نيش و گزش حيوانات

36 نکته درماني

پشه اي به پشه ديگر مي گويد: « شنيدم ولگردي داشت مي گفت يک هفته است پشه نيشش نزده. من بدجنسي نکردم و نيشش زدم ». جوک بي مزه اي بود. نه؟ اما نيش حشرات اگر شما را بگزند آنقدرها هم خوشايند و با مزه نيست. خوشبختانه نيش بيشتر حشرات تنها به صورت خارش مختصر باعث آزار فرد مي شود و اثر بدريخت آن ظرف يکي دو روز از بين مي رود. نيش عاشقانه ي "في في" و "فيدو" اغلب براي اهانت به شماست، تا آسيب رساندن. بنابراين در مواردي که گزيدگي کمي شديدتر است پزشکان عمل به دستورات زير را توصيه مي کنند.
- مگس و پشه
اين حشرات مزاحم وقتي تصميم به ملچ ملوچ کردن مي گيرند بدجوري مي توانند باعث ناراحتي شما شوند! الان مي گوييم بايد چه کار کنيد.
- ضد عفوني کردن محل گزيدگي
پشه و مگس مي توانند ناقل بيماري باشند. بنابراين لازم است محل گزيدگي را کاملاً با آب و صابون بشوييد و سپس از يک ضدعفوني کننده استفاده کنيد.
- ماليدن آسپيرين
دکتر« هربرت لوسکام » استفاده از آسپيرين را براي جلوگيري از التهاب ناشي از گزيدگي پيشنهاد مي کند. پس از گزيدگي هرچه سريع تر محل گزيدگي را با آب مرطوب کنيد و يک قرص آسپيرين را درست روي محل گزش بماليد. ولي افرادي که به آسپيرين حساسيت دارند نبايد از اين روش استفاده کنند.
- تسکين خارش
نيش پشه و مگس ممکن است موجب تورم شده و در نتيجه موجب تشديد خارش به مدت 3 تا 4 روز گردد. دکتر « فريزر » براي کنترل علايم گزيدگي نکات زير را يادآور مي شود:
0 محلول آنتي هيستامين خوراکي. از يک داروي ضد حساسيت مجاز بدون نسخه استفاده کنيد.
0 محلول کالامين.
0 کيسه يخ.
0 نمک. کمي نمک را با آب مخلوط کنيد تا به صورت خمير درآيد. سپس آن را روي محل گزيدگي بگذاريد.
0 جوش شيرين. يک قاشق چايخوري جوش شيرين را در يک ليوان آب حل کنيد. پارچه اي را داخل محلول فرو ببريد تا به محلول آغشته شود. سپس آن را به مدت 15 تا 20دقيقه روي محل گزيدگي قرار دهيد.
0 نمک اِپسوم (سولفات دومنيزي). يک قاشق چايخوري نمک را در يک ليتر آب داغ حل کنيد. بگذاريد محلول خنک شود. سپس به روش فوق 15 تا 20 دقيقه محل گزيدگي را کمپرس نماييد.
- پيشگيري
شايد بتوان در درجه ي اول با استفاده از مواد دفع حشرات از گزيدگي پيشگيري نمود. به خاطر داشته باشيد هر چه هوا گرم تر باشد مگس ها و پشه ها فعال تر مي شوند. به ويژه پشه ها در هواي مرطوب مثلاً اطراف حوضچه ها و مرداب ها به اوج فعاليت خود مي رسند. بعضي از گونه هاي پشه اواخر شب باعث اذيت و آزار ما مي شوند و پس از تاريک شدن هوا در اطراف چراغ يا نور خارج خانه تجمع مي کنند. بنابراين هنگام غروب مراقب باشيد پشه ها وارد خانه نشوند.
- کلريد تيامين
به گفته ي دکتر « فريزر » اين ويتامين B خوراکي مي تواند باعث دور شدن و دفع حشرات گردد. البته دکتر « فريزر » در مورد ايجاد خارش و حساسيت ناشي از مصرف اين دارو در بعضي افراد هشدار مي دهد.
- وقتي که آن عنکبوت کوچولو موچولو مي شود يک مزاحم حسابي!
