پرسش :
آيا نگاه ما نسبت به فعالیت های اجتماعی زنان جانب دارانه نيست در حالی که در بعضی روايات[1] حضور آن ها مورد لعن و مذمت قرار گرفته است ؟
پاسخ :
در سوال مورد نظر نوعی دردمندی و گلایه از وضعیت موجود و احیاناً نابسامانی هایي که در جامعه اسلامی وجود دارد دیده می شود که قابل درک و درخور تقدیر است و در پاسخ به آن به چند نکته لازم است توجه بشود:
الف: اسلام دین کرامت بوده و احکام آن که در قالب احکام خمسه (واجبات، محرمات، مستحبات، مکروهات و مباحات) به عنوان راه اصلی و اساسی انسان برای پیمودن و رسیدن به سعادت ابدی پی ریزی گردیده است، در حقیقت برای تکریم انسان و مقام انسانیت است .
و به همین جهت است که خداوند متعال در کتاب آسمانی خود می فرماید: «و ما فرزندان آدم را بسیار گرامی داشتیم و بر بسیاری از مخلوقات خود برتری و فضیلت بزرگ بخشیدیم»[2] و یکی از مظاهر عمده و اساسی برتری انسان بر سایر موجودات خاکی، تحمّل تکلیف و عمل به وظایف در قالب احکام اسلامی می باشد. بنابراین هر چیزي که منافات با کرامت انسانی داشته باشد و هر کاری که در راستای تضییع و تنقیص و یا کم رنگ نمودن این امر مهم و مقدس، انجام گیرد، برخلاف دستورات دین و ارزش های اسلامی می باشد و این یک اصل کلی است که زن و مرد در قبال آن یکسان اند و هر دو وظیفه دارند که در حفاظت کرامت انسانی بکوشند.
ب: با توجه به توسعه و گسترش روزافزون و چشم گیری جوامع بشری و خصوصاً اسلامی و به وجود آمدن نیازهای مختلف و گسترده در بخش های مختلف، نمی توان ضرورت حضور اقشار گوناگون نیروهای انسانی از جمله زنان متعهّد و دارای مهارت های مختلف را در بخش های مختلفی مورد نیاز، نادیده گرفت. و بر اساس اصل کرامت انسانی که در نکته پیش توضیح دادیم، حضور زنان که بخش بزرگی از جامعه را تشکیل می دهند در بخش های مورد نیاز، اجتناب ناپذیر است به ویژه در بخش های آموزش و پرورش، بهداشت و درمان و مشاوره و خیلی از بخش های دیگری که منافات با کرامت انسانی زن و ارزش های اسلامی ندارند از قبیل رانندگی به منظور حمل و نقل بانوان در آژانس ها و نیز کار در فروشگاه های پوشاک و وسائل مورد نیاز زنان و یا کار در ادارات که مراجعین زن دارند و یا کار در سائر اماکن که ممکن است عده اي از بانوان مسلمان به منظور امرار معاش و رفع نیازمندی های خود و خانواده اش، با حفظ شئونات اسلامی و انسانی، انجام می دهند. ما به عنوان یک مسلمان نباید حضور زنان و نقش مثبت آنان را در صدر اسلام که در حضور مبارک پیامبر گرامی اسلام ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ بوده فراموش نمائیم که در جنگ ها همراه پیامبر شرکت می کردند و به فعالیت های مختلفی می پرداختند از قبیل: «رساندن آب و غذا به رزمندگان، آشپزی، نگه داری وسائل رزمندگان، تهیه دارو، رساندن مهّمات، تعمیر تجیهزات، انتقال شهدا، شرکت در جنگ های دفاعی، تشویق رزمندگان برای عزیمت به جبهه، تشویق آنان در صحنه نبرد و ...»[3]به گونه ای که در برخی موارد مورد تشویق، ستایش و تقدیر پیامبر اکرم قرار می گرفتند مانند «ام عطیه، که در هفت غزوه شرکت کرده و مداوای زخمیان از جمله خدمات او بوده است و هم چنین نگهداری وسائل سربازان»[4] و «امّ عماره (نسیبه) که رشادت او در جنگ احد به حدی بود که مورد ستایش و قدردانی پیامبر اسلام قرار گرفت.»[5] و «ام ایمن، که در جنگ ها زخمیان را مداوا می کرد.»[6]و «لیلای غفاریه و ام سلیم، که در جنگ احد با این که حامله بوده به رزمندگان آب می رساند...»[7]و تعداد زیاد دیگری که نام شان در کتاب های معتبر تاریخی ثبت گردیده است .
