حيدر عليرضا اوغلي علي‏اف معروف به حيدر علي‏اف در ماه مي 1923 در نخجوان آذربايجان به دنيا آمد. پدرش عليرضا از مهاجران ايراني بود كه در جست‏وجوي كار به آذربايجان شوروي سابق رفته بود. علي‏اف پس از اتمام تحصيلات دانشگاهي، در سال 1941م به عنوان مأمور سازمان جاسوسي شوروي سابق (كا. گ. ب) و در پوشش يك ديپلمات وارد تهران شد و در ارتباط با سران حزب توده و فرقه دموكرات آذربايجان و كردستان قرار گرفت. در آن زمان، نيروهاي روس در قسمت‏هاي شمالي ايران مستقر بودند و احزاب شورشي دموكرات در آذربايجان و كردستان با حمايت حزب منحله توده كه پس از سقوط رضاخان پهلوي جان تازه‏اي گرفته بود، خود را براي تأسيس جمهوري‏هاي خودمختار در اين دو استان آماده مي‏ساختند. حضور حيدرعلي‏اف در تهران به ويژه براي جمهوري خودمختار آذربايجان كه وابستگي بيشتري به روسيه داشت، دلگرم كننده بود. علي‏اف با روحيه بخشيدن به حزب توده و فعال ساختن آن، در سال 1942م از ايران خارج شد و در 1945 هم‏زمان با اعلام تشكيل جمهوري‏هاي خودمختار مهاباد و تبريز موفق شد به عضويت حزب كمونيست شوروي سابق درآيد. علي‏اف از 1950 تا 1964م در پست‏هاي مهم وزارت امنيت و وزارت كشور و كا.گ.ب آذربايجان قرار داشت و علاوه بر ترقي در سازمان جاسوسي شوروي تاحد رياست كا.گ.ب شاخه آذربايجان، سلسله مراحل پيشرفت در حزب كمونيست شوروي را نيز پيمود. حيدر علي‏اف در سال 1967م دبيركل حزب كمونيست آذربايجان شد و طي سال‏هاي طولاني در رأس تشكيلات امنيتي و حزبي آذربايجان قرار داشت. اما در پي مرگ لئونيد برژِنِف در نوامبر 1982م، علي‏اف به عضويت دفتر سياسي حزب كمونيست شوروي درآمد و معاون اول نخست‏وزير شد. در اين سال‏ها، محافل سياسي غرب، از حيدرعلي‏اف به عنوان نخست‏وزير آينده شوروي ياد مي‏كردند. او در اين سمت به عنوان يكي از طراحان اصلي استراتژي منطقه‏اي شوروي در خاورميانه كشف شبكه جاسوسي حزب منحله توده در سال 1983م توسط جمهوري اسلامي ايران و انحلال آن، بزرگ‏ترين ضربه را بر حيثيت سياسي علي‏اف وارد ساخت تا اين كه با به قدرت رسيدن ميخائيل گورباچف، حيدرعلي‏اف در سال 1987م از دفتر سياسي حزب كمونيست اخراج شد. وي پس از آن به توطئه عليه گورباچف ادامه داد و در نا امن ساختن اوضاع قره‏باغ، ايفاي نقش نمود. وي در حوادث كشتار مردم باكو در زمستان 1990م، نيز مزوّرانه خود را حامي مسلمانان مظلوم آذربايجان جا زده بود و اين امر، موجب شد بعضي از تشريفات آذربايجان به افشاي چهره قدرت‏طلبِ وي، بپردازند. حيدر علي‏اف در پي بركناري گورباچف از قدرت و فروپاشي شوروي به رياست جمهوري نخجوان و سپس در پنجم اكتبر 1993م به رياست جمهوري آذربايجان برگزيده شد. حيدرعلي‏اف در طول دوران ده ساله زمام‏داري خود، ارتباط تنگاتنگ و نزديكي با ايالات متحده امريكا و رژيم صهيونيستي برقرار كرد و پايگاه نظامي در اختيار امريكا قرار داد. وي در اواخر عمر، زمينه‏هاي قدرت‏گيري فرزندش الهام علي‏اف را فراهم آورد و در ماه‏هاي پاياني عمر، عملاً زمام امور را به پسرش سپرد. وي درنهايت در سال 2003م بر اثر بيماري از قدرت كناره‏گيري كرد و پسرش الهام علي‏اف به اين مقام انتخاب گرديد. حيدرعلي‏اف سرانجام در سيزدهم دسامبر 2004م در پي ابتلا به بيماري‏لاعلاج در هشتاد و يك سالگي درگذشت.