آغاز قيام مردمي سربداران خراسان عليه نيروهاي خونخوار مغول(738 ق)

پس از يكصد و بيست سال استيلاي قوم تاتار و مغول بر ايران و بسياري از مناطق آسيا، قيامي مردمي در باشتين و سبزوارِ خراسان عليه ظلم و تعدّي حاكمان مغول و عاملان مزدور آنان به وقوع پيوست. اين نهضت كه به قيام "سربداران" شهرت يافته است، از لحاظ وسعت، بزرگ‏ترين، از نظر تاريخي مهم‏ترين جنبش آزادي‏بخش خاورميانه در قرن هشتم هجري بود. تلاش پيگير رهبران آزاده و متديّن اين قيام، منجر به تشكيل حكومت مستقل ملي و شيعه مذهب ايراني در خراسان شد. مهم‏ترين ويژگي‏هاي اين حكومت عبارت بود از: تنفّر و انزجار از عنصر مغولي و تثبيت ايدئولوژي تشيّع امامي. نخستين حاكم سلسله‏ي سربداران، "عبدالرزاق باشتيني" بود كه به مدت دو سال و چهار ماه حكومت كرد. پس از وي، "برادرش وجيه الدين امير مسعود" به حكومت رسيد. امير مسعود با اين كه در مردم داري و مبارزه با حاكمان مغول و تثبيت حكومت سربداران، داراي موفقيت‏هاي بالايى بود، ليكن به خاطر اختلاف با شيخ حسن جوري(رهبر روحاني نهضت سربداران) و توطئه در قتل او، پايگاه مردمي‏خويش را از دست داد و حكومتش به تدريج رو به ضعف نهاد. به همين جهت سپاهش در نبرد با امراي مازندران متحمل شكست گرديد و خود وي كشته شد. پس از مرگ امير مسعود، 10 تن ديگر از اين سلسله به حكومت رسيدند كه معروف‏ترين آن‏ها عبارتند از: شمس الدين علي، خواجه يحيى كرابي و خواجه علي مؤيّد. فقيه نامور شيعه شهيد اول، معاصر با خواجه علي مؤيّد بود كه در پي دعوت خواجه از وي، كتاب شريف "اَللُّمْعَةُ الدَّمِشقيّه" را در فقه امامي تدوين و به همراه نماينده‏اي به سوي خواجه علي مؤيّد در سبزوار فرستاد. سرانجام در پي هجوم "امير ولي" به سبزوار و محاصره‏ي چهار ماهه‏ي اين شهر در سال 783 قمري، خواجه علي مؤيّد، دست نياز به سوي "تيمور لنگ گوركاني" دراز كرد، و از او ياري خواست. با تسليم شدن خواجه علي مؤيّد به تيمور لنگ، پرونده‏ي حكومت سربداران نيز براي هميشه بسته شد و منطقه‏ي خراسان پس از 46 سال رهايي از يوغ استعمارِ مغولان، مجدداً مقهور و مغلوب آنان گرديد.

تاریخ رویداد : 12 شعبان