پرسش :

شبهه: اگر انسان اشرف مخلوقات است، پس چرا در قرآن آمده است ما انسان را بر بسياري از مخلوقات برتری داديم ؟

پاسخ :
در رابطه ‏با آيه اشاره شده، تفاسير متفاوتي‏ وجود دارد: علامه طباطبايي در جلد سيزدهم الميزان، صفحات 156 تا165 را به ‏بررسي پيرامون اين‏آيه اختصاص داده است. يكي از ديدگاه‏هايي كه در اين رابطه مطرح است و قابل تأييد به وسيله ديگر نصوص ديني مي‏باشد، تفكيك بين «ويژگي‏هاي اوليه خلقت انسان» و «كمالات اكتسابي ناشي از عمل اختياري» مي‏باشد.
توضيح اين كه: الف) انسان از نظر ذاتي و در خلقت اوليه، بر موجودات زميني برتري دارد؛ زيرا موجودي هوشمند،خردورز و داراي ويژگي‏هاي ممتازي است كه جمادات، نباتات و حيوانات از آن بي ‏بهره‏اند؛ ليكن از ملائك برترنيست؛ زيرا آنان موجوداتي بالذات معصوم‏اند و به گونه‏اي آفريده شده‏اند كه صرفا مطيع اوامر الهي‏اند؛ ولي انسان موجودي است كه در او هم اطاعت راه دارد و هم نافرماني. بنابراين چون آدمي تركيبي از عواملي است كه امكان نافرماني خدا را فراهم مي‏آورند، در مرتبه‏اي نازل‏تر از فرشتگان قرار مي‏گيرد. ازاين‏رو انسان بر همه مخلوقات برتري ندارد؛ بلكه بر بسياري از آفريدگان برتر است.
ب ) از نظر عمل اختياري، آدمي مي‏تواند با وجود بهترين شرايط كمال‏بخش، راه انحطاط را در پيش گيرد - كه درنتيجه از حيوانات نيز پست‏تر خواهد شد - و نيز مي‏تواند با وجود همه زمينه‏ها و گرايش‏هاي شديد به سوي گناه، دربرابر خواسته‏ها و تمنيات نفساني، يوسف‏وار مقاومت نموده و با تمام وجود سر به فرمان پروردگار نهد و هواي نفس خويش را در بند كشد. چنين كسي قطعا از ملايك نيز برتر مي‏شود؛ زيرا آنان به سادگي و بدون مانع و رادع به عبادت مي‏پردازند؛ ولي انسان با هزاران مانع سخت و دشوار روبه‏رو مي‏شود كه قهرمانانه بايد با همه آنها پيكار كند. بنابراين كسي كه راه عبوديت محضه الهي را در پيش گيرد، مقامي برتر از ملايك خواهد يافت. از اين جا روشن مي‏شود كه تعبيرآيه شريفه يا در رابطه با ويژگي‏هاي اوليه و ذاتي خلقت انسان است و يا ناظر به افراد معمولي است كه نه از حيوانات پست ‏ترند و نه از ملايك برتر.
eporsesh.com