از امام صادق ـ علیه السلام ـ نقل شده که فرمود: «زنان همان کارهایی را که در زمان پیامبر ص انجام می دادند در زمان حضرت قائم ـ عجل الله تعالی فرجه ـ نیز انجام خواهند داد»[8]
بنابراین فعالیت زنان و روابط اجتماعی آنان به گونه اي که بیان گردید نه تنها توجیه جانبدارانه نیست بلکه واقعیت های عینی و در راستای حفظ کرامت انسانی خواهد بود و دلیل شرعی و عقلی معتبری بر نفی آن نداریم، بلکه همان گونه که توضیح داده شد لازم است.
ج: چنان چه در دو نکته پیش توضیح دادیم اسلام دین کرامت و عزّت است و تمام احکام آن برای تکریم انسان و نیل او به مدارج والای کمال نهائی جعل گردیده و لذا با هر کاری که مخالف کرامت انسانی چه در مردان و چه در زنان باشد مخالفت نموده و از ارتکاب آن نهی کرده است و حدیثی را که در سوال به آن اشاره شده است از رسول مکرّم اسلام نقل شده و ناظر به کارهایي است که با شئون و کرامت انسانی منافات دارد که یکی از آن کارها که جزء علامات آخرالزمان محسوب می شود، سوار شدن زنان بر زین ها است که بر اساس این حدیث رسول خدا ص چنین زنانی را لعن فرموده است: «ترکبن ذوات الفروج السروج، فعلیهن من امتی لعنة الله»[9]و بعید نیست که مقصود از زین در این حدیث زین های آهنی از قبیل زين دوچرخه و امثال آن باشد که فعلا در کشورهای غربی و غیر مسلمان رایج است، زیرا سوار شدن زن ها در صورت نیاز و خصوصاً در گذشته بر چهارپایان از قبیل اسب و قاطر و الاغ از نظر اسلام و احکام اسلامی منعی ندارد و منافاتی هم با کرامت و شخصیت زن مسلمان ندارد مگر این که بگوئیم مقصود حدیث سوار شدن بر زین ها از باب لهو و لعب و هوسرانی بوده که مسلماً با شخصیت زن مسلمان و کرامت او منافات دارد و لذا مورد لعن رسول خدا قرار گرفته است. ولی از آن جا که این کار از نشانه های آخرالزمان محسوب شده، احتمال اول قوی تر به نظر می رسد. و این کار و هر کار دیگری که با شخصیت و کرامت اسلامی و انسانی زنان مسلمان منافات داشته باشد از نظر اسلام مردود است و دیده نشده که در کتب مورد اعتماد و معتبر فقهی و رسائل عملی شیعه چنین کاری را جایز شمرده باشند.
معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1-زن در آینه جلال و جمال، عبدالله جوادی آملی .
2- نظام حقوق زن در اسلام، مرتضی مطهری.
3- چشم اندازی به حکومت جهانی حضرت مهدی ع ، نجم الدین طبسی.
پی نوشتها:
[1] . ترکبن ذوات الفروج السروج، فعلیهن من امتی لعنة الله.
[2] . بنی اسرائیل / 70.
[3] . طبسی، نجم الدین، چشم اندازی به حکومت مهدی ـ علیه السلام ـ ص 86.
[4] . واقدی، مغازی، ج1، ص 270 و طبسی، نجم الدین، چشم اندازی به حکومت مهدی ـ علیه السلام ـ ، ص 76.
[5] . متقی هندی ، کنز العمال، ج4، ص 345.
[6] . طبسی، نجم الدین، چشم اندازی به حکومت مهدی، ص 77.
[7] . همان منبع، ص 78 و 76.
