پرسش :

در کدام ‌یک از آیات سوره‌ی شوری آخرت جویان و دنیاطلبان به وضوح از هم جدا شده اند؟

پاسخ :
در سوره‌ی شوری آیۀ شریفه­ای که آخرت جویان را از دنیاطلبان جدا می‌کند،[1] عبارت است از: «کسى که زراعت آخرت را بخواهد، به کشت او برکت و افزایش مى‏دهیم و بر محصولش مى‏افزاییم و کسى که فقط کشت دنیا را بطلبد، کمى از آن به او مى‏دهیم، امّا در آخرت هیچ بهره‏اى ندارد!».[2]
در تفسیر آیۀ مزبور به نکاتی اشاره می‌شود:
1. آیه‌ی شریفه‌ی فوق، با یک تشبیه لطیف، مردم جهان را در برابر روزی­هاى پروردگار و چگونگى استفاده از آن، به کشاورزانى تشبیه مى‏کند که گروهى براى آخرت کشت مى‏کنند، و گروهى براى دنیا، و نتیجه هر یک از این دو زراعت را مشخص مى‏کند.
2. انسان­ها همگى زارعند و این جهان مزرعه ماست، اعمال ما بذرهاى آن، و امکانات الاهى بارانى است که بر آن مى‏بارد، اما این بذرها بسیار متفاوت است، بعضى محصولش نامحدود، جاودانى و درختانش همیشه خرم و سرسبز و پر میوه، اما بعضى دیگر محصولاتش بسیار کم، عمرش کوتاه و زودگذر، و میوه‏هایى تلخ و ناگوار دارد. گروهى از این مواهب به صورت بذرهایى براى آخرت استفاده مى‏کنند و گروهى براى تمتّع دنیا.[3]
3. در مورد کشت­کاران آخرت مى‏فرماید: «زراعت او را افزون مى‏کنیم»، ولى نمى‏گوید از تمتّع دنیا نیز بى‏نصیبند، اما در مورد کشت­کاران دنیا مى‏فرماید: «مقدارى از آن را که مى‏خواهند به آنها مى‏دهیم» سپس مى‏افزاید «در آخرت هیچ نصیب و بهره‏اى ندارند».[4]
4. به این ترتیب، نه دنیاپرستان به تمام آنچه مى‏خواهند مى‏رسند و نه طالبان آخرت از دنیا محروم مى‏شوند، اما با این تفاوت که گروه اول با دست خالى به سراى آخرت مى‏روند و گروه دوم با دست هاى پُر.
نظیر همین معنا در جای دیگر از قرآن کریم به شکل دیگرى آمده است: «آن کس که (تنها) زندگى زودگذر (دنیا) را مى‏طلبد، آن مقدار از آن را که بخواهیم- و به هر کس اراده کنیم- مى‏دهیم سپس دوزخ را براى او قرار خواهیم داد، که در آتش سوزانش مى‏سوزد در حالى که نکوهیده و رانده (درگاه خدا) است. و آن کس که سراى آخرت را بطلبد، و براى آن سعى و کوشش کند- در حالى که ایمان داشته باشد- سعى و تلاش او، (از سوى خدا) پاداش داده خواهد شد».[5]
5. به هر حال این دسته از آیات؛ ترسیم گویایى از بینش اسلامى درباره زندگى دنیا است، دنیایى که مطلوب بالذات است، و دنیایى که مقدمه جهان دیگر و مطلوب بالغیر، اسلام به دنیا به عنوان یک مزرعه مى‏نگرد که محصولش در قیامت چیده مى‏شود. [6]
6. در حدیثى از پیامبر اسلام(ص) مى‏خوانیم: «کسى که نیّتش دنیا باشد خداوند کار او را پریشان مى‏سازد، فقر را در برابر او قرار مى‏دهد و جز آنچه براى او مقرّر شده چیزى از دنیا به چنگ نمى‏آورد، و کسى که نیّتش سراى آخرت باشد خداوند پراکندگى او را به جمعیت تبدیل مى‏سازد، و غنا و بى‏نیازى را در قلبش قرار مى‏دهد، دنیا تسلیم او مى‏گردد و به سراغ او مى‏آید».[7]
همچنین از آن حضرت نقل شده است که؛ «الدُّنْیَا مَزْرَعَةُ الْآخِرَة»؛[8] یعنی دنیا کشتزار آخرت است.‏
پی نوشت:
[1]. ر.ک: طوسى، محمد بن حسن، التبیان فى تفسیر القرآن، با مقدمه شیخ آقابزرگ تهرانى، تحقیق: عاملی، احمد قصیر، ج 9، ص 156، دار احیاء التراث العربى، بیروت، بی تا؛ طباطبایى، سید محمد حسین، المیزان فى تفسیر القرآن، ج 18، ص 40 و 41، دفتر انتشارات اسلامى، قم، چاپ پنجم، 1417ق؛ مکارم شیرازى، ناصر، تفسیر نمونه، ج 20، ص 397 و 398، دار الکتب الإسلامیة، تهران، چاپ اول، 1374ش.
[2]. «مَنْ کانَ یریدُ حَرْثَ الْآخِرَةِ نَزِدْ لَهُ فی‏ حَرْثِهِ وَ مَنْ کانَ یریدُ حَرْثَ الدُّنْیا نُؤْتِهِ مِنْها وَ ما لَهُ فِی الْآخِرَةِ مِنْ نَصیبٍ»؛ شوری، 20.
[3]. تفسیر نمونه، ج 20، ص 397 و 398.
[4]. همان، ص 398.
[5]. اسراء، 18 و 19.
[6]. تفسیر نمونه، ج 20، ص 400.
[7]. طبرسى، فضل بن حسن، مجمع البیان فى تفسیر القرآن، با مقدمه بلاغی، محمد جواد، ج 9، ص 41، انتشارات ناصر خسرو، تهران، چاپ سوم، 1372ش؛ مجلسى، محمد باقر، بحار الأنوار، ج 67، ص 225، دار إحیاء التراث العربی، بیروت، چاپ دوم، 1403ق؛ مسند احمد، مسند الانصار، باب «حدیث زید بن ثابت عن النبی»، ح 20608.
[8]. ورام بن أبی فراس، مسعود بن عیسى، تنبیه الخواطر و نزهة النواظر المعروف بمجموعة ورّام، ج 1، ص 183، مکتبه الفقیه، قم، چاپ اول، 1410ق.
منبع:islamquest.net