پرسش :
یاران دقیق لشكر ابا عبدالله ـ عليه السّلام ـ روز عاشورا چند نفر بودند؟شمرچه نسبت فامیلی با ابوالفضل –علیه السلام- داشته؟ زنانی هم شهید شدند؟
پاسخ :
وقتي امام حسين ـ عليه السّلام ـ از مدينه حركت كرد و به سوي شهر مكه روانه شد تمام خانواده خود و برادران و پسرعموهاي خويش او را همراهي نمودند و حتي بسياري از خويشان او نيز تا مكه با وي همراهي كردند و تمامي آنهايي كه از خانواده‌اش غير از دختران و زنان حاضر در كاروان امام حسين غير از كودكان و تنها فرزندش علي بن الحسين امام چهارم همه شهيد شدند و هيچ كس از آنها باقي نماند.[1] علاوه بر خاندان امام حسين برخي از شيعيان آن حضرت نيز به حضور او در مكه و در بين راه مكه تا كربلا به او پيوستند و برخي هم در كربلا از شيعيان خاص به او پيوستند كه جملگي به درجة رفيع شهادت نايل شدند كه فهرست و آمار تمام شهدا شايد در منابع به طور دقيق نيامده باشد امّا آنچه معروف است كه 72 نفر با آن حضرت در كربلا شهيد شدند، اين شهرت شايد در خاطر اين است كه اسامي 72 نفر مشخص بوده است و برخي از اصحاب آن حضرت همراه خود غلام و برادر و برادرزاده داشتند، شايد نام آنها نيامده است و يا به علتي نام آنها در منابع معتبر نيامده است. در هر صورت برخي از آمار شهيدان كربلا را به طور دقيق نوشته‌اند كه بيش از 72 نفر بوده‌اند. چنان كه در قديمي‌ترين منبع كه توسط فضيل بن عمر رسّناني زيدي (از پيروان زيد بن علي بن الحسين ـ عليه السّلام ـ بود و از نهضت زيد حمايت نموده است) نوشته شده است. او تعداد شهداي كربلا را 107 نفر نوشته است، با مجروحين و كساني كه بعد از شهادت امام به محل شهادت رسيده‌اند و شهيد شده‌اند و همچنين با افرادي كه قبل از شهادت امام حسين ـ عليه السّلام ـ شهيد شده‌اند افرادي چون مسلم بن عقيل و هاني بن عروه، و قيس بن مسهّر صيداوي، نام همه آنها را در جمع شهيدان حادثه كربلا و مربوط به آن محسوب نموده است.
شهيد بودن آنها به خاطر حمايت از حسين بن علي و در راه او قطعي است، امّا اگر شهداي حاضر در نبرد روز عاشورا تحت شرايط خاص را درنظر بگيريم و دقيقاً حساب كنيم، عده‌ي شهداي كربلا كمتر خواهد بود، شيخ مفيد عدد ياران حسين ـ عليه السّلام ـ را در روز عاشورا چنين گزارش مي‌دهد: «و كانَ مَعهُ اثنان و ثلاثون فارساً و اربعون راجلاً»[2] مجموع ياران امام ـ عليه السّلام ـ را 32 نفر سواره و 40 نفر پياده تشكيل مي‌دادند.
در مقتل ابن مخنف نيز اگر چه عدد مشخصي را براي سواره و پياده نقل نكرده امّا در گزارش رسيدن سرهاي مقدس و نوراني به دار الاماره كوفه 72 رأس را گزارش مي‌كند.[3] شيخ مفيد نيز تعدادي سرهاي شهيدان را 72 تن گزارش نموده است.[4] مرحوم ابن طاووس در لهوف 78 رأس نوشته است كه بين قبائل مختلف لشكر تقسيم شد.[5] و برخي از اهل نظر نيز قول 72 نفر را تصديق نموده‌اند مرحوم سماوي معتقداست برخي از آنها كه نام‌شان نيامده از موالي و شيعيان علي ـ عليه السّلام ـ بودند كه غير عرب بودند، لذا نام‌شان نيامده است[6] و هيچ منبعي نيست كه از آنها ياد نموده باشد.
مرحوم محدث قمي چنين مي‌نويسد: 32 نفر سواره، چهل نفر (40) پياده و به روايت ديگر هشتاد و پياده كه از جناب امام باقر ـ عليه السّلام ـ وارد شده چهل و پنج نفر(45) سواره و صد تن پياده و سبط ابن الجوزي در تذكره همين عدد را انتخاب كرده... كلمات ارباب مقاتل در عدد سپاه آن حضرت و عسگر عمر سعد اختلاف بسيار دارد.[7]» و همچنين محدث (ره) فرموده كه سرهاي مقدس كه به سوي كوفه فرستاده شد 72 تن بودند غير سر مقدس حسين بن علي ـ عليه السّلام ـ[8] . طبري نيز تعداد رئوس مقدس را كه به كوفه فرستادند 72 تن ذكر كرده است.[9]
طبري چنين نقل كرده است «از ياران حسين ـ عليه السّلام ـ هفتاد و دو كس كشته شد (72 نفر)».[10]
بنابراين مي‌توان مجموعاً نتيجه گرفت كه تعداد شهداي كربلا كه در ركاب امام حسين ـ عليه السّلام ـ شهيد شدند و در همان لحظه قبل از امام شهيد شدند 72 نفر بودند اگر چه شهداي ديگري نيز به آنها لاحق شدند و قبل از آن جريان شهيد شدند و شايد برخي از شهداي كربلا سرشان را از بدن جدا نكردند و به سر نيزه نزدند.
