نويسنده: علي محمد رفيعي محمدي
1. تعريف بلوغ
بلوغ يعني، به حدّ رشد رسيدن، به عبارتي جوان شدن کودک، پختگي و به حدّ کمال رسيدن.ارسطو معتقد است که اين مرحله از زندگي، مرحله ي رؤياها و خيال بافي ها و آرزوهاي طولاني ودراز است وهمچنين تأکيد دارد که در اين دوره تغييرو تحوّل ناگهاني جنسي در فرد رخ مي دهد.
مي دانيم که دوره ي جواني، دوره ي غلبه ي احساس وتکيه بر ظواهر امور است. جوان تجربه ي کافي ندارد تا درمسايل زندگي، حوادث وابعاد ويا عمق امور را بنگرد ونوعي سطحي نگري بر او حاکم است. لذا در اين دوره والدين وظيفه دارند در تربيت فرزندان خود، آنان را به بلوغ فکري، اجتماعي و عاطفي برسانند. در بسياري از موارد طلاق ديده شده است که دختر و پسر به بلوغ فکري، اجتماعي و عاطفي نرسيده اند.
در اين بحش به ده نوع بلوغ اشاره مي کنيم که پنج نوع اوّل بلوغ، شرط کافي براي ازدواج نيست، بلکه شرط لازم است و هر جواني در اين دوره به : 1. بلوغ جسماني، بلوغ جنسي، 3. بلوغ سنّي، 4. بلوغ قانوني، 5. بلوغ ديني مي رسد.
بعضي از خانواده ها وقتي فرزندان دختر و پسرشان به اين پنج بلوغ اوّل مي رسند اقدام به ازدواج فرزندان خود مي کنند. در صورتي که اين پنج نوع بلوغ کافي نيست، بلکه پنج نوع بلوغ دوم، شرط کافي براي ازدواج مي باشد؛ يعني، جوان به پختگي و حدّ کمال رسيده است که د راين جا به اين پنج نوع بلوغ مي پردازيم.
2. بلوغ اجتماعي
فردي که از رشد اجتماعي برخوردار است، روابط اجتماعي را بهتر درک مي کند. به ديگران احترام مي گذارد، حقوق ديگران را محترم مي شمارد، نقش، وظايف و مسؤليت هاي مربوط به خويش را به نحو احسن انجام مي دهد، محيط زندگي واجتماعي خويش را خوب مي شناسد، به ارزش ها و فرهنگ جامعه احترام مي گذارد و در فعّاليت هاي اجتماعي مشارکت مي کندنشانه هاي رشد اجتماعي يک فرد در ازدواج:
1. ديگران در کنار او احساس راحتي و آرامش مي نمايند.2. براي اطرافيان همسر خود، ارزش قايل مي شود.
3. به اقوام و فاميل همسر خود احترام مي گذارد.
4. احساس مسئوليت مي کند.
5. توانايي ايجاد ارتباط اجتماعي با ديگران را داراست.
6. در موقعيت هاي مختلف متناسب با آن ها عمل مي کند.
رشد اجتماعي نيز اکتسابي است و فرد مهارت هاي مربوط به آن را در خانه، مدرسه واجتماع فرا ميگيرد.(1)
3. بلوغ فکري (عقلاني)
رشد عقلي عبارت است از: مجموعه ي فعّاليت هاي فرد که شامل ادراک، فهم، تشکيل مفاهيم، بررسي معاني، تفکّر و تعقّل، پيش بيني، استنتاج، برنامه ريزي، تعيين هدف، انتخاب راهبردهاي رسيدن به هدف و اقدام به حلّ مسايل است.ويژگي هاي رشد فکري و عقلاني
کسي که به رشد فکري و عقلاني دست يافته.1. در زندگي داراي هدف است.
2. از مسايل درک و فهم بهتري دارد.
3. قدرت حلّ مسأله دارد.
4. انتظاراتش از خود و ديگران واقع بينانه تر است.
5. از خود و محيطش شناخت دارد.
6. در تصميم گيري هاي خود، بيشتر از عقلش تبعيت مي کند تا از احساساتش
7. با مشکلات برخورد اصولي دارد. از مشکلات فرار نمي کند.
8. فردي مسئوليت پذير است.
9. بر رفتارهاي کودکانه ي خويش غلبه کرده، مطابق سنّ و رشدخود عمل مي کند.
10. در کارها با همسر خود مشورت مي کند.
11. قدرت معذرت خواهي دارد.
