پرسش :

وظايف رئیس جمهور و معاونان آن چيست؟ معاونان رئيس جمهور چه شرايطی بايد داشته باشند؟

پاسخ :
درپاسخ به اين سؤال می توان گفت رئیس جمهور بر طبق قانون اساسی سه دسته وظایف واختیارات دارد که به آن اشاره خواهیم کرد

الف – وظایف و اختیارات رئیس جمهور در قوه مجریه
به موجب اصول شصت و صدوسیزده قانون اساسی ریاست و اِعمال قوه مجریه جز در اموری که قانون اساسی به طور مستقیم برعهده رهبری نهاده، از طریق رئیس جمهوراست. این وظایف بدین شرح است:

1-انتخاب وعزل وزیران 2-ریاست هیئت وزیران 3-نظارت بر کاروزیران 4-تعیین خط مشی دولت واجرای قوانین 5-تعیین سرپرست برای وزارتخانه ها(اگر به دلائلی چون عزل،فوت،استعفاواستیضاح،وزارتخانه ای وزیر نداشته باشد رئیس جمهور می تواند برای آن وزارتخانه سرپرستی برای حداکثر سه ماه تعیین نماید)6-اختیار تعیین همکارانی چون معاون اول، معاونان، نماینده يا نمایندگان ويژه و مشاوران 7-حلّ اختلاف بین دستگاه های دولتی 8-حضور درمجلس شورای اسلامی 9-تهیه برنامه وبودجه سالیانه و تهیه برنامه های عمرانی سیاسی،اقتصادی و اجتماعی پنج ساله کشور

ب- وظایف و اختیارات رئیس جمهور به عنوان مقام رسمی کشور
1-تصویب و امضای استوارنامه سفیران ايران و پذیرش استوارنامه سفیران خارجی
2-امضای موافقت نامه های بین المللی
3-شرکت درکنفرانس ها،سمینارهاواجلاسیه های بین المللی
4-اعطای نشان های دولتی
5-ریاست شورای عالی امنیت ملّی
6-عضویت درشورای موقت رهبری(طبق اصل صدویازده قانون اساسی درصورت فوت،کناره گیری،عزل یا ناتوانی رهبر وظایف رهبری تا تعیین رهبر به طور موقت بر عهده شورایی مرکب از رئیس جمهور،رئیس قوه قضائیه ویکی از فقهای شورای نگهبان به انتخاب مجمع تشخیص مصلحت نظام است)
7-عضویت در مجمع تشخیص مصلحت نظام
8-امضای مصوّبات مجلس و همه پرسی ها

ج- وظایف و اختيارات رئیس جمهور ناشی از مسئولیت اجرای قانون اساسی
طبق اصل صدوسیزده قانون اساسی، رئیس جمهور مسئولیت اجرای قانون اساسی را بر عهده دارد، افزون براین، طبق اصل صدوبیست ويک قانون اساسی رئیس جمهور درپیشگاه قرآن کریم سوگند ياد می کند که پاسدار مذهب رسمی، نظام جمهوری اسلامی و قانون اساسی کشور باشد و همه استعدادها و صلاحیت های خویش را در راه ایفای مسئولیت هایی که برعهده گرفته، به کار گیرد و بر طبق قانون تعیین حدودوظایف و اختیارات رياست جمهوری مصوّب 1365، رئیس جمهور از طریق نظارت، کسب اطلاع، بازرسی، پیگیری،بررسی و اقدامات لازم،مسئول اجرای قانون اساسی است.البته رئیس جمهور باتوجه به همين وظایف و اختیارات در حدود وظایف و اختیارات خود مسئول و پاسخگو می باشد از اين رو رئیس جمهور طبق قانون از لحاظ حقوقی هم مسئوليت سیاسی دارد و هم مسئوليت مالی و هم چنین مسئوليت کیفری، يعنی رئیس جمهورو همکاران وی بايد در مقابل اقدامات مالی خود پاسخگو باشند . در خصوص مسئولیت سیاسی باید گفت؛رئیس جمهور درحدود وظایفی که به موجب قانون اساسی و قوانين عادی برعهده دارد در برابر ملّت، رهبر و مجلس شورای اسلامی مسئول و پاسخگو است و طبق اصل نوزده قانون اساسی هم چون همه مردم در برابر تخلفات و جرائم مسئول و بايد پاسخگو باشد.[1]

وظایف و اختیارات معاونان رئیس جمهور
رئیس جمهور طبق اصل صدو بیست و چهارم قانون اساسی می تواند برای انجام و ظایف قانونی خود معاونانی داشته باشد که در اين میان يکی از آنان معاون اول است(درحقیقت معاون اول رئیس جمهور دربازنگری قانون اساسی، به نوعی جايگزین نخست وزیر گشت)
از دیگر معاونت ها، معاونت های حقوقی و اجرایی و هم چنين معاونت توسعه مديريت و سرمايه انسانی و نيز معاونت برنامه ريزی و نظارت راهبردی است که رئیس جمهور دارد البته در اين بین، معاون اول از جايگاه ويژه ای برخوردار است، از اين رو؛ اداره هیئت وزيران با موافقت رئیس جمهور و نيز مسئولیت هماهنگی سایر معاونت ها، با معاون اول است و به موجب اصل صدو سی و يک در صورت فوت، عزل،استعفا،غیبت يا بیماری بیش از سه ماه رئیس جمهور، معاون اول رئیس جمهور با موافقت مقام رهبری اختيارات و مسئولیت های رئیس جمهور را برعهده می گيرد، درضمن لازم به توضیح است که معاونان رئیس جمهور به رأی اعتماد مجلس نیاز ندارند و تنها در برابر رئیس جمهور مسئول بوده و عزل و نصب آن ها در اختیار اوست و ديگر اين که معاونان رئیس جمهور می توانند در جلسات علنی مجلس شرکت کنند و مشاوران خود را نیز به همراه داشته باشند[2].
درباره شرايط معاونين رئیس جمهور می توان گفت که آنان بايد در حوزه کاری که دارند تخصص داشته باشند و يا دارای توان و دانش مديريت کلان و راهبردی آن حوزه کاری باشند.

معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
کتاب آشنایی با قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران اثر محمد رضا مجیدی از انتشارات نشر معارف

پی نوشتها:
[1]. مهدی نظر پور؛آشنایی با قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، نشر معارف،ص127-138
[2]. محمد رضا مجیدی؛آشنایی با قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، نشر معارف، ص243و244

منبع: اندیشه قم