[8] . همان.
[9] . صافی گلپایگانی، منتخب الاثر، ص 537.
منبع: اندیشه قم
در سوال مورد نظر نوعی دردمندی و گلایه از وضعیت موجود و احیاناً نابسامانی هایي که در جامعه اسلامی وجود دارد دیده می شود که قابل درک و درخور تقدیر است و در پاسخ به آن به چند نکته لازم است توجه بشود:
الف: اسلام دین کرامت بوده و احکام آن که در قالب احکام خمسه (واجبات، محرمات، مستحبات، مکروهات و مباحات) به عنوان راه اصلی و اساسی انسان برای پیمودن و رسیدن به سعادت ابدی پی ریزی گردیده است، در حقیقت برای تکریم انسان و مقام انسانیت است .
و به همین جهت است که خداوند متعال در کتاب آسمانی خود می فرماید: «و ما فرزندان آدم را بسیار گرامی داشتیم و بر بسیاری از مخلوقات خود برتری و فضیلت بزرگ بخشیدیم»[2] و یکی از مظاهر عمده و اساسی برتری انسان بر سایر موجودات خاکی، تحمّل تکلیف و عمل به وظایف در قالب احکام اسلامی می باشد. بنابراین هر چیزي که منافات با کرامت انسانی داشته باشد و هر کاری که در راستای تضییع و تنقیص و یا کم رنگ نمودن این امر مهم و مقدس، انجام گیرد، برخلاف دستورات دین و ارزش های اسلامی می باشد و این یک اصل کلی است که زن و مرد در قبال آن یکسان اند و هر دو وظیفه دارند که در حفاظت کرامت انسانی بکوشند.
ب: با توجه به توسعه و گسترش روزافزون و چشم گیری جوامع بشری و خصوصاً اسلامی و به وجود آمدن نیازهای مختلف و گسترده در بخش های مختلف، نمی توان ضرورت حضور اقشار گوناگون نیروهای انسانی از جمله زنان متعهّد و دارای مهارت های مختلف را در بخش های مختلفی مورد نیاز، نادیده گرفت. و بر اساس اصل کرامت انسانی که در نکته پیش توضیح دادیم، حضور زنان که بخش بزرگی از جامعه را تشکیل می دهند در بخش های مورد نیاز، اجتناب ناپذیر است به ویژه در بخش های آموزش و پرورش، بهداشت و درمان و مشاوره و خیلی از بخش های دیگری که منافات با کرامت انسانی زن و ارزش های اسلامی ندارند از قبیل رانندگی به منظور حمل و نقل بانوان در آژانس ها و نیز کار در فروشگاه های پوشاک و وسائل مورد نیاز زنان و یا کار در ادارات که مراجعین زن دارند و یا کار در سائر اماکن که ممکن است عده اي از بانوان مسلمان به منظور امرار معاش و رفع نیازمندی های خود و خانواده اش، با حفظ شئونات اسلامی و انسانی، انجام می دهند. ما به عنوان یک مسلمان نباید حضور زنان و نقش مثبت آنان را در صدر اسلام که در حضور مبارک پیامبر گرامی اسلام ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ بوده فراموش نمائیم که در جنگ ها همراه پیامبر شرکت می کردند و به فعالیت های مختلفی می پرداختند از قبیل: «رساندن آب و غذا به رزمندگان، آشپزی، نگه داری وسائل رزمندگان، تهیه دارو، رساندن مهّمات، تعمیر تجیهزات، انتقال شهدا، شرکت در جنگ های دفاعی، تشویق رزمندگان برای عزیمت به جبهه، تشویق آنان در صحنه نبرد و ...»[3]به گونه ای که در برخی موارد مورد تشویق، ستایش و تقدیر پیامبر اکرم قرار می گرفتند مانند «ام عطیه، که در هفت غزوه شرکت کرده و مداوای زخمیان از جمله خدمات او بوده است و هم چنین نگهداری وسائل سربازان»[4] و «امّ عماره (نسیبه) که رشادت او در جنگ احد به حدی بود که مورد ستایش و قدردانی پیامبر اسلام قرار گرفت.»[5] و «ام ایمن، که در جنگ ها زخمیان را مداوا می کرد.»[6]و «لیلای غفاریه و ام سلیم، که در جنگ احد با این که حامله بوده به رزمندگان آب می رساند...»[7]و تعداد زیاد دیگری که نام شان در کتاب های معتبر تاریخی ثبت گردیده است .
