پرسش :

زياد مسواك زدن با چوب اراك چه ضرري دارد؟

پاسخ :
امام رضا عليه‏السلام فرمودند:
إنَّ أجوَدَ مَا استَكتَ بِهِ ليفُ الأَراكِ ؛ فَإِنَّهُ يَجلُو الأَسنانَ ويُطَيِّبُ النَّكهَةَ ، ويَشُدُّ اللِّثَةَ ويُسَنِّنُها ، وهُوَ نافِعٌ مِنَ الحَفَرِ إذا كانَ بِاعتِدالٍ .
وَالإِكثارُ مِنهُ يُرِقُّ الأَسنانَ ويُزَعزِعُها ، ويُضعِفُ اُصولَها فَمَن أرادَ حِفظَ الأَسنانِ فَليَأخُذ قَرنَ الإِيَّلِ مُحرَقا وكَزمازَجا وسُعدا ووَردا وسُنبُلَ الطّيبِ وحَبَّ الأثلِ أجزاءً سَواءً ومِلحا أَندَرانِيّا رُبعَ جُزءٍ ، فَيَدُقُّ الجَميعَ ناعِما ويَستَنُّ بِهِ ؛ فَإِنَّهُ يُمسِكُ الأَسنانَ ويَحفَظُ اُصولَها مِنَ الآفاتِ العارِضَةِ . ومَن أراد أن يُبَيِّضَ أسنانَهُ فَليَاخُذ جُزءا مِن مِلحٍ أندَرانِيٍّ ومِثلَهُ زَبَدَ البَحرِ ، فَيَسحَقُهُما ناعِما ويَستَنُّ بِهِ .
مرغوب‏ترين چيزى كه با آن مسواك مى‏زنيد ، تارچه اراك است ؛ چرا كه چنانچه به اندازه باشد ، دندان‏ها را جلا مى‏دهد ، بوى دهان را خوش مى‏سازد ، لثه را تقويت مى‏كند و مالِش مى‏دهد و در برابر پوسيدگى ، مفيد است . امّا انجام فراوان‏تر از اندازه آن ، دندان‏ها را نازك و لَق مى‏كند و بُنِ آن را نيز سست مى‏كند .
هر كس مى‏خواهد كه دندان‏هاى خويش را حفظ كند ، اندازه‏هايى برابر از سوخته شاخ بُز نَرِ كوهى ، گزمازك ، مُشكك گُل ، سنبل رومى ، حبّ الاثل (احتمالا نوعى ديگر از گزمازك) و به يكْ‏چهارمِ اين مقدار ، نمك اندرانى بردارد و همه را نرمْ آرد كند و با اين مخلوط ، مسواك بزند ؛ چرا كه اين مسواك ، دندان‏ها را محكم مى‏سازد و از بُن دندان‏ها در برابر آفت‏هايى كه بر آنها عارض مى‏شود ، حفاظت مى‏كند .
هر كس هم مى‏خواهد دندان‏هايش سفيد شود ، قدرى نمك اندرانى ، و به همان اندازه كف دريا ، بردارد و نرم بسايد و با آن ، مسواك بزند .
بحار الأنوار ، جلد 62 ، صفحه 317 نقلاً عن : طبّ الإمام الرضا عليه‏السلام ، صفحه 50 ، وذكر الحديث فيه مع تفاوت فى الألفاظ ، دانش نامه احاديث پزشكي : 1 / 378 گزمازك : بار و ميوه درخت گز را گويند و معرّب آن «جزمازج» است و به عربى «ثمرة الطرفا» خوانند و «حبّ الاثل» ، همان است (لغت‏نامه دهخدا) .معناى مُشكك (سُعد) در ج2 ، ص337 خواهد آمد .سنُبل : دواست ، هندى و رومى [دارد] ، هندى را «سنبل الطيب» و «سنبل عصافر» گويند و رومى را «ناردين» گويند (لغت‏نامه دهخدا) .نمك اندرانى (و درآنى) ، نمكى است كه چنان كه در كتاب قانون آمده ، به بلور مى‏مانَد و در فارسى ، آن را «نمك تركى» گويند. «نمك اندرانى» ، خطاست و صحيح آن ، «درآنى» است ، به معناى بسيار سفيد (القاموس المحيط ، جلد 2 ، صفحه 140).
www.hadithcity.com