آغاز زندگی با نوزاد

انتخاب نام نیک برای فرزند

رسول گرامی اسلام صلی الله علیه و آله:

«منْ حقّ الولد علی الوالد: أن یُحسنَ اسمُهُ»
از حقوق فرزندان بر عهده والدین اینست که:
نام خوبی برای او تعیین کنند.

فرمایش امام حسن عسگری علیه السلام درباره ی آموزش قرآن به فرزندان خود

روز قیامت خداوند به پدر و مادر پاداش بزرگی عنایت می فرماید.
آنها می گویند: پروردگارا این همه تفضل درباره ی ما از کجاست؟
اعمال ما شایسته چنین پاداشی نیست.
در جواب گفته می شود:
این همه عنایت و نعمت پاداش شما است که به فرزندان خود، کتاب خدا را آموختید و او را در آیین اسلام، بصیر و بینا تربیت کردید.
1- قبل از رفتن کودکانتان به مدرسه باید او را به نظم و انضباط و قانون عادت دهید.
2- کودک را تشویق کنید و اجازه ندهید که تحقیرها و سختگیریها و ملامتها، همچون میکربهای بیماری زا روح او را بیمار و فلج کنند و مانع رشد استعدادهای هوشی و فکری و عقلی او شوند.
3- در مورد کودکان خود سعه صدر نشان دهید و سختگیر نباشید تا عکس العملهای ناشی از خشم، کمتر در کودکان شما بوجود آید.
4- به کودک خود اجازه ندهید تمام وقت او صرف گهواره و بستر شود، بلکه بگذارید آزادانه بگردد، برای خود دنیایی بسازد و با اشیاء بازی کند، که این نوعی تمرین برای استقلال و نجات از وابستگی می باشد.
5- والدین گرامی همواره به کودکان خود در هر سنی که باشند باید یادآوری کنید که آنان نیز مانند بزرگترها از حقوق و وظایف خاصی برخوردار هستند و باید در انجام آنها کوشا باشند.
6- فرزندانتان را از تغذیه کافی، مسکن، تفریح و خدمات بهداشتی برخوردار سازید.
7- از گذاشتن نامهای زشت بر کودکان خودداری کنید و نامی نیک بر او نهید.
8- طلاق، اختلاف، جار و جنجال در هر خانواده ای علت اصلی ناراحتی بچه هاست.
9- با مخاطب خویش «کوچک باشد یا بزرگ» پسندیده و مؤدب سخن بگویید تا او نیز به شما با احترام جواب گوید.
10- شما والدین مسئولید که در دامنهای خودتان اولاد متقی بار آورید و به جامعه تحویل دهید.
11- کمتر به فرزندان خود اجازه دهید که به حال خود و به امید سرنوشت، سرگردان بمانند.
12- با حوصله به سخنان کودک و به درد دلهای او با دلسوزی و دقت گوش دهید و مسائل و مشکلات او را جویا شوید. علت فرار از مدرسه یا همکاری را بپرسید آنگاه عاقلانه به رفع نقص و چاره جویی بپردازید.
13- به بچه های خود نماز یاد دهید و هنگامی که به حد رشد و بلوغ رسیدند، آنان را به انجام دادن آن وادار سازید.
14- فرزندان خود را در کارهای خوب یاری کنید و با این طریق با آنان انس گرفته به ایشان نیکی کنید و در تعلیم و تربیت شان بکوشید.
15- بهترین چیزی که به نوجوانان بایستی یاد دهید آن سلسله کارهایی است که به هنگام بزرگسالی بدان نیازمند خواهند بود.
16- رابطه نزدیک و دائمی با کودک خود برقرار نمایید تا وی بتواند آزادانه در مورد سؤالاتی که برایش پیش می آید از شما استمداد کند.
17- به کودکان خود قرآن بیاموزید، زیرا که قرآن نور دلهاست و آنها را بدین طریق به صراط مستقیم هدایت کنید.
18- فرزندان خود را پیش از تولد نامگذاری کنید و اگر نمی دانید که طفل پسر است یا دختر، نامی برایش انتخاب کنید که هم برای پسر مناسب باشد و هم برای دختر. زیرا بچه ای که سقط شده است هنگامی که در روز رستاخیز شما را ملاقات می کند، به پدر خود می گوید چرا مرا نامگذاری نکردی؟ حال آنکه پیامبر خدا (ص) فرزند دختر خود را پیش از تولد محسن نامگذاری کرده بود.
