درگذشت "گوتفِريد لايْبْ نيتْسْ" فيلسوف معروف آلماني (1716م)
درگذشت "گوتفِريد لايْبْ نيتْسْ" فيلسوف معروف آلماني (1716م)
بارون گوتْفريد ويْهِلْم فون لايْبْ نيتْسْ، فيلسوف معروف آلماني، در اول ژوئيه 1646م در لايْپْزيك آلمان به دنيا آمد. وي دروس دانشگاهي خود را در رشتههاي فلسفه، حقوق و رياضيات پشتسر گذاشت و پس از اخذ دكتراي حقوق به عنوان سفير آلمان، راهي پاريس شد. از اين زمان به بعد، اوقات خود را ميان سياست، رياضيات و فلسفه تقسيم كرد و از اين سه تا پايان عمر جدا نشد. وي حساب جامعه و فاضله را كه پايه تمام رياضيات عالي جديد است ابداع نمود و به تفكرات فلسفي نيز پرداخت. لايب نيتْسْ در باب جهان داراي دو طرز فكر كاملاً مختلف است، يكي خوشبينانه است و ديگري واقعبينانه. لايب نيتْسْ فلسفه خوشبينانه خود را به عنوان يكي از موفقترين مردان دنيا، دنيايى كه به نظر او بهترين دنياي ممكن است، به رشته تحرير درآورد. وي نه تنها فيلسوفي دوگانه بود، بلكه شخصيتي دوگانه داشت. ذهني عالي و درخشان اما روحيهاي ترسو و جَبان داشت. از نظر فكري، يكي از برجستهترين متفكران جهان بود ولي از لحاظ روحي مردي نوكر مآب و فروتن در دربارهاي آلمان. وي حتي براي اينكه شاهزادگاني را كه در دربارشان روزگار ميگذرانْد، نرنجانَد، از چاپ و انتشار سيستم واقعبينانه فلسفه خود خودداري كرد. لايْبْ نيتْسْ آفرينش جهان را مطابق قوانين ابدي و تغييرناپذيري ميداند كه بر اساس آنها، طبيعت جهاني را كه ما در آن زندگي ميكنيم، ضروري و حتمي ساختهاند. لايب نيتس بر اين عقيده بود كه جهان واقعيت، از تعداد بيشماري جوهر كه آنها را موناد مينامد، درست شده است. اين جوهرها در عينِ استقلال از هم، به يكديگر مربوط هستند. وي در زندگي خود، هميشه از طرفداران امتياز طبقاتي بود و ميگفت هر انساني بايد مرتبه خود را بشناسد. لايب نيتس اظهار ميداشت كه وجودِ سلسله مراتب و مرتبه عالي و داني براي نفوس انساني، چنان كه بايسته است، بهترين صورت ممكن است كه در جهان ميتواند وجود داشته باشد. دنياي بدون رنج، دنياي بدون خوشي است، لذا بهبودي نتيجه رنج بيمار است. قدر عافيت آن كسي داند كه به مصيبتي گرفتار آيد. زندگي براي اين آن قدر شيرين است كه زودگذر است، دنيايى كه در آن، شر و بدي وجود نداشته باشد ابداً دنياي خوبي نيست. اما لايب نيتس در نوشتههاي خصوصياش سيماي ديگري دارد. وي اراده آزاد يا آزادي اراده در جهان را نفي ميكند و بر اين عقيده است كه هيچكس نميتواند قدمي از مسير حتمي خود در زندگي انحراف جويد. هر عمل، خواه متعلق به گذشته، حال يا آينده باشد، در طبيعتِ عامل آن، سِرِشته شده است. به هر حال ما ميكوشيم ولي كاري غير از آنچه بر ما مقدّر شده است از دستمان بر نميآيد. لايب نيتس آدمي را، بدون اختيار عنوان ميكند و تنها مزيت آن اين است كه آدمي بر عمل خويش، آگاه است. به اين ترتيب ما در لايب نيتس با دو فلسفه روبرو ميشويم: نخست فلسفه مردي كه براي سرانِ قوم و شاهان و تحميل اراده آنها بر رعايا، حقوق الهي قائل است و دوم، فلسفه مردي آزاديخواه كه همه مردم را برابر و مساوي ميداند و براي هيچكس آزادي اراده و اختيار قائل نيست. لايب نيتس تا آخر عمر ازدواج نكرد و سرانجام در چهاردهم نوامبر 1716م در هفتاد سالگي درگذشت.