به گفته ي « جف راستين » پزشکيار، اساساً همه ي عنکبوت ها سمي اند. اما اکثر آن ها آنقدر بزرگ و قوي نيستند که به پوست نفوذ کنند و به آن آسيب بزنند. با اين حال در صورت گزيدگي با عنکبوت مي توانيد توصيه هاي زير را بکار ببنديد:
0 محل گزش را بشوييد و آن را با يک ماده ي ضدعفوني کننده ضدعفوني کنيد.
0 به منظور جلوگيري از انتشار زهر، روي موضع کيسه ي يخ بگذاريد.
0 مي توان با مرطوب کردن محل گزيدگي و ماليدن يک قرص آسپيرين روي آن تا حدودي سم را خنثي نمود. افرادي که به آسپيرين حساسيت دارند نبايد به اين توصيه عمل کنند. توجه داشته باشيد که نيش عنکبوت سياه ماده مي تواند موجب ايجاد درد شديد شکمي که گاهاً با آپانديس اشتباه گرفته مي شود، گردد. در صورت گزيده شدن توسط عنکبوت حتماً پزشک خود را جهت تجويز گلوکونات کلسيم در جريان بگذاريد. نيش عنکبوت هاي قهوه اي نيز ممکن است براي فرد مشکلاتي ايجاد کند. در صورت برآمده شدن شديد محل گزش (گاهي چند هفته پس از گزيدگي) به پزشک مراجعه نماييد.
- ديت (DEET)
دکتر « فريزر » هم چنين مصرف هرنوع ماده ي دافع حشره، حاوي ان -ان دايتيل - ام - تولاميد (DEET) را توصيه مي کند. نقاطي از بدن را که در معرض گزيدگي قرار دارند کاملاً با اين ماده پوشش دهيد. اما مراقب باشيد با اطراف چشم تماس پيدا نکند. زيرا اگر در اثر تعريق پوست وارد چشم شود موجب سوزش شديد چشم مي گردد. به طور کلي نبايد از اين ماده به خصوص براي کودکان دايماً استفاده کرد.
- سفيد کننده ي حاوي کلر
دکتر « لوسکام » استحمام با يک محلول سفيد کننده ي بسيار رقيق شده را قبل از خروج از منزل توصيه مي کند. دو پيمانه سفيد کننده را در وان پر از آب گرم بريزيد و 15 دقيقه در وان بمانيد. دقت کنيد محلول وارد چشم ها نشود. اثر اين محلول براي دفع حشرات تا چند ساعت باقي مي ماند.
- روغن حمام
انواع خاصي از روغن هاي حمام مانند آلفاکري (Alpha Keri) و Skin - So - Soft، محصول شرکت آوُن، داراي خاصيت دفع کنندگي حشراتند.
- کرم ضد آفتاب
برخي از کرم هاي ضد آفتاب نيز موجب دفع حشرات مي شوند به عنوان نمونه به نظر مي رسد کرم پريسان (Presun) چنين خاصيتي داشته باشد.
- ويکس
به گفته ي « لوسکام » در مورد بعضي از افراد بوي تند اين پماد باعث دفع حشرات مي شود.
- روي
يکي از متخصصان مصرف روزانه مقداري روي (حداقل 60ميلي گرم) را براي دفع حشرات توصيه مي کند. توجه داشته باشيد که براي رسيدن به نتيجه ي مطلوب حداقل يک ماه زمان نياز است. (قبل از مصرف روي يا هر گونه مکمل غذايي ديگر لازم است با پزشک خود مشورت نماييد).
- کنه
براي کنه اصلاً مهم نيست که غذايش از چه نوع حيواني تأمين شود. از نظر کنه انسان غذاي مناسبي است. به نکات زيرتوجه کنيد.
- کنه را دور کنيد
کنه از آنجا که آرواه هاي کوچکش را در پوست شما فرو مي برد تا زندگي شيرينش را همانجا سپري کند، مشکلات خاصي براي فرد ايجاد مي کند. سعي کنيد کنه ها را از بدن جدا و دور کنيد.
جدا کردن اين حشرات از بدن با شدت و ضرب ممکن است باعث به جاي ماندن اعضاي دهان آن ها در پوست و در نتيجه ايجاد عفونت گردد. در زير به روش هاي ملايم تري براي جدا کردن کنه از بدن اشاره مي کنيم.
