پرسش :

مد چيست؟ اصولا مد گرايي تحت تاثير چه عواملي به وجود مي‏آيد؟

پاسخ :
تعريف مد:
واژه «مد» در لغت به معناى سليقه، اسلوب، روش شيوه و به كار مى‏رود و در اصطلاح، عبارت است از روش و طريقه‏اى موقتى كه براساس ذوق و سليقه افراد يك جامعه و سبك زندگى از جمله شكل لباس پوشيدن، نوع آداب پذيرايى و معاشرت و تزيين و معمارى خانه و را تنظيم مى‏كند.(1)
بنابراين، مى‏توان گفت: مد به تغيير سليقه ناگهانى و مكرر همه يا برخى از افراد يك جامعه اطلاق مى‏شود و منجر به گرايش به رفتارى خاص، يا مصرف كالاى به خصوصى، يا در پيش گرفتن سبكى خاص در زندگى مى‏شود.
تاريخچه مدگرايى:
با بررسى ابعاد مختلف حيات اجتماعى بشر، روشن مى شود كه پديده مد هميشه در تاريخ بشر بوده است و منحصر به دوره معاصر نيست. هرگاه اين پديده در هر دوره‏اى از تاريخ آگاهانه و با گزينش و انتخاب و با توجه به فرهنگ و چهارچوب‏هاى فكرى و اعتقادى جامعه صورت گرفته نه تنها موجب پيدايش نارسايى‏هاى فرهنگى و اجتماعى نشدهاست بلكه به عنوان يك دستاورد اجتماعى، به رشد فرهنگ جوامع كمك نموده و زمينه آراستگى مناسب جنبه ظاهرى زندگى مردم و افراد را فراهم كرده است. مدگرايى مثبت به معناى اقتباس از پيشرفت‏هاى اجتماعى ديگران و به كار بردن دستاوردهاى مثبت تمدنى ديگران، ضمن برطرف ساختن كاستى‏هاى حيات اجتماعى، از دچار شدن زندگى انسان‏ها به يك نواختى پيش‏گيرى كرده و روز به روز بر استحكام بيشتر پايه‏هاى زندگى كمك نموده و از پديدآمدن رفتار و شيوه‏هاى ناخوشايندى كه موجب دورى و يا نفرت و انزجار افراد از يكديگر مى‏گردد، جلوگيرى به عمل آورده است.
عوامل وريشه‏هاى مدگرايى:
انسان به گونه‏اى آفريده شده كه همواره از حالت‏يكنواختى گريزان بوده و در مقابل، از تحول و نوآورى در زندگى استقبال مى‏كند. اين تمايل در حالت عادى و در صورتى كه پذيرش تحول و نوآورى از روى آگاهى و به صورت تدريجى صورت پذيرد، ظاهر زندگى آدمى را خوشايند و دلپذير مى‏سازد. بنابراين ميل به خودآرايى و زيباسازى محيط زندگى امرى فطرى است كه به بركت آن، هم زمينه آراستگى صورت ظاهرى محيط زندگى انسان فراهم مى‏گردد و هم انگيزه تعالى و تداوم زندگى اجتماعى و روابط صحيح انسانى تقويت مى‏شود. بدين‏سان عواملى كه موجب ايجاد نفرت و انزجار افراد از يكديگر و يا موجب يكنواختى زندگى بشر مى‏شود، از محيط حيات اجتماعى دور شده و جنبه‏هاى مثبت كمال‏خواهى و زيبايى دوستى انسان، روز به روز شكوفاتر مى‏گردد.
البته گرچه يكى از جلوه‏هاى كمال‏جويى و زيبايى دوستى انسان به ويژه در دورة جوانى توجه به زيبايى ظاهر است اما بايد مراقب بود اين فرايند، از حالت طبيعى خود خارج نشود زيرا همة استعدادهاى فطرى اگر از حالت طبيعى و معقول خود خارج شوند، جنبه انحرافى پيدا كرده، آثار سويى به بار مى‏آورند.
به عنوان مثال ميل به خودآرايى كه ريشه در كمال‏جويى و زيباپسندى فطرى انسان دارد اگر از روى غفلت، يا در نتيجة افراط و تفريط و يا تحت تاثير القائات غلط عوامل جانبى، از مسير طبيعى و درست‏خود خارج شود، سر از امورى چون خودنمايى، فخر فروشى، خودپرستى، مدپرستى و در مى‏آورد. عواملى كه هر يك از آنها به نوبه خود، موجب پيدايش انواع نارسايى‏ها، هوس‏بازى‏ها، رقابت‏هاى غلط و اسراف و تبذيرها خواهد شد و انسان را به حيوانى پست تبديل خواهد كرد
بنابراين پيروى از مد و زيبايى‏خواهى و تنوع‏پسندى، ريشه در نهاد انسان دارد كه نيازهايى چون تنوع، زيباخواهى و كمال‏جويى فطرى منشا اصلى آن محسوب مى‏شود. اما صورت‏هاى افراطى رايج اين گرايش، (مدپرستى)، در نتيجة جهل و نا آگاهى و ضعف ارزش‏هاى معنوى و تبليغات وسيع دشمنان و خودباختگى و تقليد كوركورانه از ديگران و يا آلوده شدن به رذايلى چون خودنمايى، فخرفروشى، احساس حقارت و خود كم‏بينى و. پيش مى‏آيد كه براى افراد جامعه بسيار خطرساز است و بايد از آن پرهيز كرد.(2)
پى‏نوشت‏
(1) فرهنگ معين، ج 3، ص 3957
(2) جهت اطلاع بيشتر ر. ك: سيد صادق سد نژاد، جوانان و مدگرايى، مجله ديدار آشنا، ش 91