌افتد.»
حداکثر VO2 (V برای حجم و O2 علامت اکسیژن است) برحسب میلی لیتر اکسیژن مصرف شده به ازای هر کیلوگرم وزن بدن در هر دقیقه داده می‌شود. این مقدار، در نهایت، مقیاس ظرفیت حداکثر بدن برای اکسیده کردن گلوکوز جهت تقویت انقباض سلول‌های عضلانی است. با ظرفیت تبدیل اکسیژن بیش‌تر، انرژی بیش‌تری می‌تواند رها شود و کار بیش‌تری انجام گیرد. حداگثر VO2 بالا به معنی شش‌هایی با ظرفیت زیاد، یک قلب پرقدرت، رگ‌های کافی در عضلات، و میتوکاندریای بسیار است (میتوکاندریا = کارخانه‌های انرژی سلولی که گلوکز در آن‌ها اکسیده می‌شود).
حداکثر VO2 معمولاً توسط آزمایش تسمه‌ی متحرک تعیین می‌شود. در حالی که سرعت تسمه‌ی متحرک بالا می‌رود و شیب آن افزایش می‌یابد تنفس اکسیژن فرد و بیرون دادن دی اکسید کربن (محصول فرعی سوخت ماده‌ی انرژی‌زا) اندازه‌گیری می‌شود که تعیین گردد چه مقدار اکسیژن تبدیل شده است.
مایکل پولاک، متخصص فیزیولوژی و مدیر سابق بازتوانی قلبی و پزشکی ورزشی در یونیورسال سروسیز در هیوستن، پژوهشی را درباره‌ی پیر شدن و ورزش در مرکز پزشکی مونت سینایی در میلواکی انجام داد. بیست و پنج دونده‌ی رقیب، همگی بالای چهل سال، در سال 1972 و دوباره در سال 1982 بر روی یک تسمه‌ی متحرک آزمایش شدند تا ببینند که حداکثر VO2 آنان چگونه تغییر کرده است. متوسط سن آن‌ها در نوبت آخر آزمایش شصت و دو سال بود. چهارده نفر از دونده‌ها همان مسافت پیشین را ثبت نمودند اما از سرعت آن‌ها کاسته شده بود. آنان ده درصد کاهش در حداکثر VO2 را در ده سال تجربه کردند. یازده نفر دیگر همان مسافت و همان سرعت را حفظ کرده بودند. آنان هیچ افتی در حداکثر VO2 را تجربه نکردند. پولاک اظهار داشت: «این یافته نشان می‌دهد که اگر شما پرورش بدنی خود را حفظ کنید، می‌توانید به طور قابل ملاحظه‌ای نزول در حداکثر VO2 را متوقف نمایید.»
جالب توجه است که تمام بیست و پنج دونده سالم‌تر از بیست ساله‌های معمولی بودند. حداکثر VO2 برای ورزشکاران سالخورده از 9ر45 تا 5ر52 بود. این رقم برای بیست ساله‌ی معمولی از 40 تا 45 است. پولاک بیان داشت: «سن به خودی خود معیاری برای چیزی نیست.»
جیمز هاگبرگ، متخصص سابق فیزیولوژی ورزشی در مدرسه‌ی پزشکی دانشگاه واشینگتن در سنت لوئیس، نتایج مشابهی را در مطالعه‌ی شصت ورزشکار سالخورده، از جمله دکتر شیهان، دیده بود. افزون بر آن، حجم ضربان (= میزان خون تلمبه شده توسط قلب در هر طپش) کاهش نیافته بود. در مطالعاتی دیگر، هاگبرگ دریافت که شصت‌ساله‌های بی‌تحرک اگر یک برنامه‌ی ورزشی دوازده ماهه را دنبال کنند که شامل پیاده‌روی، دویدن آرام، و دوچرخه‌سواری باشد، می‌توانند حداکثر VO2 خود را بیش از سی درصد افزایش دهند. هاگبرگ گفت: «گرچه عموماً بالا رفتن سن حرکت رو به سراشیب است، شما می‌توانید به میزان بسیار زیادی با آن مقابله کنید.»
دانشمندان فقط در حال اثبات چیزی هستند که شیهان سال‌ها به آن واقف بوده است. او می‌گفت: «ما پیروز هستیم. من به درون خود نگاه می‌کنم و چین و چروک یا قلب خسته‌ای را نمی‌بینم. من جوانی استفاده نشده را می‌بینم.»