19- والدین باید در نظر داشته باشند که کودک آنها به چه بازیهایی علاقه مند است، بازی را چگونه تلقی می کند و چه رفتارهایی او را به نشاط می آورد. با این شناخت و آگاهی نتایج مهمتری از بازی حاصل می شود.
20- فرزندان خود را از همان دوران کودکی برای انتخاب دوست و در مرحله بعد برای انتخاب شغل و همسر یاری کنید تا آنها نیز بتوانند بهترین انتخاب را انجام بدهند.
21- والدین باید به هدایت فرزندان بپردازند و با برنامه ریزی مناسب برای آنها اوقات آنان را به کارهای هنری، فنی، ادبی و غیره جهت دهند. نوجوان می تواند از وقت خود برای رشد استفاده کند و مطالعه نماید، هنری بیاموزد، حتی کاری سازنده و مولد داشته باشد.
22- توجه کنید تا اطفال خود را در جایی که خالی از سکنه است رها نکنید، چون این عمل جرم می باشد.
23- اطفال کمتر از 12 سال را حتی بعنوان کارآموزی بکار نگمارید.
24- باید دقیقاً به احتیاجات و نیازهای بدنی، روانی، عاطفی، اجتماعی، اخلاقی و مذهبی نوجوانان توجه کامل داشته باشید که در دوران وزارت بتوانید به بهترین وجهی نقش سازنده خود را ایفا نمایید.
25- والدین عزیز: نام برای انسان چهره دومی است که زشتی و زیبایی او را نشان می دهد، چنانکه چهره زشت یا زیبا، از زمان تولد تا وفات همراه است، نام خوب و بد نیز چنین است.
26- حق فرزند بر پدر است که نام خوبی برای او گذارد و نیکو ادبش کند و قرآن را به او بیاموزد.
27- وقتی فرزندتان به سن تکلیف رسید، مسائل شرعی و تکلیفی را برایشان بیان کنید.
28- وظیفه سنگین مادر و پدر این است که بچه را مؤدب کنند، خوب نشستن، خوب گفتن، تماس با جامعه باید از همان کودکی به بچه گفته شود.
29- واجب است بر پدر و مادر بچه را در راه راست قرار داده زمینه سعادت او را فراهم کنند.
30- شرایط و امکاناتی فراهم کنید که کودک با توجه به نوع استعدادها، تمایلات، تجربیات و تواناییهای خود بتواند به پیشرفت قابل توجهی نایل آید.
31- به کودکان خود نباید همچون مردم قدیم به چشم بردگی نگاه کنید، اینان برده پدران و مادران و قانونگذاران، مسئولان امور آموزش و پرورش و بالاخره زمامداران نیستند.
32- شناخت کودک خود را منحصر به روحیات و استعدادهای او نکنید، بلکه باید زمان و تمایلات و احتیاجاتش را در نظر بگیرید و جنبه های عاطفی و خانوادگی او را مطالعه کنید، سپس تربیت کنید.
33- شما والدین باید قبلاً تا آنجا که ممکن است اطلاعات دقیقی نسبت به مدرسه و معلم کودک خود به دست آورید.
34- باید توجه داشته باشید که شغل تربیت فرزند از همه شغلها بالاتر است یک فرزند خوب اگر به جامعه تحویل دهید برای شما از همه عالم بهتر است.
35- بهترین میراث از پدران و مادران برای فرزندان ادب و تربیت نیکو است.
36- پدران و مادران باید توجه داشته باشند که مسئولیت آنها منحصر به اداره زندگی مادی و مراقبتهای جسمانی کودکان نباید باشد.
37- مادرها باید توجه داشته باشند که بچه ها را خوب تربیت کنند، پاک تربیت کنند، دامنهایشان یک مدرسه علمی و ایمانی باشد و این یک مطلب بسیار بزرگ است.
38- متوجه باشید که تربیت و هدایت تا پایان مرحله 21 سالگی برای فرزندان حق است و برای ما تکلیف.
39- دقت کنید که فرزندان خود را وادار به ازدواج جبری و زوری نکنید (تحمیل نکنید).
40- فرزندتان را ببوسید زیرا خداوند برای هر بوسه ای یک ثواب برای شما منظور می کند و کودک خویش را شاد کنید که خداوند در روز قیامت شما را شاد و خرم می کند.
41- از جمله حقوقی که فرزند بر عهده شما پدران دارد این است که به هنگام بلوغ برای او همسر بگیرید و مقدمات ازدواج را فراهم سازید.