- کنه را وادار به رفتن کنيد
دکتر« لوسکام » خارج کردن کنه را از پوست به کمک يک موچين توصيه مي کند و مي گويد: « کنه را با سرعت بيرون نکشيد. اگر موفق به خارج کردن کنه نشديد مي توانيد پشت کنه را کمي گرم کنيد. کبريتي را روشن کنيد و به دقت به کنه نزديک کنيد. شايد گرما کنه را به خروج از پوست ترغيب کند ». اگر موچين در دسترس نداريد مي توانيد يکي از روش هاي زير را به کار گيريد.
- تحريک کنه
بنا به گفته ي دکتر « فريزر » ريختن يک قطره گازوييل، بنزين، نفت يا الکل روي سر کنه باعث شل شدن چسبندگي کنه مي شود. اما بايد کمي صبر کنيد - شايد جدا شدن کنه 10 دقيقه يا کمي بيشتر طول بکشد. فراموش نکنيد اين مواد قابل اشتعالند و نبايد تؤام با شعله کبريت از اين روش استفاده کرد.
- کنه را خفه کنيد
يک روش ديگر مشابه روش فوق ريختن يک قطره پارافين يا لاک ناخن روي کنه است. هر يک از اين مواد باعث مسدود شدن راه تنفس کنه و خفه شدن آن مي شوند.
- روش "بن فورادو" را امتحان کنيد
دکتر « جوزف بن فورادو » روش زير را براي جدا کردن کنه ها از پوست ابداع کرده است: « ميخ بزرگي برداريد و آن را روي شعله ي کبريتي بگيريد. تيغه ي يک چاقوي جيبي را زير بدن کنه قرار دهيد. نوک ميخ داغ را روي پشت کنه بگذاريد تا کنه بين تيغه ي چاقو و نوک ميخ پرس شود. هنگامي که پاهاي کنه در اثر حرارت شروع به تکان خوردن کردند، چاقو را 90درجه بچرخانيد تا کنه روي سرش بايستد. به وارد آوردن فشار ادامه دهيد. بعد کنه را به آرامي بکشيد تا چسبندگي اش با پوست کم شود. اگر کنه دست و پا نزد نشانه ي آن است که ميخ به حد کافي گرم نشده. در اين صورت لازم است اين عمل را دوباره تکرار کنيد. هدف اصلي در اين روش اذيت کنه است نه سوزاندن آن.
- تميز کنيد
پس از خارج شدن کنه، موضع را با آب و صابون بشوييد. سپس براي پيشگيري از عفونت روي زخم بتادين يا يک ضدعفوني کننده ي ديگر بماليد.
- هوشيار باشيد
هرچند تير و مرداد ظاهراً بهترين زمان براي حمله ي کنه است، اما خطر گزيدگي توسط کنه از ابتداي بهار تا آخر پاييز وجود دارد. اگر مجبوريد زماني را خارج از خانه به خصوص در نواحي جنگلي و علفزار يا حتي سواحل پوشيده از علف بگذرانيد به نکات زير توجه کنيد.
0 براي آن که بدانيد در محلي کنه وجود دارد يا نه لازم است پارچه ي پشمي سفيدي را لوله کنيد و آن را روي علف ها يا زير بوته بکشيد. اين آزمايش را چند بار تکرار کنيد. اگر کنه اي وجود داشته باشد به پارچه پشمي مي چسبد.
0 اگر در منطقه اي هستيد که کنه وجود دارد تا حد ممکن بدن را بپوشانيد. اين بدان معناست که بايد شلوار بلند، جوراب بلند و لباس آستين بلند بپوشيد.
0 قبل از خواب بدن خود را بازرسي کنيد تا از نچسبيدن کنه به پوست مطمئن شويد. بعضي از گونه هاي کنه بسيار کوچکند و ممکن است اگر با دقت آن ها را جستجو نکنيد از نظرتان مخفي بمانند.
- سگ و گربه
در اينجا به نکاتي اشاره مي کنيم که وقتي يک موجود چهار پاي صميمي با شما دشمن مي شود، لازم است انجام دهيد.
- ارزيابي ميزان جراحت
در مورد همه ي زخم ها به جز زخم هاي خيلي کوچک به پزشک مراجعه نماييد.
- شستن محل گاز گرفتگي
محل گازگرفتگي حيوانات - به خصوص گربه - ممکن است عفونت کند. دکتر« استفان روزنبرگ » شستشوي کامل زخم با آب و صابون به منظور خارج کردن بزاق و هر نوع آلودگي ديگر از زخم را پيشنهاد مي کند. 5 دقيقه به شستشوي زخم ادامه دهيد.