4. بلوغ اخلاقي
اخلاق مجموعه اي از آداب، رسوم، عادات و الگوهاي رفتاري است که با معيارهاي مطلوب گروهي که انسان با آن زندگي م کند، تطابق دارد.اخلاق عبارت از آن چيزي است که بايد باشد. علماي اخلاق و انبياي الهي جامعه را از آنچه که هست به سوي آنچه که بايد باشد سوق مي دهند.(2)پيامبر (صلي الله عليه و آله) فرمودند:
«انّي بعثتُ لِاتُمَّمَ مَکارِم الاَخلاقِ».(3)
«من براي تکميل اصول اخلاق و فضيلت برانگيخته شدم».
هر چقدر زن و مرد متخلّق به اخلاق نيکو باشند، مانند صداقت، راست گويي، درستي و فداکاري و... از سلامت و آرامش بيشتري برخوردار خواهند بود.(4)
نشانه هاي بلوغ اخلاقي
1. در روابط اجتماعي، مخصوصاً باهمسر، خوش برخورد است.2. همه او را به عنوان يک فردخوش اخلاق مي شناسند.
3. قدرت تحمّل او درمقابل مشکلات زياد است.
4. اخلاق اسلامي را در روابط زناشويي رعايت مي نمايد.
5. بلوغ اقتصادي
درتعريف خانواده آمده است: خانواده سازماني است طبيعي و قرار دادي، نظامي قانونمند وحرکتي هدفمند.وقتي خانواده به عنوان يک سازمان معرّفي مي گردد. يکي از ارکان آن تأمين مالي است. جوان وقتي اقدام به ازدواج مي کند بايد توان مالي واقتصادي اداره ي خانواده را داشته باشد. شايد در دوران عقد نيازمند به دادن نفقه نباشد. همين که جوان قدرت و توانايي داشتن شغل و حرفه اي را دارد به بلوغ اقتصادي رسيده است.
نشانه هاي بلوغ اقتصادي
1. آمادگي کار را داشتن، در واقع يعني، داشتن جوهره ي کار.2. توکّل به خداکردن و چشم به دست کسي ندوختن.
3. قوانين شرعي را رعايت کردن - توجّه به حلال و حرام الهي داشتن.
4. داشتن تعادل اقتصادي. (درهزينه ها متعادل است)
5. براي ايفاي نقش اقتصادي در زندگي آمادگي دارد.
پيامبر (صلي الله عليه و آله) فرمودند:
«اتّخِذوُا الاَهل فَاَّنهُ اَرزَقُ لَکُم».(5)
«زن بگيريد، چرا که ازدواج کردن روزي شما را زياد مي کند.»
6. بلوغ عاطفي
غير از عقل، سرمايه ي ديگري که سعادت بشر را کامل مي کند، عواطف و احساسات انسان است. انسان به کمک عقل و عاطفه (دوش به دوش هم) راه تعالي و تکامل را طي مي کند.رشد عاطفي و احساسي، از شرايط لازم براي ازدواج است و داراي محاسن و مزاياي بسياري است.
الف) عواطف واحساسات قدرت محرّکه ي انسان مي باشد.
ب) مهر و محبّت وعواطف از مهم ترين عوامل موفّقيت درزندگي است.
نشانه هاي بلوغ عاطفي:
1. قدرت محبّت کردن وپذيرش محبت را دارد.2. به همسر و فرزندان خود عشق مي ورزد.
3. از اين که به همسرش بگويد دوستت دارم، خجالت نمي کشد.
4. قدرت مهار و کنترل خشم خود را دارد.
5. از محبّت به ديگران لذّت مي برد.
6. در ابراز عواطف به خانواده ي همسر خود، دريغ نمي کند.
7. در ابراز محبّت و احساسات خود سخاوتمندانه زندگي مي کند.(6)
پي نوشت ها :
1- شکوه نوّابي نژاد، جوان و تشکيل خانواده، چاپ سوم، ص 137.
2- شکوه نوّابي نژاد، جوان و تشکيل خانواده (چاپ سوم) ص 134.
3- سفينه البحار، جامع شيخ عبّاس قمي، انتشارات فرهاني.
4- شکوه نوايي نژاد، جوان وتشکيل خانواده (چاپ سوم) ص 138.
5- محمّدي ري شهري، ميزان الحکمه، ح 7813.
6- شکوه نوايي نژاد، جوان و تشکيل خانواده (چاپ سوم) ص 135.
رفيعي محمدي، علي محمد، (1392)، انتخاب همسر، قم: انتشارات رسول اعظم(ص)، چاپ اول