42- نگویید طفلی که متولد می شود شکمی دارد که نمی توانیم سیرش کنیم، بگویید مغزی دارد برای اندیشه و دو بازو برای کار و فعالیت. ممکن است روزی این مغز و این بازوان بتوانند به گروهی از مردم خدمت کنند، پس اگر امروز شکمش را سیر کنید فردا از ثمرات وجودش بهره مند خواهید شد.
43- لازم است والدین امر هدایت کودک را در تجربه و کسب مهارت برعهده گیرند و به تناسب علایق و استعدادهای او و نیز نیازها و امکانات او به پیش روند.
44- کودک را نباید به حال خود واگذاشت بلکه باید اعمال و رفتار او را کنترل کرد.
45- فرزندان خود را گرامی بدارید و ادب و تربیت آنان را نیکو گردانید تا مورد مغفرت قرار بگیرید.
46- ای پدران مسلمان و مؤمن، تکالیف دینی را به فرزندانتان بیاموزید و اگر در پی یادگیری باشند، جلوگیری نکنید.
47- فرزندانتان را در مقابل هرگونه مسامحه و آزار و بهره کشی حمایت کنید.
48- اسلام به والدین توصیه کرده که موجبات ازدواج فرزندانشان را طوری تنظیم کنند که قبل از ورود به هرگونه مفاسد به زندگی خانوادگی جدیدی وارد گردند.
49- به کودکان خود مجال انتقاد را بدهید و آنان را به اطاعت کورکورانه مجبور نسازید.
50- در برخورد با کودکان جانب انصاف را نگه دارید، و نباید بخواهید که فرزندان جوان شما هر مطلب پوچ و کهنه ای را که مورد قبول شماست بپذیرند.
51- پدر و مادر گرامی، به وظیفه و مسئولیت خود در راه رشد و ارتقاء طفل، خوب عمل کنید.
52- اگر فرزند شما پسر باشد نام نیکو برایش بگذارید و کتاب خداوند را به او بیاموزید و او را پاکیزه نگهدارید و شنا را به او تعلیم دهید. و اگر دختر باشد نامش را نیکو بگذارید و سوره نور را به او تعلیم دهید.
53- کودکان را به عنوان عضو ارزنده خانواده قبول کنید و از ناسازگاری مخصوصاً در حضور وی بپرهیزید. و در حدودی که به آسایش دیگران و سعادت او لطمه وارد نشود به او آزادی دهید، در عین حال تنها به فکر سیر کردن شکم و پوشاندن تن به او نباشید، بلکه در تعیین مسیر صحیح زندگی او را یاری دهید و راهنما باشید.
54- برای فرزندان خویش، نامهای نیکو انتخاب کنید که در قیامت هرکس را با نامش صدا خواهند زد.
55- برای او نام نیکو یا از اسامی پیامبران (ص) و یادگاران ایشان انتخاب کنید زیرا احترام به آنها به لحاظ نامیدن آن اسامی در پرورش و تکریم شخصیت آنها بسیار مؤثر است.
56- برای فرزندان خود نام نیکو و زیبایی را انتخاب کنید زیرا انتخاب نام خوب در روح و روان کودک تأثیر می گذارد.
57- سعی نکنید برای ساکت کردن بچه های خود بطور موقت آنها را از اشباح ترسناک بترسانید.
58- هرگز برای ساکت کردن کودک از پستانک استفاده نکنید.
59- والدین گرامی توجه داشته باشید در کودکان افسرده مهمترین علائم افسردگی اختلال در خواب است که شایع ترین نشانه هاست.
60- بچه ها را هنگامی که مشغول انجام کارهای موردعلاقه خود هستند، به زور وادار به خوابیدن نکنید.
61- سعی کنید فرزندان خود را عادت دهید شبها زودتر بخوابند تا بتوانند صبح زود با روحیه شاد بیدار شوند.
62- والدین باید بدانند که وقتی کودک شما عصبی و مضطرب است در درجه اول باید او را آرام کرد و خشم او را فرونشاند، در این زمان نصیحت مؤثر نیست.
63- نوزادان را هیچ وقت به پشت نخوابانید، زیرا اگر نوزاد استفراغ کند ممکن است حالت خفگی رخ دهد.
64- همیشه سعی کنید وقتی که کودک برای استراحت به رختخواب می رود کسانی که مورد علاقه او هستند پیشش بخوابند.
65- همیشه کودکان خود را روی تشک سفت و در یک اتاق ساکت بخوابانید.