و تنها بانوي شهيد كربلا زن كلبي بود كه بر سر شوهر خود حاضر شد و در آن جا با ضربتي شهيد شد.[11]
پاسخ قسمت دوم: شمر بن ذی الجوشن هیچ نسبت خویشاوند سببی ونسبی، با عباس بن علی- علیه السلام- نداشته تنها مادر عباس(ام البنین) ازقبیله ای بوده (بنی کلاب )که شمرنیز ازآن قبیله محسوب می شده.
معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1- كتاب نفس المهموم محدث قمي
2- ترجمه مقتل ابن مخنف و بهترين
3- كتاب، نهضت حسيني شهيد مطهري است،.
4- كتاب قيام حسين ـ عليه السّلام ـ دكتر شهيدي.
پی نوشتها:
[1] . چنانكه علي بن الحسين نقل فرمود كه امام حسين ـ عليه السّلام ـ در آخرين لحظه‌ها به سوي او آمده چنين فرمود كه غير از تو مردي نمانده است، مفيد الارشاد، ج 2، ص 95 ـ 100.
[2] . شيخ مفيد،الارشاد، ج 2، چاپ اول، قم، آل البيت، 1414، ص 95.
[3] . ابي مخنف، وقعه الطف، جمع آوري يوسفي غروي، چاپ سوم، قم، جامعه مدرسين، 1417، ص 259.
[4] . شيخ مفيد، پيشين، ص 113.
[5] . ابن طاوس، الملهوف، قم، دار الاسوة، 1414، ص 190.
[6] . همان، ص 125.
[7] . محدث قمي، منتهي الامال، ج 1، چاپ دوم، قم، هجرت، 1409، ص 638.
[8] . همان، ص 740.
[9] . طبري، تاريخ، ترجمه پاينده، ج 7، چاپ سوم، تهران، اساطير، 1369، ص 3065.
[10] . همان، ص 3064.
[11] . همان، ص 3040، و لهوف ابن طاوس و ارشاد شيخ و ابصار العين سماوي و منتهي الامال محدث قمي.
منبع:اندیشه قم
وقتي امام حسين ـ عليه السّلام ـ از مدينه حركت كرد و به سوي شهر مكه روانه شد تمام خانواده خود و برادران و پسرعموهاي خويش او را همراهي نمودند و حتي بسياري از خويشان او نيز تا مكه با وي همراهي كردند و تمامي آنهايي كه از خانواده‌اش غير از دختران و زنان حاضر در كاروان امام حسين غير از كودكان و تنها فرزندش علي بن الحسين امام چهارم همه شهيد شدند و هيچ كس از آنها باقي نماند.[1] علاوه بر خاندان امام حسين برخي از شيعيان آن حضرت نيز به حضور او در مكه و در بين راه مكه تا كربلا به او پيوستند و برخي هم در كربلا از شيعيان خاص به او پيوستند كه جملگي به درجة رفيع شهادت نايل شدند كه فهرست و آمار تمام شهدا شايد در منابع به طور دقيق نيامده باشد امّا آنچه معروف است كه 72 نفر با آن حضرت در كربلا شهيد شدند، اين شهرت شايد در خاطر اين است كه اسامي 72 نفر مشخص بوده است و برخي از اصحاب آن حضرت همراه خود غلام و برادر و برادرزاده داشتند، شايد نام آنها نيامده است و يا به علتي نام آنها در منابع معتبر نيامده است. در هر صورت برخي از آمار شهيدان كربلا را به طور دقيق نوشته‌اند كه بيش از 72 نفر بوده‌اند. چنان كه در قديمي‌ترين منبع كه توسط فضيل بن عمر رسّناني زيدي (از پيروان زيد بن علي بن الحسين ـ عليه السّلام ـ بود و از نهضت زيد حمايت نموده است) نوشته شده است. او تعداد شهداي كربلا را 107 نفر نوشته است، با مجروحين و كساني كه بعد از شهادت امام به محل شهادت رسيده‌اند و شهيد شده‌اند و همچنين با افرادي كه قبل از شهادت امام حسين ـ عليه السّلام ـ شهيد شده‌اند افرادي چون مسلم بن عقيل و هاني بن عروه، و قيس بن مسهّر صيداوي، نام همه آنها را در جمع شهيدان حادثه كربلا و مربوط به آن محسوب نموده است.