از امام صادق ـ علیه السلام ـ نقل شده که فرمود: «زنان همان کارهایی را که در زمان پیامبر ص انجام می دادند در زمان حضرت قائم ـ عجل الله تعالی فرجه ـ نیز انجام خواهند داد»[8]
بنابراین فعالیت زنان و روابط اجتماعی آنان به گونه اي که بیان گردید نه تنها توجیه جانبدارانه نیست بلکه واقعیت های عینی و در راستای حفظ کرامت انسانی خواهد بود و دلیل شرعی و عقلی معتبری بر نفی آن نداریم، بلکه همان گونه که توضیح داده شد لازم است.
ج: چنان چه در دو نکته پیش توضیح دادیم اسلام دین کرامت و عزّت است و تمام احکام آن برای تکریم انسان و نیل او به مدارج والای کمال نهائی جعل گردیده و لذا با هر کاری که مخالف کرامت انسانی چه در مردان و چه در زنان باشد مخالفت نموده و از ارتکاب آن نهی کرده است و حدیثی را که در سوال به آن اشاره شده است از رسول مکرّم اسلام نقل شده و ناظر به کارهایي است که با شئون و کرامت انسانی منافات دارد که یکی از آن کارها که جزء علامات آخرالزمان محسوب می شود، سوار شدن زنان بر زین ها است که بر اساس این حدیث رسول خدا ص چنین زنانی را لعن فرموده است: «ترکبن ذوات الفروج السروج، فعلیهن من امتی لعنة الله»[9]و بعید نیست که مقصود از زین در این حدیث زین های آهنی از قبیل زين دوچرخه و امثال آن باشد که فعلا در کشورهای غربی و غیر مسلمان رایج است، زیرا سوار شدن زن ها در صورت نیاز و خصوصاً در گذشته بر چهارپایان از قبیل اسب و قاطر و الاغ از نظر اسلام و احکام اسلامی منعی ندارد و منافاتی هم با کرامت و شخصیت زن مسلمان ندارد مگر این که بگوئیم مقصود حدیث سوار شدن بر زین ها از باب لهو و لعب و هوسرانی بوده که مسلماً با شخصیت زن مسلمان و کرامت او منافات دارد و لذا مورد لعن رسول خدا قرار گرفته است. ولی از آن جا که این کار از نشانه های آخرالزمان محسوب شده، احتمال اول قوی تر به نظر می رسد. و این کار و هر کار دیگری که با شخصیت و کرامت اسلامی و انسانی زنان مسلمان منافات داشته باشد از نظر اسلام مردود است و دیده نشده که در کتب مورد اعتماد و معتبر فقهی و رسائل عملی شیعه چنین کاری را جایز شمرده باشند.
معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1-زن در آینه جلال و جمال، عبدالله جوادی آملی .
2- نظام حقوق زن در اسلام، مرتضی مطهری.
3- چشم اندازی به حکومت جهانی حضرت مهدی ع ، نجم الدین طبسی.
پی نوشتها:
[1] . ترکبن ذوات الفروج السروج، فعلیهن من امتی لعنة الله.
[2] . بنی اسرائیل / 70.
[3] . طبسی، نجم الدین، چشم اندازی به حکومت مهدی ـ علیه السلام ـ ص 86.
[4] . واقدی، مغازی، ج1، ص 270 و طبسی، نجم الدین، چشم اندازی به حکومت مهدی ـ علیه السلام ـ ، ص 76.
[5] . متقی هندی ، کنز العمال، ج4، ص 345.
[6] . طبسی، نجم الدین، چشم اندازی به حکومت مهدی، ص 77.
[7] . همان منبع، ص 78 و 76.
[8] . همان.
[9] . صافی گلپایگانی، منتخب الاثر، ص 537.
منبع: اندیشه قم