66- کودکان علاوه بر خواب شب، در طول روز هم احتیاج به استراحت دارند و بهترین موقع آن پس از صرف ناهار است که در نتیجه دیگر خونی برای کار عضلانی مصرف نمی شود و به هضم غذا متوجه خواهد شد.
67- کودک باید در شبانه روز 8 یا 9 ساعت بخوابد و به موقع بخوابد و بیدار شود، زیرا کسری خواب باعث بی نظمی و اغتشاشاتی در فکر و رفتار کودک می شود.
68- سعی کنید که خواب و استراحت کودک متعادل باشد. بطوری که از این بابت و کم و کسری نداشته باشد و هم چنین مادام که کودک خسته و کوفته نشده است وارد بستر نکنید که خود عاملی برای بی نظمی در استراحت است.
69- پدر و مادر عزیز توجه کنید که: نباید کودک را به گفتن قصه های قبل از خواب، تکان دادن تخت، استفاده از پستانک عادت دهید.زیرا سبب اعتیاد در کودک می شود بطوری که کودک بدون آنها قادر به خوابیدن نخواهد بود و در نتیجه گریه و بهانه جویی را آغاز خواهد کرد.
70- برای جلوگیری از ایجاد خستگی بی مورد بخصوص در کودکان مدرسه ای به عواملی مانند: رژیم غذایی کافی و متعادل، خوب کار کردن غدد مترشحه داخلی و خارجی، ورزش، استراحت کافی و بالاخره خواب کافی اهمیت دهید.
71- کودک خود را به پوشیدن لباس آراسته و سنگین و آبرومند عادت دهید.
72- از پوشاندن لباسهای مردانه به دختران پرهیز کنید و به آنان گوشزد کنید که چنین پوشش برای آنها شخصیت نمی آورد.
73- در سنین قبل از 6 سالگی، دخترتان را به نوعی از حجاب عادت دهید تا تدریجاً به آن خو بگیرید.
74- لباس کودک را طوری انتخاب کنید که گشاد باشد و محدودیتی برای رشد او ایجاد نکند و کودک همیشه خود را راحت احساس کند.
75- کودکانی که در سالهای اول زندگی از محبت و تأمین عاطفی محروم باشند در خانه احساس ناامنی می کنند برعکس کودکانی که از محبت و تأمین عاطفی به قدر کافی برخوردارند قدرت تفاهم و همکاری بیشتری دارند.
76- کودکان خود را به هنگام خردسالی تعلیم دهید زیرا تعلیم در خردسالی مانند نقش در سنگ، راسخ و پایدار می ماند.
77- بگذارید طفل هفت سال اول بازی کند. و در هفت سال دوم خواندن و نوشتن را به او بیاموزید و در هفت سال سوم مقررات زندگی و حلال و حرام دینی را به او یاد بدهید.
78- توجه کنید که دوران کودکی انسان زیادتر از حیوان است و بچه را نباید تا پایان ایفای نقش خود ول کنید، تا طفل به خوبی تربیت پذیرد و به شرایط فردی و اجتماعی مجهز گردد.
79- سال اول زندگی کودک مرحله ای حساس در رشد اعتماد به دیگران است، طفلی که در این دوره محبت لازم را ندیده باشد ممکن است حس اعتماد به دیگران در او رشد نکند و در روابط اجتماعی کمبود دائمی داشته باشد.
80- هنگامی که کودک گریه می کند سریعاً‌ به او توجه کنید که باعث رشد احساس ایمنی و اطمینان او می گردد.
81- گاهی کودکتان می گرید بدان خاطر که امنیت خود را در خطر می بیند.
82- گریه علامت ناراحتی و پریشانی کودک است. والدین و پرستار گرامی شما باید احتیاجات اساسی بچه را در نظر بگیرید و مانع از این شوید که بچه مدت زیادی گریه کند و خود را ناراحت سازد.
83- اگر در سن حدود چهار سالگی هنگام ناراحتی و اذیت شدن گریه سر داد کمی ناز و نوازش کنید ولی بلافاصله او را به حال خود بگذارید.
84- اگر تنها یک فرزند دارید از لوس شدن او جلوگیری کنید و در صدد ارضای خواسته های نابجایش برنیایید.
85- باید توجه داشته باشید کودکانی که فرزند یگانه خانواده هستند وضع عادی و رفتار متعادل ندارند، بنابراین باید به فکر تعیین هم بازی مناسبی برای او باشید.
منبع مقاله :
شیخ الاسلامی، جعفر؛ (1375)، 2222 نکته در تربیت، تهران: اسلامی، چاپ سوم