شهيد بودن آنها به خاطر حمايت از حسين بن علي و در راه او قطعي است، امّا اگر شهداي حاضر در نبرد روز عاشورا تحت شرايط خاص را درنظر بگيريم و دقيقاً حساب كنيم، عده‌ي شهداي كربلا كمتر خواهد بود، شيخ مفيد عدد ياران حسين ـ عليه السّلام ـ را در روز عاشورا چنين گزارش مي‌دهد: «و كانَ مَعهُ اثنان و ثلاثون فارساً و اربعون راجلاً»[2] مجموع ياران امام ـ عليه السّلام ـ را 32 نفر سواره و 40 نفر پياده تشكيل مي‌دادند.
در مقتل ابن مخنف نيز اگر چه عدد مشخصي را براي سواره و پياده نقل نكرده امّا در گزارش رسيدن سرهاي مقدس و نوراني به دار الاماره كوفه 72 رأس را گزارش مي‌كند.[3] شيخ مفيد نيز تعدادي سرهاي شهيدان را 72 تن گزارش نموده است.[4] مرحوم ابن طاووس در لهوف 78 رأس نوشته است كه بين قبائل مختلف لشكر تقسيم شد.[5] و برخي از اهل نظر نيز قول 72 نفر را تصديق نموده‌اند مرحوم سماوي معتقداست برخي از آنها كه نام‌شان نيامده از موالي و شيعيان علي ـ عليه السّلام ـ بودند كه غير عرب بودند، لذا نام‌شان نيامده است[6] و هيچ منبعي نيست كه از آنها ياد نموده باشد.
مرحوم محدث قمي چنين مي‌نويسد: 32 نفر سواره، چهل نفر (40) پياده و به روايت ديگر هشتاد و پياده كه از جناب امام باقر ـ عليه السّلام ـ وارد شده چهل و پنج نفر(45) سواره و صد تن پياده و سبط ابن الجوزي در تذكره همين عدد را انتخاب كرده... كلمات ارباب مقاتل در عدد سپاه آن حضرت و عسگر عمر سعد اختلاف بسيار دارد.[7]» و همچنين محدث (ره) فرموده كه سرهاي مقدس كه به سوي كوفه فرستاده شد 72 تن بودند غير سر مقدس حسين بن علي ـ عليه السّلام ـ[8] . طبري نيز تعداد رئوس مقدس را كه به كوفه فرستادند 72 تن ذكر كرده است.[9]
طبري چنين نقل كرده است «از ياران حسين ـ عليه السّلام ـ هفتاد و دو كس كشته شد (72 نفر)».[10]
بنابراين مي‌توان مجموعاً نتيجه گرفت كه تعداد شهداي كربلا كه در ركاب امام حسين ـ عليه السّلام ـ شهيد شدند و در همان لحظه قبل از امام شهيد شدند 72 نفر بودند اگر چه شهداي ديگري نيز به آنها لاحق شدند و قبل از آن جريان شهيد شدند و شايد برخي از شهداي كربلا سرشان را از بدن جدا نكردند و به سر نيزه نزدند.
و تنها بانوي شهيد كربلا زن كلبي بود كه بر سر شوهر خود حاضر شد و در آن جا با ضربتي شهيد شد.[11]
پاسخ قسمت دوم: شمر بن ذی الجوشن هیچ نسبت خویشاوند سببی ونسبی، با عباس بن علی- علیه السلام- نداشته تنها مادر عباس(ام البنین) ازقبیله ای بوده (بنی کلاب )که شمرنیز ازآن قبیله محسوب می شده.
معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1- كتاب نفس المهموم محدث قمي
2- ترجمه مقتل ابن مخنف و بهترين
3- كتاب، نهضت حسيني شهيد مطهري است،.
4- كتاب قيام حسين ـ عليه السّلام ـ دكتر شهيدي.
پی نوشتها:
[1] . چنانكه علي بن الحسين نقل فرمود كه امام حسين ـ عليه السّلام ـ در آخرين لحظه‌ها به سوي او آمده چنين فرمود كه غير از تو مردي نمانده است، مفيد الارشاد، ج 2، ص 95 ـ 100.
[2] . شيخ مفيد،الارشاد، ج 2، چاپ اول، قم، آل البيت، 1414، ص 95.
[3] . ابي مخنف، وقعه الطف، جمع آوري يوسفي غروي، چاپ سوم، قم، جامعه مدرسين، 1417، ص 259.
[4] . شيخ مفيد، پيشين، ص 113.
[5] . ابن طاوس، الملهوف، قم، دار الاسوة، 1414، ص 190.
[6] . همان، ص 125.
[7] . محدث قمي، منتهي الامال، ج 1، چاپ دوم، قم، هجرت، 1409، ص 638.
[8] . همان، ص 740.
[9] . طبري، تاريخ، ترجمه پاينده، ج 7، چاپ سوم، تهران، اساطير، 1369، ص 3065.
[10] . همان، ص 3064.
[11] . همان، ص 3040، و لهوف ابن طاوس و ارشاد شيخ و ابصار العين سماوي و منتهي الامال محدث قمي.
منبع:اندیشه قم