- کنترل خونريزي
در صورت خونريزي مختصر زخم، تمام سطح زخم را با گاز استريل يا يک تکه پارچه ي تميز بپوشانيد. اگر به هيچ نوع پانسماني دسترسي نداريد دست هايتان را کاملاً بشوييد و با دست ها محکم روي زخم فشار بياوريد. مي توان يک تکه يخ روي پانسمان (و نه مستقيماً روي پوست) گذاشت و براي کمک به قطع خونريزي عضو آسيب ديده را بالاتر از سطح قلب نگه داشت.
- پانسمان موضع
پس از قطع خونريزي زخم را با گاز استريل يا پارچه ي تميزي بپوشانيد. پارچه يا گاز را خيلي محکم نکنيد.
- کاهش درد
براي کاستن درد مي توان از استامينوفن يا آسپيرين استفاده کرد. اين دو دارو حتي در مواردي که پوست پاره نشده نيز مناسبند. عضو آسيب ديده را بالا نگه داريد. در صورت وجود تورم از يخ کمک بگيريد.
- تزريق واکسن کزاز
هر نوع گازگرفتگي توسط حيوانات مي تواند به بروز کزاز منتهي شود. چنانچه 5الي 8 سال گذشته واکسن کزاز تزريق نکرده ايد، لازم است پس از وقوع گازگرفتگي واکسن تزريق نماييد.

هشدار پزشکي

هر نوع گازگرفتگي ممکن است عوارضي را در پي داشته باشد. پس لازم است نسبت به بروز مشکلات احتمالي آگاه باشيد.
- عفونت
محل گاز گرفتگي را مرتباً بازرسي نماييد. در صورت مشاهده ي قرمزي و يا احساس درد يا گرما احتمال عفوني شدن زخم وجود دارد و بايد به متخصص مراجعه کنيد.
- زخم هاي بسته
گاهي سگ هاي بزرگ، مثلاً سگ هاي گله ي آلماني، فرد را گاز مي گيرند، بدون اين که پوست پاره شود. چنانچه در دو انتهاي محل گازگرفتگي آثار گاز گرفتگي مشاهده شود، احتمال صدمه ديدن بافت هاي داخلي وجود دارد در صورت تشديد سوزش يا تغيير رنگ دو انتهاي زخم، (مثلاً آبي رنگ شدن آن) احتمال آسيب ديدگي بافت وجود دارد. فوراً به پزشک يا مرکز درماني مراجعه نماييد.
- هاري
تمامي حيوانات خونگرم مي توانند حامل بيماري هاري باشند. با صاحب حيوان تماس بگيريد و تاريخ آخرين ترزيق واکسن هاري به حيوان را سؤال کنيد. درمان هاري را بدون هيچ خطري مي توان تا وقتي علايم بيماري در حيوان بروز نکرده اند و به شرطي که گاز گرفتگي خيلي شديد نبوده و نزديک به سر نباشد به تأخير انداخت(1). شايد لازم باشد مراتب را به مسئولين، مثلاً پليس، اطلاع دهيد.
- تب دانه دار کوه هاي راکي (2)
اگر کنه شما را نيش بزند، ممکن است در اطراف مچ دست يا مچ پا خارش داشته باشيد و اين خارش به نقاط ديگر بدن نيز سرايت کند. احتمال بروز تب بالا و سر درد شديد نيز به دنبال خارش وجود دارد. اين بيماري مي تواند کشنده باشد. بنابراين در صورت بروز علايم فوراً به پزشک مراجعه کنيد.
- بيماري لايم
بيماري لايم نيز متعاقب گزش کنه به صورت حلقه ي کِرم مانندي در محل گزيدگي ظاهر مي شود. اين بيماري با اين که اگر معالجه نشود بسيار خطرناک است، به راحتي با آنتي بيوتيک قابل درمان است، امکان دارد علايم تا چند هفته ظاهر نشوند. بنابراين بايد محل گزش را مرتباً بازرسي کرد.

پي نوشت ها :

1. در ايران با توجه به شرايط متفاوت، هرگونه گازگرفتگي را در اولين فرصت به مراکز بهداشتي درماني ارجاع دهيد تا اقدامات لازم انجام شود. تأخير در مداوا به هيچ وجه جايز نيست. «و - پ»
2. اين بيماري همان طور که از نامش پيداست، بومي منطقه ي آمريکاي شمالي است. «ويراستار پزشکي»